نگاه کاسبکارانه به جنگل منسوخ شده است

زهرا رفیعی/روزنامه‌نگار


جنگل‌های هیرکانی 2روز پیش در یونسکو به ثبت جهانی رسید و طرفداران محیط‌زیست امیدوارند با این اقدام جنگل هیرکانی از هجوم قاچاقچیان چوب، ویلاسازان، معدن‌‌داران، گردشگران غیرمسئول، چرای بی‌رویه و خارج از ظرفیت جنگل‌ها در امان بماند. به گفته مسئولان، سالانه ۲۵هزار هکتار از جنگل‌های هیرکانی از بین می‌رود.
هادی کیادلیری، رئیس دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی واحد علوم و تحقیقات و رئیس انجمن جنگلبانی ایران در گفت‌وگو با همشهری ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی را فرصتی مغتنم برای حفاظت از محیط‌زیست کشور دانست و گفت: هرچقدر رابطه مردم و دولتمردان با طبیعت درست تعریف شده باشد، بهتر متوجه شرایط جنگل‌های هیرکانی خواهید شد. آنها به روش‌های مختلف و بسته به نیازها و شرایط مختلف از جنگل‌ها بهره‌برداری مضاعف  و تصور می‌کنند که جنگل‌ها یک منبع مشاع و رایگان است. بدون اینکه بدانند آینده جنگل‌ها چه خواهد شد، با سرعت سرسام آور از این منابع استفاده می‌کنند. تغییر کاربری، بهره‌برداری چوب با شدت بالا، ویلاسازی، خوش‌نشینی، واگذاری‌های بی‌ضابطه و با ضابطه‌ای که به‌دلیل عدم‌نظارت منجر به انحراف شده است، همگی عرصه‌های شمال کشور را از درختان کهنسال و عظیم خالی کرده است. تخریب‌ جنگل‌ها نشان می‌دهد که رابطه مردم و دولتمردان با جنگل‌ها خوب نبوده و نیست.
وی با اشاره به اینکه «دیپلماسی طبیعت» تبدیل به کارآمد‌ترین زبان صحبت در دنیا شده است گفت: اگر بتوانیم با نگهداری از داشته‌های طبیعی‌مان به دنیا ثابت کنیم که طبیعت برای ما اهمیت دارد، وجه صلح‌طلبی ایران را در میان طرفداران محیط‌زیست که تعدادشان کم نیست، پررنگ خواهیم کرد.
وی با تأکید بر اینکه باید بتوانیم از پتانسیل‌های علمی و مالی جهان برای حفظ جنگل‌های هیرکانی استفاده کنیم گفت: بدون وجود روحیه تغییر نمی‌توان با روش‌های فعلی، جنگل‌ها را نجات داد. ثبت جهانی این اثر طبیعی نیز بدون برنامه‌هایی برای حفظ و نگهداشت آن معنا ندارد. جهان متوجه شده است که این جنگل‌ها چه ارزشی دارد. ولی ما در اجرای طرح تنفس جنگل‌ها ناموفقیم و هنوز عده‌ای با نازل‌ترین توجیهات به‌دنبال قطع درختان هستند.

