اردوهای تابستانه در لبه پرتگاه

فهیمه طباطبایی ـ خبرنگار

هفته گذشته 9نوجوان از طرف مسجد محله خود برای اردوی تفریحی به حاشیه شرق تهران رفتند، که دچار سانحه شدند. روایت‌های متعدد و متفاوتی از محل حادثه، چگونگی رخ دادن آن و تعداد افراد در خطر از سوی اورژانس، هلال احمر، شرکت آب، فرمانداری و شورای شهر نقل شد. به‌طور نمونه رئیس اورژانس تهران در ساعات اولیه این اتفاق گفت: نوجوانان در رودخانه خجیر گرفتار شدند و مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران عنوان کرد این افراد در خود سد لتیان محصور شده‌اند. سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و معاون امداد و نجات هلال احمر استان تهران اعلام کردند که تعداد دانش‌آموزان مفقودشده9نفرند، رئیس شورای شهرستان شمیرانات تعداد دانش‌آموزان را 10نفر عنوان کرد و فرماندار شهرستان پردیس هم گفت 7نفر مفقود شده‌اند. برخی گفتند که این نوجوانان در حوضچه آبی رودخانه خجیر گیر افتاده و امکان غرق‌شدگی آنها وجود داشته و برخی دیگر گفتند که آنها در لکه جزیره‌ای در سد گیر افتاده و منتظر امداد بوده‌اند. این روایت‌های متفاوت و آمارهای ضد‌و نقیض تا روزهای بعد هم ادامه داشت و حتی هنوز هم مشخص نشده که دقیقا چه اتفاقی افتاده است. جملات ضد‌و نقیضی که نشان می‌دهد، هماهنگی‌های لازم برای برگزاری اردوی این دانش‌آموزان انجام نشده بود و هیچ دستگاه و نیروی امدادرسانی در جریان برگزاری  این اردو نبوده است. تنها نکته روشن این است که مدیر سد لتیان خروجی سد را با اطلاع قبلی باز کرده بوده و حجم آب لحظه به لحظه بالا می‌رفته است.
خطر وقوع این حادثه دردناک هفته گذشته از بیخ گوش برگزار‌کننده اردو، خانواده‌ها و نوجوانان گذشت و موضوع با نجات جان نوجوانان ختم به خیر شد اما یک نکته را بار دیگر نشان داد که اردوها در ایران ایمن برگزار نمی‌شوند و خطرات بسیاری در اردوهای گروهی، کودکان و نوجوانان را تهدید می‌کند. کما اینکه در گذشته تعداد زیادی از دانش‌آموزان در اردوهای راهیان نور یا اردو‌های تفریحی به‌خاطر وسایل ناایمن نقلیه یا حادثه غرق‌شدگی جان باخته‌اند.

اردوهای سنتی و مربیان نابلد
مجتبی امینی، کارشناس امور تربیتی درباره روند برگزاری اردوهای دانش‌آموزی به همشهری گفت: «چندین سال پیش آموزش و پرورش دستورالعمل اردوهای دانش‌آموزی را تهیه کرده که اتفاقا جزئیات فراوانی هم دارد و در آن به محل برگزاری اردو و ایمنی وسایل حمل‌ونقل و همچنین به شرایط مربی و سرپرست اردو و ضوابط مالی آن اشاره شده اما برخی از برگزار‌کنندگان اردوها به جزئیاتش توجه نمی‌کنند و همین باعث بروز حوادث و اتفاقات ناگوار می‌شود.»
او سپس درباره نگاه سنتی و بدون برنامه برگزار‌کنندگان اردوها توضیح داد. « همچنان اردو چه در داخل آموزش و پرورش و چه در ارگان‌های دیگر در یک چارچوب تعریف شده سنتی برگزار می‌شود. یعنی یک مکان را تعیین می‌کنند، از والدین هزینه می‌گیرند و با یک اتوبوس بچه‌ها را به اردو می‌برند، حال آنکه برگزار‌ کننده باید خودش با منطقه آشنایی کامل داشته باشد، امداد اولیه را بداند، از نواقص جاده‌ها اطلاعات کامل داشته باشد، از بیماری احتمالی شرکت‌کنندگان آگاهی کسب کند و با مدیران منطقه مقصد مقصد این اردو را هماهنگ کند. اینها مسائل مهمی هستند که هیچ‌گاه به آن توجه نمی‌شود و برگزار‌کننده صرف اینکه یک مربی ساده آموزش و پرورش و یا مسئول امور فرهنگی مسجد و شهرداری است، کودکان و نوجوانان را به اردو می‌برد.»

