روایتگر بی‌طرف تاریخ

هرا حقیقی/ رشت - خبرنگار

زنده‌یاد ایراهیم فخرایی، معلم، روزنامه‌نگار، وکیل و پژوهنده ایرانی و از مبارزان نهضت جنگل در 16 بهمن سال 1366 دیده از جهان فرو بست. فخرایی در طول حیاتش با فراز و نشیب‌هایی روبه‌رو شد که از او یک نویسنده و مورخ تمام‌عیار ساخت. کتاب «سردار جنگل» او نمونه بارزی از این ادعاست و تاکنون اثری چنین پربار و مستند در این باره نوشته نشده. اگرچه فخرایی نامی آشنا در عرصه تاریخ معاصر ایران و گیلان است، اما قدر این نویسنده چنان که باید دانسته نشده و اهمیت آثار و فعالیت‌های فخرایی به عموم شناسانده نشد. علی دهباشی، روزنامه‌نگار، نویسنده و سردبیر مجله بخارا که تلاش گسترده‌ای در معرفی آثار و زندگی بزرگان فرهنگ و ادب و هنر ایران و جهان داشته است درباره فخرایی می‌گوید: در دهه 60 و در سال‌های پایانی عمر استاد ابراهیم فخرایی، ایشان را ملاقات کردم. در این دیدار آنچه بیش از حد مرا شگفت‌زده کرد حافظه فوق‌العاده این بزرگمرد گیلانی بود. وی روایتگر بی‌طرف تاریخ بود. او توضیح می‌دهد: فخرایی با دقت نظر بسیار زیاد در تالیف «سردار جنگل» و «جنبش مشروطیت» به درستی وجه علمی تاریخ را در نظر می‌گرفت. این مساله برای من که در آن زمان خیلی جوان بودم بسیار آموزنده بود. یکی از پژوهشگران و نویسندگان و روزنامه‌نگاران گیلانی هم درباره او می‌گوید: مرحوم ابراهیم فخرایی رابطه بسیار نزدیکی با میرزاکوچک‌خان جنگلی داشت. واژه «سردار جنگل» لقبی بود که ابراهیم فخرایی به میرزا داده بود و این لقب سر زبان‌ها افتاد و در حال حاضر هم بسیاری از مردم میرزا را سردار جنگل خطاب می‌کنند. محمدتقی احمد‌پورجکتاجی می‌افزاید: فخرایی اسناد و مدارک و روایات جنگل را مکتوب و آن را به صورت کتابی با عنوان «سردار جنگل» در سال 1342 منتشر کرد. در برهه‌ای از زمان کتاب فخرایی اولین مرجع درباره دوران مشروطیت بود. بعدها هم با وجود کتاب‌های دیگری که با اسناد تازه‌تری منتشر شد، بازهم این کتاب سندیت اولیه خود را از دست نداد. او توضیح می‌دهد: قبل از انتشار کتاب فخرایی هیچ مرجع قابل استنادی از نهضت جنگل وجود نداشت و در کتاب‌های درسی دوره پهلوی از میرزا و یارانش به عنوان یاغی و متجاسر یاد می‌شد.