طرح تنفس جنگل اجرا شود
رئیس انجمن جنگلبانی ایران که زمان زیادی را به بازدید از جنگل‌های کشور می‌گذراند درباره روند تخریب جنگل‌ها گفت: درختان کهنسال را با نگاه‌های غلط و کاسبکارانه قطع می‌کنیم؛ نگاهی که سال‌هاست حداقل برای جنگل‌هایی از این دست منسوخ شده است.
او گفت: امیدوارم به همراه ثبت جهانی و طرح تنفس جنگل‌ها به سمت توسعه پایدار حرکت کنیم. جنگل‌های هیرکانی، یک درصد از عرصه این مملکت است که نیاز به مدیریت درست دارد تا تصمیمات به نتیجه دقیق و دلخواه برسد. بخش‌های مختلف دولتی با بهانه‌هایی مثل اینکه پول و نیروی انسانی کارآمد نداریم، مانع از به کارگیری نیروهای متخصصی شده‌‌اند. منابع طبیعی در بسیاری از حوزه‌های اعتبارات خوبی دریافت کرده است. ولی کسی بر نحوه مصرف این اعتبارات در بخش فنی نظارت نمی‌کند. وی درباره اظهارنظر رئیس سازمان محیط‌زیست مبنی بر اینکه سرمایه‌گذاری در حوزه اطفای حریق جنگل‌ها صرفه اقتصادی ندارد گفت: چنین اظهارنظر‌هایی از نگاه صنعتگر، کارخانه‌ای و اقتصادی صرف است و به درد یک اکوسیستم پویا نمی‌خورد. از دید آنها نه‌تنها حیوانات که شاید انسان‌ها هم ارزش اقتصادی نداشته باشند. مگر از مسجد توقع درآمدزایی می‌توان داشت؟ شما مسجد می‌سازید که آینده اخلاقی جامعه را تضمین کند. در حوزه جنگل نیز به  هر هزینه‌ای باید به‌عنوان سرمایه‌گذاری به آن نگاه کرد.
هادی کیادلیری با تأکید به اینکه هر جای مسیر توسعه را که اشتباه رفتیم باید برگردیم و اصلاح کنیم گفت: یک عده از متخصص‌نما‌ها به‌دنبال این هستند که جنگل‌های شمال را به‌کارخانه تولید چوب تبدیل کنند. فعالیت چند کارخانه‌ای که از اساس تاسیس‌شان در جنگل‌های شمال اشتباه بوده را باید متوقف کنیم اما عده‌ای این‌گونه توجیه می‌کنند که حالا که پول داده‌ایم باید درختان را قطع کنیم. درحالی‌که راه‌حل زنده نگه داشتن کارخانجات چوب، واردات است.

معیارها به سمت حفاظت بیشتر برود
علی خادم آستانه، معاون دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها و مراتع در گفت‌وگو با همشهری با تأکید بر اینکه ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی، شرایط را برای حفاظت بهتر فراهم می‌کند، گفت: این اتفاق مسئولیت همه ما را بیشتر کرده است. برنامه‌ها، ضوابط و مقررات پیشین باید تغییر کند. یعنی اگر می‌خواهیم در پوشش گیاهی تغییراتی دهیم یا منطقه‌ای را برای توسعه راه، طرح‌های عمرانی، خطوط انتقال انرژی و واگذاری معادن واگذار کنیم باید دقت بیشتری انجام دهیم. پس از این به‌دلیل جهانی شدن این میراث طبیعی، معیارها با هدف رسیدن به حفاظت بیشتر باید تغییر کند. وی درباره واگذاری معدن در مناطق جنگلی گفت: هر استعلامی که برای واگذاری در مناطق جنگلی به سازمان جنگل‌ها و مراتع بیاید بدون تردید رد می‌شود، وزارت صنعت و معدن هم مدت‌هاست که استعلام نفرستاده است. مجوز‌های موجود، مربوط به سال‌ها قبل است و این معادن به سطح جنگل کاری ندارند و در اعماق زمین زغال سنگ برداشت می‌کنند.
معاون دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها و مراتع در پاسخ به این سؤال که برای حفاظت از جنگل‌های هیرکانی که به ثبت جهانی رسیده، آیا سازمان برنامه‌ای دارد گفت: فعلا برنامه‌ای نداریم. ولی به‌دنبال این هستیم که در قالب یک لایحه از دولت برای حفاظت استاندارد منطقه کمک بیشتری بگیریم. همچنین اگر از مجامع بین‌المللی برای اطفای حریق کمک‌های مالی و علمی بگیریم، می‌توانیم ضریب‌ حفاظتی از جنگل‌ها را افزایش دهیم.