اپلیکیشن ارتباط اردوها با آتش‌نشانی و مراکز درمانی طراحی شود
یکی از چالش‌های جدی در این موضوع، عدم‌اطلاع مسئولان منطقه‌ای از حضور شرکت‌کنندگان در حوزه استحفاظی‌شان است و همین باعث حوادث جبران‌ناپذیر می‌شود. به‌طور نمونه در این اردو، مسئول سد لتیان از حضور تعدادی نوجوان در آن طرف سد خبر نداشت و بدون اطلاع خروجی سد را باز کرده بود یا در حادثه جان باختن دانش‌آموزان دختر در استخر پارک شهر، مسئولان آتش‌نشانی منطقه از اینکه تعدادی دانش‌آموز در آن نقطه هستند، بی‌خبر بودند و تا به محل حادثه برسند، کار از کار گذشته بود.
سجاد میرفخرایی، یکی از فعالان فرهنگی مسجدی در تهران است که حالا 15سال می‌شود در برگزاری اردو برای نوجوانان بین 12تا 18سال فعالیت می‌کند. او درباره هماهنگی با مسئولان منطقه‌ای در ابتدای اردوها می‌گوید: «‌امکان این وجود ندارد که به تک‌تک دستگاه‌ها نامه بزنیم و اعلام کنیم در منطقه حضور داریم، اگر اینطور باشد هر گروهی که از مدرسه، مسجد، شهرداری، دانشجویی و... به اردو می‌برند باید به آتش‌نشانی، اورژانس، هلال احمر، فرمانداری و... نامه بزند و این خودش هم برای ما حجم زیادی از نامه‌نگاری ایجاد می‌کند و هم باعث نابسامانی در آن دستگاه‌ها می‌شود، ضمن اینکه چنین چیزی در دستورالعمل اردوها و تورها نیامده و فرمانداری‌ها نیز تاکنون چنین چیزی نخواسته‌اند.» او سپس گفت: « حالا که دنیای استارتاپ‌ها آنقدر بزرگ و متنوع شده، وزارت کشور باید اپلیکیشنی را طراحی کند که مسئولان برگزار‌کننده اردوها و تورهای مسافرتی بتوانند در ابتدای سفر، حضور خودشان را در مناطق پرخطر به دستگاه‌های مربوطه مثل اورژانس ، آتش‌نشانی و هلال احمر اطلاع دهند، تا درصورت بروز حادثه آنها دقیقا از محل حادثه، تعداد افراد در معرض خطر و امکان نوع حادثه اطلاع داشته باشند.»
در حالی میرفخرایی این خواسته را مطرح می‌کند که دستگاهی همچون وزارت آموزش و پرورش «سامانه امنیت و کیفیت اردوها» که برای رصد دقیق اتوبوس اردوهای دانش‌آموزی طراحی شده را به‌طور کامل افتتاح نکرده. سامانه‌ای که سال 96و در جریان تصادف اتوبوس دانش‌آموزان در شیراز، وعده راه‌اندازی آن داده شد و شهریور سال گذشته نمادین افتتاح شده بود.»







