جدال ۱۲۰ روزه

منطقه سیستان در شمال سیستان و بلوچستان از قرن‌ها پیش گرفتار بادهای موسمی ۱۲۰ روزه تابستانی است، اما از 2 دهه گذشته به سبب بروز خشکسالی و شدت گردوغبار که از یک‌سو عرصه را بر زندگی مردم این دیار دشوار کرده و از سوی دیگر سبب گسترش بیماری‌های تنفسی و قلبی شده است، در جدالی سخت و نفس‌گیر با این پدیده طبیعی به سر می‌برد. 

به گزارش ایرنا، تابستان برای مردم سرزمین کویر در سیستان یادآور تلخکامی‌ها و گرد و غبار ناشی از بادهای ۱۲۰ روزه است که هر سال از زمان پیدایش این منطقه همزادش بوده است؛ گرچه در گذشته پرآبی دریاچه هامون همچون تهویه‌ای مطبوع هنگام وزش باد سبب تعدیل دما می‌شد، اما اینک به واسطه خشکسالی‌های مکرر در 2 دهه اخیر شرایط زندگی در این منطقه دشوار شده است. 

یکی از ساکنان شهرک گلخانی در نزدیکی دریاچه هامون گفت: بستر دریاچه هامون دارای شن شسته فراوانی است که پس از خشک شدن دریاچه مردم به صورت غیرقانونی از آن برداشت می‌کنند. 

 «رضا باغی» ادامه داد: خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین شب‌ها به دور از چشم مردم و پلیس به بستر دریاچه می‌روند و با چند کارگر محلی شن را از کف دریاچه بارگیری می‌کنند. 

وی افزود: عمق برداشت در برخی نقاط دریاچه تا 5 متر می‌رسد که هنگام وزش باد گرد و خاک زیادی از این حفره‌ها به هوا برمی‌خیزد و غلظت ذرات معلق در فضا را به چندین برابر حد مجاز  می‌رساند. 

باغی گفت: هنگام آب‌گیری موقت دریاچه گیاهان خودروی بسیاری رشد می‌کنند که به وضوح میزان گرد و خاک را کاهش می‌دهند. 

وی افزود: هنگامی که دریاچه آب‌گیری می‌شود خودروهای حامل کالا و قاچاق سوخت نیز نمی‌توانند از بستر دریاچه عبور کنند که این موضوع خود سبب کاهش گرد و خاک می‌شود. 
 

تاثیر بادهای گرد و خاک بر معیشت مردم

پیشه اصلی مردم سیستان از دیرباز فعالیت‌هایی بوده که به طور مستقیم و غیرمستقیم با دریاچه هامون ارتباط داشته که از جمله آن‌ها می‌توان به کشاورزی، دام‌پروری، صیادی، خولک‌بافی، حصیربافی و مانند آن‌ها اشاره کرد. 

با خشکی دریاچه هامون این فعالیت‌ها نیز از منطقه رخت بربست و جای خود را به برخی کارهای دیگر از جمله فعالیت‌های غیررسمی مرزی داد که آن هم پس از انسداد مرز به طور کلی تعطیل شد. 


مشکلات تنفسی و بیماری سل

یکی از شهروندان سیستانی گفت: همسرم به خاطر گرد و غبار و آلودگی هوا دچار ناراحتی تنفسی و بیماری سل شده و چون درآمد کافی برای سیر کردن شکم اعضای خانواده ندارم، نمی‌دانم چگونه می‌توانم هزینه‌های گزاف درمان همسرم را پرداخت کنم. 

وی که خود را «ابراهیم. س» معرفی کرد، افزود: در گذشته به کار صیادی مشغول بودم و زمین کوچکی نیز داشتم که با کار کشاورزی و دامداری امرار معاش می‌کردیم و با یاری خدا هیچ مشکلی نداشتیم؛ اما با خشکسالی‌های مداوم چندین سال است بیکار شده‌ام و با کارگری امرار معاش می‌کنم. 

وی ادامه داد: با هر بار وزش باد و گرد و غبار غم و اندوه اعضای خانواده ما را برای تجدید بیماری همسرم فرا می‌گیرد به حدی که فرزندانم از طوفان و گرد و غبار وحشت دارند و همیشه دعا می‌کنند هوا صاف و پاکیزه باشد. 

