شرط وزارت نیرو برای تأمین حقابه اندک بختگان

زهرا رفیعی/روزنامه‌نگار

کشاورزی همیشه بخش اعظمی از حقابه محیط‌زیست را به خود اختصاص می‌دهد. با افزایش خشکسالی‌های اخیر این حقابه کمتر نیز شده است. خاک خشکسالی تالاب به چشم همان کشاورزانی می‌رود که آب را ارث اجدادشان می‌دانند و با دانش کم بیشترین هدررفت آب را ایجاد می‌کنند. تالاب بختگان از پارک‌های ملی است که زیستگاه زمستانه پرندگان مهاجر به‌شمار می‌رود. این دریاچه هم‌اکنون تقریبا خشک است و سازمان حفاظت محیط‌زیست به دنبال تامین حقابه این تالاب در حد فاصل 2 کشت بهاره و پاییزه است. با وجود اینکه امسال آب پشت سد‌های منتهی به تالاب بختگان وجود دارد و مسئولان می‌خواهند این آب را رها کنند اما بیم برداشت مجدد از حقابه تالاب وجود دارد. 
سعید محمودی، مدیرکل محیط‌زیست استان فارس در گفت‌وگو با همشهری درباره دریاچه بختگان گفت: به نظر می‌رسد اراده برای دادن حقابه به تالاب‌ها وجود ندارد، خشکسالی‌ها بهانه‌ای برای رها کردن حقابه‌های تالاب‌ها شده است. امیدواریم شرایط جوی به گونه‌ای تغییر کند که مدیران سد‌ها بهانه‌ای برای رها کردن آب نداشته باشند. 
وی با اشاره به اینکه حقابه تالاب‌ها، مطالبه مردمی است، گفت: بهبود شرایط محیط‌زیست، بهبود شرایط مردم است و فکر نمی‌کنم کسی مقاومتی برای حقابه تالاب‌ها داشته باشد. خشک شدن بختگان و البته همه تالاب‌ها به ضرر مردمی است که در حاشیه آن زندگی می‌کنند. خدماتی که یک تالاب با تغذیه آب‌های زیرزمینی اطراف، تلطیف هوا، کمک به کشاورزی و ... ارائه می‌دهد، به حیات مردم رونق می‌بخشد. در واقع وقتی تالاب نباشد زندگی مردم مختل می‌شود.
بر اساس قوانین تامین حقابه تالاب‌ها بر عهده وزارت نیروست؛ ماده 3آیین‌نامه حفاظت و مدیریت تالاب‌های کشور، ماده 8آیین‌نامه اجرایی آمادگی مقابله با پدیده گرد و غبار، ماده 2قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور و ماده 4آیین‌نامه جلوگیری از تخریب و آلودگی غیر‌قابل جبران تالاب‌ها (مصوب 27/11/97) ازجمله این قوانین است. بر اساس آخرین مصوبه تالاب‌ها به صراحت اعلام شده که تخصیص سهم تالاب‌ها از ظرفیت آبی حوزه آبریز با کمیت و کیفیت مناسب و متناسب با شرایط اقلیمی مختلف با توزیع زمانی معین پس از تامین آب شرب باید تامین شود. به گفته محدثه همتی، مسئول دبیرخانه تالاب‌های استان فارس در همه قوانین اولویت تامین آب، پس از شرب، محیط‌زیست است. او در گفت‌و‌گو با همشهری گفت: در عمل اینطور نیست. 3دریاچه بختگان، طشت و کم‌جان در پایین‌دست حوضه آبریز رودخانه «کر» قرار دارند، ولی با احداث سدهای درودزن و ملاصدرا (برقابی) حقابه آنها بسیار کم و ناچیز شده است. علاوه بر سدسازی‌ها تغییرات اقلیمی شدید بر کاهش سهم تالاب‌ها موثر بوده است. آب رودخانه کر که زمانی باعث ایجاد تمدن در فارس بود، به باریکه آبی تبدیل شده است. با وجود خشکسالی، کشاورزی در بالادست و پایین‌دست سد‌ها نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه کشاورزان به کاشت برنج روی آورده‌اند و این به آب‌های زیرزمینی و سطحی، فشار مضاعفی آورده است. تعداد چاه‌های غیر مجاز در این استان به گفته مسئولان 6برابر استان‌های دیگر است. 

آب را دم سد تحویل می‌دهیم 
سد درودزن 150کیلومتر از دریاچه بختگان فاصله دارد و باید پیش از رسیدن به تالاب آب مورد نیاز مرودشت و شیراز را نیز تامین کند. به گفته این کارشناس، سازمان آب امسال (سال آبی) اعلام کرده بود که 40تا 60میلیون مترمکعب آب پس از تامین آب‌شهری و کشاورزی به محیط زیست خواهد رسید. درواقع امسال به کشاورزان 180میلیون مترمکعب آب اختصاص داده شده است. محدثه همتی با اشاره به اینکه تعداد کشاورزان در این استان هم زیاد است و نمی‌توان به آنها گفت کشت نکنند، گفت: وزارت نیرو اعلام کرده از حقابه 324میلیون مترمکعبی در سال آبی نرمال فقط 40میلیون مترمکعب در اختیار تالاب قرار می‌دهد، ولی محیط‌زیست آن را باید دم سد تحویل بگیرد. البته آبی که پشت سد درودزن قرار دارد کلا حدود 500میلیون مترمکعب است و بیشتر آن صرف آب شرب خواهد شد. برای پایداری سد نیز حداقل باید 330میلیون مترمکعب آب  در پشت سد باقی بماند.  وی گفت: رساندن آب از سد به دریاچه به چند دلیل دشوار است؛ هنوز کشاورزان با موتور پمپ‌های غیرمجاز آب را برمی‌دارند، عده‌ای به حریم رودخانه تجاوز کرده‌اند و باعث تخریب آن شده‌اند، در برخی موارد هم دیواره رودخانه تخریب شده و آب در صورت رهاسازی هدر می‌رود. 
نیاز زیستی و اکولوژیک تالاب بختگان تقریبا 270میلیون مترمکعب بوده و حال قرار است تنها 40میلیون مترمکعب آب به این دریاچه رسانده شود. حفاظت از 40میلیون‌مترمکعب آب در برابر سوء‌استفاده برخی کشاورزان متخلف در مسیر 150کیلومتری سد تا تالاب، موضوعی است که باید دید چگونه تحقق می‌یابد؟