کم‌هزینه برگزار‌کردن اردوها و ریسک پذیری بالا
البته ریسک‌پذیری در تورهای مسافرتی کمتر از اردوهای آموزش و پرورش، مراکز فرهنگی و مساجد است، چرا که مسئولان تورها برای دریافت مجوز باید دوره‌های متعددی را سپری کنند و در نهایت آزمون دهند. همچنین مشکلات اقتصادی و چالش‌های مالی در تورها بسیار کمتر است و آنها طبق هزینه‌ها، تور برگزار می‌کنند. عبدالرحمن ربیعی، رئیس اسبق اردوگاه کشوری شهید بهشتی اصفهان در این‌باره به همشهری گفت: « متأسفانه مسئولان برگزاری اردوهای دانش‌آموزی و یا مساجد، مشکل تامین منابع مالی دارند و نمی‌توانند مانند تورهای مسافرتی هزینه‌های هنگفتی را برای یک سفر یا اردوی یکروزه درنظر بگیرند. همین می‌شود که به مناطق ناایمنی مانند کنار سدها می‌روند و با کمترین امکانات مثل قایق بادی قصد تفریح دارند که به حادثه ختم می‌شود. به عقیده من باید برای برگزاری یک اردوی کم هزینه با ارگان‌هایی که اماکن تفریحی دارند، رایزنی و از ظرفیت آنها با هزینه کمتر استفاده شود.»
او درباره پشتیبانی نیروهای امداد و نجات همچون آتش‌نشانی، هلال احمر، اورژانس و...از اردوها گفت: «در اردوگاه‌های بزرگ کشوری که در اختیار آموزش و پرورش است، امکانات خوبی در این زمینه وجود دارد، مثلا درمانگاه و پزشک مستقر دارند یا نیروهای هلال احمر در اردوگاه حضور دارند اما در اردوگاه‌های منطقه‌ای این امکانات نیست و درصورت خطر مثل یک شهروند عادی باید با اورژانس، آتش‌نشانی، هلال‌احمر و... تماس بگیرند.»
اما ربیعی معتقد است که نقش بی‌تجربگی مسئولان برگزار‌کننده اردوها از سایر خلأها و مشکلات در این حوزه، بالاتر است و آسیب‌های به‌مراتب بیشتری به کودکان و نوجوانان می‌زند. « باید شخص خاصی در مدرسه، بسیج، دانشگاه و... برای برگزاری اردوها تربیت شود و در زمان اردو او برنامه‌ریزی‌ها و هماهنگی‌های لازم را انجام دهد، همچنین او باید با کمک‌های اولیه آشنا باشد، مسیریابی را بداند، مناطق مختلف و آسیب‌های احتمالی آن را بشناسد و از همه مهم‌تر بتواند توانایی مدیریت یک جمع بزرگ را به‌عهده بگیرد. در این صورت است که ما می‌توانیم در کشور اردوهای سالم و ایمن با ریسک بسیار پایینی را داشته باشیم.»
فصل تابستان است و زمان برگزاری اردوهای دانش‌آموزی، دانشجویی و واحد فرهنگی مساجد. اردوگاه‌های کشوری و منطقه‌ای آموزش و پرورش هر روز میزبان تعداد زیادی از دانش‌آموزانند و تفرجگاه‌ها در کنار رودخانه و دریا مقصد بسیاری از آنان است، آن هم با حداقل ایمنی و هزاران خطری که در کمین کودکان و نوجوانان است. اما هنوز هیچ دستگاهی تصمیم به کاهش این خطرات نگرفته است و اردوها با دستورالعمل‌های ساده برگزار می‌شود.




یکی از چالش‌های جدی در این موضوع، عدم‌اطلاع مسئولان منطقه‌ای از حضور شرکت‌کنندگان در حوزه استحفاظی‌شان است و همین باعث حوادث جبران‌ناپذیر می‌شود. به‌طور نمونه در حادثه اردوی اخیر، مسئول سد لتیان از حضور تعدادی نوجوان در آن طرف سد خبر نداشت و بدون اطلاع خروجی سد را باز کرده بود

باید شخص خاصی در مدرسه، بسیج، دانشگاه و... برای برگزاری اردوها تربیت شود و در زمان اردو او برنامه‌ریزی‌ها و هماهنگی‌های لازم را انجام دهد، همچنین او باید با کمک‌های اولیه آشنا باشد، مسیریابی را بداند و مناطق مختلف و آسیب‌های احتمالی آن را بشناسد