نانی که در تنور دو نرخی می‌سوزد

خدیجه نوروزی

از قدیم نان برای ما ایرانی‌ها جایگاه ویژه‌ای داشته و پای ثابت سفره‌هایمان بوده و هست اما مصرف نامناسب آن، مشکلات زیادی را در مراحل مختلف از پخت تا توزیع به‌وجود آورده که هم نانوایان و هم مردم در این زمینه شکایت‌های فراوانی دارند؛ نانوایان از گران نشدن آن از سال  93 و مردم از بی‌کیفیتی آن.

یک نرخ برای همه
محمدجواد کرمی، رئیس اتحادیه نانوایان حجیم و نیمه‌حجیم صنعتی در گفت‌وگو با همشهری مهم‌ترین مشکلات صنف نان و آرد کشور را دوگانگی در توزیع و فروش آرد به نانوایان سنتی و حجیم و نیمه‌حجیم می‌داند و می‌گوید:«تفاوت قیمت، مشکلات متعددی ازجمله رانت را به‌وجود آورده. در واقع نشتی آرد از بخش یارانه‌ای به بخش‌های آزادپز است که ما باید اول این معضل را حل کنیم».
دولت، گندم را 1750تومان از کشاورز می‌خرد که با هزینه‌های نگهداری 1850تومان برایش تمام می‌شود. به صنایع آردبر غیر از نان مانند کارنجات ماکارونی، شیرینی و کیک و کلوچه با همان قیمت 1850تومان می‌فروشد. بخش آزادپزها و نان‌های حجیم و نیمه‌حجیم صنعتی آرد 900تومانی می‌خرند و نان‌های سنتی یارانه‌ای آرد 665تومانی می‌گیرند. این توزیع آرد و دوگانگی قیمت‌ها کاملا غیرمنطقی و غیرعقلانی است. رئیس اتحادیه نانوایان حجیم و نیمه حجیم صنعتی توضیح می‌دهد:« اگر دولت همه محصولات را همان 1850تومان به همه بفروشد باید به هر ایرانی به جای 5500تومان یارانه نان مبلغی در حدود 12هزار تومان یارانه در قالب آشکار و پنهان پرداخت کند. این کار موجب می‌شود تا مردم خود انتخاب کنند که چه نانی و با چه کیفیتی بخرند».

رقابتی شدن
تک نرخی شدن آرد، نانوایان را به سمت تکنولوژی و به روز کردن واحدهای صنفی‌شان سوق می‌دهد و یک فضای کاملا رقابتی ایجاد خواهد کرد. هم‌اکنون این واحدها از نظر بهداشتی و طراحی داخلی شرایط مطلوبی ندارند و بسیاری از شکایت‌های مردمی در این زمینه است. کرمی می‌گوید:«چون دولت یارانه را به شکل مستقیم (از طریق آرد) به نانوایی می‌دهد و می‌خواهد آن را به قیمتی که خودش می‌گوید به فروش برساند، ادامه روند تولید را برای شاغلان این صنف دچار مشکل کرده. بنابراین تنها راه نجات یکسان‌سازی‌ نرخ گندم و آرد برای واحدهای نانوایی کل کشور است. نبود چنین فضایی موجب شده تا شاهد آردفروشی توسط یارانه‌بگیرها باشیم». 
سال89 تجربه خوبی برای نان کشور بود که یک فضای رقابتی ایجاد شد اما متأسفانه دولت وقت باید قیمت گندم و آرد را در سال90 افزایش می‌داد تا همه‌ساله این روند ادامه پیدا کند تا امروز به مشکل قیمت گندم برنخوریم که به‌صورت آزاد 1850تومان است اما با قیمت‌های 665و 900تومان به فروش می‌رسد؛ تفاوت فاحشی که باعث نشتی رانت به بخش‌های دیگر خواهد شد.
کرمی می‌گوید:«هر واحد نانوایی در روز باید بتواند 10کیسه آرد را تبدیل به نان کند تا برایش سودده باشد بنابراین زمانی که 5کیسه باشد هزینه را جبران نمی‌کند و مجبور می‌شود کم فروشی یا گرانفروشی یا آردفروشی کند تا بتواند هزینه‌هایش را جبران کند. در فضای رقابتی قطعا عده‌ای توانایی ادامه راه را نخواهند داشت و در این صنف ریزش خواهیم داشت. بنابراین کسانی که می‌مانند واقعا علاقه‌مندان به این صنف خواهند بود و مشکلات بسیار کمتر خواهد شد».

کیفیت آرد
کیفیت یک نان خوب فقط به پخت بستگی ندارد بلکه نانوا باید آرد خوبی در اختیار داشته باشد. معمولا برای به‌دست آوردن یک آرد خوب باید 3نوع گندم درجه یک، دو و سه را از کل کشور جمع‌آوری و باهم اختلاط کنند اما این کار به درستی انجام نمی‌شود. در کشور 3استان گلستان، خوزستان و فارس گندم کیفی تولید و در این بین سعی می‌کنند گندمشان را در داخل استان حفظ کنند و اجازه نمی‌دهند مقدار زیادی خارج شود. رئیس اتحادیه نانوایان حجیم و نیمه‌حجیم صنعتی می‌گوید:«ما امسال نیاز داریم برای بالا بردن کیفیت آرد، مقداری گندم درجه یک و کیفی از خارج وارد کشور کنیم. درست است که کشور از نظر کمی به‌خودکفایی رسیده اما از نظر کیفی خیر. اگر 3میلیون تن گندم کیفی وارد کشور شود و عمل اختلاط را انجام دهیم، نیاز کشور از نظر کیفی و کمی برطرف می‌شود و می‌توانیم بخش اضافه گندم اختلاط شده را به کشورهای دیگر صادر کنیم».