یکی دیگر از ساکنان منطقه سیستان گفت: هوای این منطقه بسیار آلوده است. 

 «رحیم گرگیج» ادامه داد: این در حالی است که وجود چنین شرایطی در سایر استان‌ها همچون یک بمب خبری صدا می‌کند و کمک‌های بسیاری برای آنان سرازیر می‌شود. 

وی افزود: با وجود شرایط باد و طوفان عملاً تمام فعالیت‌های اقتصادی در این منطقه تعطیل می‌شود و با توجه به این‌که اینک کار اکثر مردم منطقه کارگری است، آن‌ها نیز بیکار می‌شوند. 

این شهروند سیستانی گفت: نمایندگان مردم در مجلس، مسئولان استان و رسانه‌ها باید همه با هم یک‌صدا درد و رنج مردم این دیار را فریاد بزنند تا شاید مسئولان و هموطنان ما از اوضاع سخت و شکننده سیستان مطلع شوند و چاره‌ای بیندیشند. 


وضعیت اسفبار سیستان برای مسئولان عادی شده 

یکی از شهروندان شهرستان هیرمند گفت: مردم این منطقه با طوفان و گردوغبار و جبر روزگار خو گرفته‌اند و نگرانی ما این است که وضعیت اسفبار سیستان برای مسئولان نیز عادی شده باشد و نگاهی عمیق به این منطقه نداشته باشند. 

«علیرضا سراوانی» افزود: سیستانی‌ها زبان بیان مشکلاتشان را ندارند و نمایندگان ما در مجلس و رسانه‌های محلی نیز آن‌گونه که باید درد و رنج ما را فریاد نمی‌کشند؛ انتظار است دولت و مجلس همچنان که طرح‌های بزرگی چون آبیاری نوین ۴۶ هزار هکتاری، کارخانه لاستیک و غیره را اجرا کرده‌اند، با تصویب منطقه آزاد سیستان به کمک مردم محروم منطقه بشتابند. 

گرچه در سال جاری با توجه به ورود اندک آب، فعالیت‌های کشاورزی به‌ویژه جالیزکاری رونق گرفته و مردم منطقه اینک محصولات تولیدی خود را در بازارهای استان و استان‌های همجوار عرضه می‌کنند، اما این روند موقتی است؛ زیرا آب ورودی رودخانه هیرمند دائمی نیست و مردم به طرح انتقال آب با لوله به مزارع کشاورزی چشم امید دارند. 


راهکار

بادهای ۱۲۰ روزه در منطقه سیستان پیشینه‌ای تاریخی و قدیمی دارند و همواره در این سرزمین وجود داشته‌اند. حال که هوای سیستان رو به خشکی نهاده و طبیعت بر مردم سخت گرفته است باید راهکاری برای این موضوع اندیشید که به گفته کارشناسان بهترین آن ایجاد کمربندهای گیاهی است. 

در این روش درختچه‌ها و بوته‌های مقاوم و بومی در مناطق مستعد گرد و خاک کاشته و از آن‌ها نگهداری می‌شود تا از این طریق بتوان گرد و خاک را کنترل کرد که نمونه بارز آن در زمان آب‌گیری بستر هامون رشد گیاهان مختلف است به طوری که با ورود آب به هامون و رویش گیاهان خود روی میزان گرد و غبار تا حد چشمگیری کاهش می‌یابد. 

 «موسی بارانی»، یکی از ساکنان منطقه سیستان، گفت: حدود ۱۰ سال قبل بر روی تپه‌های شنی در حال حرکت اطراف روستای ما مالچ‌پاشی انجام شد تا بتوان از این طریق جلوی گرد و غبار و حرکت شن‌های روان گرفته شود. 

وی ادامه داد: مالچ‌پاشی باعث شده زمین‌های اطراف روستا دیگر امکان کشت و زرع نداشته باشند، زیرا مواد نفتی موجود در مالچ برای گیاهان بسیار مضر است. 

وی گفت: همچنین این مالچ‌ها به مرور زمان با عبور حیوانات از روی آن‌ها از بین رفته‌اند و گرد و خاک دوباره در این مناطق ایجاد می‌شود.  بارانی گفت: پس از ۲۰ سال خشکسالی جای تعجب دارد که هنوز مسئولان برای کنترل این گرد و خاک چاره‌ای اساسی نیندیشیده‌اند.