یک قدم تا روز تولد زمین

شاید کمتر کسی فکرش را می‌کرد، چند پالس کوچک و بسیار ضعیف که مدتی پیش به زمین رسید و توسط تلسکوپ‌های رادیویی مستقر در زمین شکار شد، یکی از مهم‌ترین داده‌های ستاره‌شناسی سال‌های اخیر را در خودش داشته باشد. 
بعد از مدت‌ها بررسی دقیق این داده‌ها مشخص شد که سیگنال به‌دست آمده، از یک انفجار بزرگ در کهکشانی دوردست بوده است. کهکشانی که حدود 4میلیارد سال نوری از ما فاصله دارد و اثر انفجارش تازه به ما رسیده است. دانشمندان می‌گویند این موج در زمانی به‌وجود آمده که مدت نسبتا کوتاهی یعنی حدود یک‌میلیارد سال از عمر کره زمین می‌گذشته است.
 به همین دلیل نیز می‌تواند اطلاعات خاص و جدیدی درباره وضعیت کائنات در زمان تشکیل کره آبی به ما بدهد. فارغ از اینها، فناوری‌ای که باعث شده این داده‌ها قابل پردازش باشند، تا به حال در جهان آزمایش نشده بود و از این نظر نیز یک رکورد تازه در دنیای ستاره‌شناسی به ثبت 
رسیده است؛ دانشمندان توانسته‌اند فقط با آنالیز کردن یک دسته‌ پالس این همه اطلاعات مهم به‌دست آورند.


گام به گام تا شکار بزرگ
پروژه شکار انفجار بزرگ کهکشانی با همکاری مجموعه‌ای از بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های حال حاضر جهان تشکیل شده است. ابتدا تلسکوپ‌ رادیویی ASKAP امواج مربوط به این انفجار را دریافت کرد و توانست محل انفجار بزرگ را پیدا کند. در قدم بعدی، تلسکوپ‌های نوری «کک» (KECK)، «وی‌ال‌تی» ‌(VLT)‌ و «جمینی جنوبی» (Gemini south)‌ این داده‌ها را در کنار اطلاعات تصویری خودشان گذاشتند و روی منطقه‌ای که منبع ارسال امواج بود تمرکز کردند تا تصویر دقیق‌تری از کهکشان مقصد شکل بگیرد.

میدان دید بازتر، هزینه کمتر
نوع خاص فناوری‌ای که در این تلسکوپ رادیویی استرالیایی به‌کار رفته باعث شده محل دقیق صدور امواج مشخص باشد. با این فناوری، هر آنتن می‌تواند منطقه بزرگ‌تری معادل 36پرتو کیهانی را رصد کند. با این حساب، هر آنتن می‌تواند منطقه‌ای به شعاع 100کره ‌ماه کامل را رصد کند؛ مقداری که پیش از این، بسیار کمتر بود و به هزینه بالاتر و نصب آنتن‌های رادیویی بیشتر نیز نیاز داشت.

پردازش داده‌های عظیم در مدت کوتاه
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این پروژه که باعث شد رصدها به نتیجه برسد، قدرت پردازشی قوی بود که برای سنجش اطلاعات به‌کار گرفته شد. در این پروژه، در هر ثانیه 10تریلیون اندازه‌گیری انجام شده که با سرعت 75ترابیت در ثانیه بررسی ‌شده‌اند. به زبان ساده‌تر، در خلال این اتفاقات حجم داده‌ای معادل 10درصد کل ترافیک اینترنت جهان در سال2019 ردوبدل شد.

یک قدم تا کشف منشأ «سریع‌موج‌»
سریع موج از جایی که فقط حدود 13هزار سال نوری از مرکز کهکشان مادر فاصله دارد، صادر شده که فاصله چندانی با سیاهچاله در مرکز کهکشان نداشته است. همین داده باعث شده فرضیه‌هایی شکل بگیرد که احتمال می‌دهد منشأ سریع‌موج‌ها احتمالا سیاهچاله‌ها باشند.

