قطب علمی تهران با حدود هزار سال قدمت

در منطقه 2، محله‌هایی با پیشینه هزارساله، همچون محله طرشت، و محله‌هایی با قدمت 50،40 ساله، همچون شهرک غرب، واقع شده و به لحاظ هویتی، بیشتر اراضی این منطقه از اراضی طرشت و فرحزاد و اوین محسوب بوده است. در کنار محله‌هایی چون شهرک غرب و سعادت‌آباد، که از محله‌های برخوردار از شاخص بالای زندگی در سطح تهران هستند، محله‌هایی چون اسلام‌آباد و فرحزاد هم که از جمله محله‌های پرآسیب اجتماعی شهر تهران به حساب می‌آیند، در این منطقه واقع شده‌اند. 
این منطقه با وسعت 65 کیلومتر بنا به آماری که شهرداری منطقه 2 ارائه داده است، بدون احتساب حریم 9/46 کیلومترمربع و با احتساب حریم 1/98 کیلومترمربع وسعت دارد. پنجمین منطقه تهران به لحاظ وسعت به حساب می‌آید. طبق سرشماری نفوس در سال 1390، جمعیت این منطقه 624 هزار نفر و 244 نفر و طبق سرشماری 1395 جمعیت آن 640361 نفر بوده که به لحاظ جمعیت در سال 1390 چهارم و در سال 1395 سومین منطقه تهران بوده است. منطقه 2 از شمال به دامنه رشته کوه‌های البرز (حد فاصل رودخانه درکه تا محله فرحزاد) از جنوب به خیابان آزادی (حد فاصل میدان آزادی تا میدان توحید)، از شرق به بزرگراه چمران و از غرب به خیابان اشرفی اصفهانی و بزرگراه محمدعلی جناح محدود می‌شود.
محله طرشت قدیمی‌ترین محله این منطقه است و همان‌طور که گفته شد، قدمتی بیش از هزار سال دارد. طرشت در کنار کن از روستاهای‌آباد این ناحیه به حساب می‌آمده است. بعد از آنکه آقامحمدخان قاجار تهران را به پایتختی انتخاب کرد، طرشت هم به یکی از روستاهای غربی شهر تهران تبدیل شد که از آن زمان و در کنار روستای کن، نقش ویژه‌ای در تولید و تهیه میوه پایتخت داشتند. بیشتر اراضی محله‌های منطقه 2 که در نیمه جنوبی آن قرار دارند، در گذشته جزو اراضی طرشت محسوب می‌شد.
اراضی محله‌هایی چون دریان‌نو، توحید، شهرآرا، تهران‌ویلا، برق آلستوم، مرزداران، شهرک ژاندارمری و صادقیه، همه و همه جزء منطقه طرشت و حومه آن به حساب می‌آمد. اراضی سعادت‌آباد و بخشی از شهرک‌های اطراف آن از اراضی اوین بود. فرحزاد و خوردین (محدوده شهرک غرب فعلی) هم از روستاهای شمیران یا حومه آن محسوب می‌شدند. از دهه‌های 30 و 40 به بعد و پس از اتفاقات کودتای 28 مرداد در سال 1332 و اجرای قانون اصلاحات ارضی در سال 1342، مهاجران زیادی از شهرهای مختلف و در اثر فشارهای اقتصادی و اجتماعی به سمت شهر تهران و اطراف آن سرازیر شدند. بعد از این ماجرا، کم‌کم اراضی روستاهای مذکور، تقسیم شده و به مهاجران جدید فروخته شد و محله‌های جدیدی در منطقه 2 شکل گرفت. بعد از انقلاب اسلامی نیز، افراد بیشتری به این محله‌ها آمدند و زمین‌های بیشتری تحت ساخت‌وساز قرار گرفت و به این‌ترتیب محله‌های منطقه 2 به شکل امروزی درآمدند. 
به‌طور کلی می‌توان گفت آنچه اکنون منطقه 2 خوانده می‌شود تاریخچه شکل‌گیری‌اش به 4 دوره تقسیم می‌شود: 
دوره اول: هسته‌های اولیه سکونت در کوهپایه‌ها و اراضی مستعد کشت ایجاد می‌شود و نواحی روستایی شکل می‌گیرد. دامداری و کشاورزی اقتصاد معیشتی، برخورداری از زمین‌های بارور و آب فراوان که از ارتفاعات شمال منطقه سرچشمه می‌گرفت، از ویژگی‌های آن بود. این دوره تا دهه 50 ادامه یافت و هنوز می‌توان در بخش‌هایی از منطقه به‌ویژه روستا ـ شهرهای درکه، اوین، طرشت و فرحزاد آثار به جا مانده و اندک باغ‌های باقیمانده را مشاهده کرد. 
دوره دوم: این دوره از دهه 40 آغاز می‌شود و مهم‌ترین ویژگی آن ایجاد و توسعه بافت مسکونی متراکم در قسمت‌های جنوبی منطقه است که تحت تأثیر افزایش روند مهاجرت به تهران همزمان با ایجاد کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی در حاشیه راه‌های منتهی به شهر شکل می‌گیرد. 
دوره سوم: در این دوره بافت مسکونی متراکم که در دوره قبلی ایجاد شده بود که به سمت نواحی شمال منطقه گسترش می‌یابد. بخش عمده‌ای از این گسترش پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با واگذاری زمین به شرکت‌های تعاونی مسکن به وقوع می‌پیوندد. در این دوره از تراکم نسبی واحدهای مسکونی کاسته می‌شود و در زمین‌های واگذار شده کاربری‌های آموزشی، فرهنگی و فضای سبز کم‌وبیش پیش‌بینی می‌شود. این دوره که از سال‌های اولیه پیروزی انقلاب اسلامی آغاز می‌شود، در ادامه روند دوره دوم است که در دهه 60 شدت یافت و با فراز و فرودهایی تداوم پیدا کرد. 
دوره چهارم: این دوره، دوره توسعه شهر و به تبع آن توسعه منطقه به مناطق کوهپایه‌ای است. تغییرات جمعیت و جابه‌جایی طبقات اجتماعی، افزایش روند مهاجرت به تهران، رونق ساخت‌وساز و افزایش تقاضای مسکن و سیاست‌های شهری از مهم‌ترین دلایل توسعه شهر به نواحی کوهپایه‌ای است. پیامدهای این دوره کاهش سطح روستایی و تبدیل روستاها به بافت‌های فرسوده در دل منطقه شهری است. در تقسیمات شهری امروز، این منطقه شامل 9 ناحیه و 21 محله است.