جشنواره، سیمرغ، مردم

غلامرضا موسوی | تهیه‌کننده سینما و روزنامه‌نگار پیشکسوت:

هر جشنواره‌ای معمولا تعدادی فیلم خوب، چند فیلم متوسط و احتمالا تعدادی هم فیلم ضعیف دارد؛ جشنواره فیلم فجر هم از این قاعده مستثنا نیست. در جشنواره فیلم فجر امسال هم شاهد این اتفاق بودیم. یعنی از نظر منتقدان و اهالی سینما تعدادی از فیلم‌ها خوب بودند و برخی فیلم‌ها هم متوسط ارزیابی شدند. از زاویه دید مخاطب نیز باز شاهد همین ماجرا بودیم؛ یعنی تماشاگران با تعدادی از فیلم‌های جشنواره سی‌وششم ارتباط بسیار خوبی برقرار کردند. تعدادی از فیلم‌ها هم به‌لحاظ ارتباط با تماشاگر بیشتر تنه به مخاطب خاص می‌زنند و فیلم‌هایی هم بودند که مخاطب اقبال متوسطی به آنها داشت. آنچه درمورد کیفیت ادوار مختلف جشنواره تأثیرگذار است و مثلا باعث می‌شود در یک دوره تعداد فیلم‌های خوب بیشتر شود، وابسته به شرایط خاص آن سال و هنرمندانی است که در آن دوره به تولید فیلم پرداخته‌اند. در جشنواره امسال هم گروهی از هنرمندان با آثارشان حضور یافتند و به رونق این فستیوال یاری رساندند. این رونق را می‌شود در استقبالی که مردم از فیلم‌های جشنواره به‌عمل آوردند مشاهده کرد.

اما داستان داوری‌ها؛ وقتی ترکیب داوران جشنواره مشخص می‌شود تاحدودی می‌توان پیش‌بینی کرد که سیمرغ‌ها چگونه اهدا خواهند شد؛ همانطور که در جشنواره امسال، از ترکیب داوران محترم فجر سی‌وششم می‌شد چنین خروجی‌ای را پیش‌بینی کرد. هر ترکیبی از داوران سلایق و علایق متفاوتی دارد. قطعا اگر دوستان دیگری، جای بزرگوارانی که امسال وظیفه داوری را برعهده داشتند، قرار می‌گرفتند، تغییراتی در برگزیدگان به‌وجود می‌آمد. من خیلی قائل به اعلام سلیقه و دخالت در کار داوران نیستم و البته اطلاعی هم از موضوع ندارم و در این‌باره باید خود داوران جشنواره صحبت کنند.

به نظرم بیشتر از هر توصیه و سفارشی، این چیدمان داوران است که تأثیرگذار است. هیأت داوران محترم جشنواره امسال بنا به سلیقه و بینش خود برندگان را اعلام کردند و برای اهالی سینما که سلیقه همکاران خود را می‌شناسند، پیش‌بینی برگزیدگان فجر سی‌وششم کار دشواری نبود. به هر حال داوری جشنواره نتیجه رأی و سلیقه 7دوست محترمی است که فیلم‌ها را با دیدگاه، سلیقه و معیارهای خود سنجیده‌اند. این 7نفر اگر جای خود را به نفراتی دیگر می‌دادند احتمالا نام تعدادی از برگزیدگان تغییر می‌کرد. وقتی تیم داوری چیده می‌شود به‌نوعی سلیقه این افراد هم مدنظر قرار می‌گیرد. خروجی تیم داوری جشنواره امسال کاملا طبیعی و تاحدودی قابل‌پیش‌بینی بود. درباره اینکه سیمرغ جشنواره چقدر بر روند تولیدات اثرگذار است هم باید گفت برخلاف دهه60، جایزه‌های جشنواره فجر به تولیدات سینمایی جهت نمی‌دهد.

جشنواره فجر مهم‌ترین رخداد سینمایی کشور  است و جوایزش برای هنرمندان اهمیت دارد ولی این اهمیت بیشتر شخصی است و تأثیری در روند تولیدات آتی نمی‌گذارد. به گمانم کسی برای جشنواره فیلم نمی‌سازد. دست کم 90 درصد تولیدات برای جشنواره ساخته نمی‌شوند ولی طبیعی است که پس از تولید، سینماگران علاقه‌مند به حضور در جشنواره فجر باشند و بکوشند از این ویترین جذاب بهره بگیرند؛ جشنواره‌ای که همزمان با جشن‌های انقلاب برگزار می‌شود. گره خوردن جشنواره به جشن‌های انقلاب و دهه فجر باعث شده که تصمیم‌گیری در زمینه کاستن از تعداد سانس‌های فیلم‌ها کار ساده‌ای نباشد.

در جشن‌های انقلاب، جشنواره فجر رخداد بسیار مهمی است و استقبال گسترده  مردم از این رخداد سینمایی، نکته‌ای است که همه به آن اذعان دارند. این اقبال عمومی پرشور و این همزمانی برپایی جشنواره با دهه فجر، موجب شده رساندن سانس‌های جشنواره به استاندارد فستیوال‌های معتبر کار آسانی نباشد.

می‌ماند داستان تغییرات مداوم در شیوه برپایی جشنواره. تا زمانی که جشنواره فجر صاحب یک شورای برگزاری دائمی نباشد، گریزی از این تغییرات نیست.

اگر به شورای برگزاری جشنواره برسیم و قید کنیم که ترکیب این شورا حداقل تا 5 سال غیرقابل تغییر است، این شورا با برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت، به تدوین قواعد برپایی جشنواره می‌پردازد. در غیر این صورت با رفتن این دولت و آمدن آن دولت، با تغییر وزیر ارشاد و عوض شدن دبیر جشنواره، فستیوال فجر هم در شیوه برگزاری دستخوش تغییر می‌شود. تشکیل یک شورای برگزاری دائم می‌تواند جلوی اعمال سلیقه‌ها را بگیرد ولی تا اطلاع ثانوی جشنواره فجر با سلیقه مدیران ارشاد و شخص دبیر اداره و با هر تغییر مدیریتی، دچار تحول خواهد شد.  اگر به این نتیجه برسیم که جشنواره نیاز به ثبات در شیوه برگزاری و سیاستگذاری دارد، باید تن به شورای برگزاری دائمی بدهیم و جای سلیقه فردی، براساس برنامه مدون کار کنیم. در این صورت می‌توان امیدوار بود که شیوه برپایی جشنواره هر سال تغییر نکند؛ جشنواره‌ای که با تمام فراز و نشیب‌هایش همچنان جایگاه خود را به‌عنوان مهم‌ترین رخداد سینمایی کشور حفظ کرده و حضور مردم نیز گرمابخش آن بوده است.