کشف مکان دقیق فقط با یک پالس
این برای اولین‌بار است که مکان دقیق یک «سریع‌موج» با یک‌بار دریافت امواج پیدا شده است. آخرین دفعه‌ای که چنین کشفی صورت گرفت، ‌امواج رسیده به زمین، چندبار تکرار شده بودند که رصد مکان را راحت‌تر می‌کرد. این‌بار اما از نظر مهندسی و نجومی یک شاهکار رخ داده است.




یک گام موفق برای کشف منشأ پیدایش انسان
آدام تلر، پروفسور استرالیایی در حوزه سریع موج کهکشانی درگفت و گو با همشهری می‌گوید چرا پیدا شدن منشأ یک انفجار کهکشانی باید برای ما مهم باشد

 «آدام تلر»، پروفسور حوزه «سریع‌موج‌»ها در استرالیا که در این کشف بزرگ دست داشته، از اهمیت این کشف بزرگ به همشهری می‌گوید و اینکه پاسخ بسیاری از پرسش‌های مهم ستاره‌شناسان در دل همین امواج ضعیف نهفته است. او که پیش‌تر در مؤسسه‌های تحقیقاتی بسیاری روی حوزه امواج کهکشانی کار کرده، می‌گوید که حداقل دستاورد چنین کشف‌هایی ساخت یک جامعه آگاه و فهیم است که می‌توانند بیشتر مراقب زمین و زندگی باشند.

  این کشف چه تأثیری بر فهم ما از جهان دارد؟ چه اطلاعات جدیدی به‌دست آورده‌ایم که تا به حال نداشته‌ایم.
با این کشف، ما یک قطعه خیلی کوچک از پازل عظیم کیهان را کامل کرده‌ایم که می‌تواند به ما نشان بدهد، کائنات چطور کار می‌کند. یکی از مهم‌ترین سؤال‌هایی که به‌نظر من ذهن دانشمندان را درگیر کرده، پی بردن به شیوه رفتار کهکشان‌ها و ستاره‌های پیر در زمان انفجار است. ضمن اینکه ما متوجه شده‌ایم، با کمک این پالس‌ها می‌توان میزان حجم گاز میان کهکشان‌ها را با دقت بسیار بالایی تخمین زد. شناسایی منشأ و میزان گازهای کهکشانی برای ما ستاره‌شناس‌ها اهمیت بسیار بالایی دارد. چون همانطور که می‌دانید، همه‌‌چیز در دنیا، ‌از ستاره گرفته تا سیارات یا حتی خود ما از گاز منشأ گرفته‌ایم. در نتیجه فهمیدن حجم و تراکم گازها یکی از سؤال‌های مهم است که می‌تواند در شناخت جهان به ما کاملا مؤثر باشد.

  شاید پیدا کردن پاسخ این سؤال‌ها برای ستاره‌شناسان جالب باشد اما خیلی از مردم می‌گویند تا وقتی چنین پدیده‌هایی در زندگی بشر تفاوتی ایجاد نکند، لزومی ندارد پی‌شان را گرفت. در سمت مقابل، دانشمندان می‌گویند خیلی از فناوری‌های روزمره حال حاضر ما مثل جی‌پی‌اس، ‌موبایل یا اینترنت ریشه در کشفیات فضایی دارند. تأثیر چنین کشفی در زندگی آدم‌های عادی چیست؟
این کشف قرار نیست همین امروز و فردا زندگی روزمره بشر را تغییر بدهد. اصولا اینکه پیش‌بینی کنیم یک کشف خاص در آینده دور چطور قرار است ما را منتفع کند یا روی وسایل الکترونیکی‌مان دقیقا چه تأثیری بگذارد، ساده نیست.
اما بشخصه فکر می‌کنم، در درجه اول اطلاعاتی که به‌دست می‌آوریم مهم هستند و به‌خودی خود ارزش هزینه کردن وقت، انرژی و علم را دارند. چون یک جامعه فرهیخته و آگاه می‌تواند هرکاری را که لازم باشد با تکیه بر دانش و آگاهی‌اش انجام بدهد. ستاره‌شناسی هم یکی از مهم‌ترین منابع الهام برای بسیاری از جوانان است که آنها را به فراگیری دانش ترغیب می‌کند. در نتیجه هرچقدر که این بخش پربارتر باشد، ما در نهایت آدم‌های بهتری خواهیم بود و همین، به اندازه کافی مهم و ارزشمند است.