یک قدم جلوتر از پایتخت

یوسف رشیدی/استاد دانشگاه و کارشناس ترافیک

تاکنون در همه استان‌ها یک یا 2شهر به پویش «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» پیوسته‌اند. اصفهانی‌ها توانستند اصلی‌ترین خیابان این شهر یعنی چهارباغ را در روزهای سه‌شنبه به پیاده‌راه تبدیل کنند. مشهدی‌ها و نیشابوری‌ها هم عملکرد خوبی داشته و فرماندار و مقامات این شهرها با استفاده از دوچرخه تردد می‌کنند و قرار است از دوچرخه‌های برقی نیز در این شهرها رونمایی شود. در مهاباد، همدان، رضوانشهر، شیراز، مریوان و حتی در هرمزگان که با گرمای بسیار بالایی درگیر هستند، حمایت از این پویش چشمگیر بوده. چنین حرکت‌هایی نشان داده نه‌تنها امکان اجرای چنین طرح‌هایی در کلانشهرها و برخی شهرستان‌ها وجود دارد بلکه موفق‌تر از پایتخت نیز پیش خواهد رفت؛ چرا که در کلانشهرها معمولا مراکز خدمت‌رسانی و اداری به نسبت تهران (که پراکندگی و آشفتگی بی‌مانندی را دارند) متمرکزتر هستند و فاصله جنوب تا شمال یا شرق به غرب بسیار کوتاه‌تر از پایتخت است. بنابراین اگر شخصی بخواهد از جنوب به شمال را با دوچرخه طی کند عملا زمان زیادی را از دست نمی‌دهد که نگران هدررفت وقتش باشد. به همین جهت با روی‌آوردن به حمل‌ونقل عمومی درصد زیادی به کاهش ترافیک، سوخت، آلودگی و هزینه‌های زندگی‌اش کمک خواهد کرد.
به تجربه نیز ثابت شده هر قدر شهرها به سمت مدرنیته‌شدن حرکت می‌کنند تحرک و شادابی مردم آن شهر کمتر می‌شود و تمایلشان به حرکت کند و کندتر. بنابراین چون هنوز کلانشهرهای ایران چند قدم از تهران عقب‌تر هستند میزان تمایل مردم به تحرک، پیاده‌روی و در نتیجه اقبال از حمل‌ونقل عمومی بالاتر است. فقر و صرفه‌جویی در هزینه‌ها نیز از عواملی است که مردم سایر شهرستان‌ها را ترغیب به استقبال از این طرح می‌کند. همچنین بسیاری از مردم این شهرها هنوز آن‌قدر مانند تهرانی‌ها درگیر تکنولوژی‌های عجیب و غریب نشده‌اند و به پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری با دید تفریح و لذت می‌نگرند نه صرفا جابه‌جاشدن. به همین دلیل است که هم‌اکنون بسیاری از کلانشهرها که از امکانات حمل‌ونقل وسیعی مانند تهران هم برخوردار نیستند در طرح سه‌شنبه‌های بدون خودرو بسیار موفق‌تر عمل کرده‌اند. اگر بسترهای این پویش در سایر استان‌ها به‌طور جدی‌تری فراهم شود این طرح بسیار منسجم‌تر از تهران اجرا خواهد شد چون تصمیمات متمرکزتر است و فعالیت این کلانشهرها مانند پایتخت پیچیدگی‌های زیادی ندارد؛ چرا که شدت فشردگی کاربری‌ها در سطح و ارتفاع (تراکم) کلانشهرها به نسبت تهران بسیار کمتر است و توسعه حمل‌ونقل عمومی مانند بی‌آرتی، مترو، ایستگاه دوچرخه، پیاده‌راه و عریض‌کردن خیابان‌ها به نسبت پایتخت هزینه کمتری دارد. ستون فقرات حرکت در یک شهر، به حمل‌ونقل عمومی آن بستگی دارد و اجرای طرح‌هایی چون پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو باید با توجه به موقعیت جغرافیایی، شیب و درجه حرارت محیطی در هر شهر متفاوت باشد.