جهان‌نما
سناریوهای غیرجنگی
رسانه‌های غربی و تحلیلگران سیاست خارجی، گزینه‌های ترامپ برای رویارویی با ایران را فهرست کرده‌اند
عقب‌نشینی لحظه آخری دونالد ترامپ از حمله نظامی به ایران، نه‌تنها نشانه‌ای از اختلاف در تیم امنیت ملی آمریکا به‌شمار می‌رود که این پرسش بزرگ را در واشنگتن مطرح کرده است که کاخ سفید، چه برنامه‌های دیگری برای مقابله با اقدامات بعدی ایران خواهد داشت.
ترامپ، آنطور که خود اعتراف کرده است، در آخرین لحظات از حمله تلافی‌جویانه به دو موضع نظامی در ایران منصرف شده است. او ادعا کرده که اطلاع از موضوع کشته شدن 150 ایرانی در این حملات در آخرین لحظات، عامل اصلی لغو حمله بوده است. این ادعا البته با روایت‌های ارائه شده از جلسات تصمیم‌گیری کاخ سفید از سوی رسانه‌های آمریکایی چندان همخوانی ندارد اما مسئله قطعی این است که این حملات، با وجود اصرار اعضای پرنفوذ تیم امنیت ملی آمریکا، یعنی جان بولتون مشاور امنیت ملی، مایک پنس معاون رئیس‌جمهور و مایک پمپئو وزیر امورخارجه لغو شده است.
همین تصمیم مهم، نشان‌دهنده اختلاف نظر ترامپ با مشاوران نزدیک خود ازجمله بولتون و پمپئو است. وال استریت ژورنال در همین باره گزارش داده است که ترامپ در گفت‌وگو با افراد معتمد، از اصرار مشاوران امنیت ملی به جنگ گله کرده و به یکی از آنها گفته است: «این افراد می‌خواهند ما را به سمت جنگ هل بدهند. این واقعا مشمئزکننده است. ما به جنگ‌های بیشتر نیاز نداریم.»
یکی از این افراد، جان بولتون است. تاکر کارلسون، مجری معروف فاکس نیوز و یکی از معتمدان ترامپ، اخیرا به‌شدت به بولتون حمله کرده و او را متهم کرده که فارغ از منافع آمریکا، تنها به فکر راه انداختن یک جنگ دیگر در خاورمیانه است. کارلسون یکی از افرادی است که گفته می‌شود در مورد حمله به ایران مورد مشورت ترامپ بوده و به رئیس‌جمهور آمریکا هشدار داده است حمله نظامی به ایران، می‌تواند باعث ناکامی او در انتخابات بعدی ریاست‌جمهوری آمریکا شود. نیویورک‌تایمز هم در گزارشی دیروز به جایگاه پمپئو در دولت فعلی آمریکا پرداخته و این احتمال را مطرح کرده که اصرار او به تقابل نظامی با ایران، می‌تواند به قیمت شغل او در دولت فعلی تمام شود. این بولتون و پمپئو بوده‌اند که ترامپ را قانع کرده‌اند از توافق هسته‌ای با ایران خارج شود، تحریم‌های بیشتری علیه تهران وضع کند و برای مهار ایران نیروهای بیشتری به خاورمیانه ارسال کند. این یعنی، شرایطی که امروز آمریکا در خاورمیانه با آن روبه‌روست، ثمره تلاش‌های این 2نفر است.
گزینه‌های واشنگتن دربرابر تهران
چنین شرایطی، ناخودآگاه به سمت برخورد نظامی پیش خواهد رفت اما با عقب‌نشینی ترامپ از حمله به ایران به تلافی ساقط کردن یک پهپاد جاسوسی نیروی دریایی آمریکا در خلیج‌فارس، گزینه‌های دیگری ازجمله افزایش تحریم‌های اقتصادی، حملات سایبری و یا چرخش از سیاست‌های فعلی مطرح می‌شوند.
ترامپ، همزمان با تشریح دلایلش برای لغو حمله نظامی به ایران، از افزایش تحریم‌ها علیه ایران سخن گفت و وعده داد که دوشنبه تحریم‌های «عمده» بیشتری علیه ایران وضع شود. گفته می‌شود مایک پمپئو در جلسات بررسی حمله نظامی به ایران ضمن حمایت از حمله نظامی، ایده تشدید تحریم‌ها را مطرح کرده است. به گفته او، تحریم‌ها به خوبی کار می‌کنند و واکنش‌های ایران در روزهای اخیر، نشان‌دهنده درستی این تصمیم آمریکا بوده است. البته این تنها نظر دولتمردان آمریکایی است؛ یک مقام اروپایی که درگیر مذاکرات منتهی به برجام با ایران بوده، درباره کارایی این گزینه به نیویورک‌تایمز گفته است: «ترامپ فکر می‌کند که اگر صادرات نفت ایران را به صفر برساند، ایرانی‌ها بر سر یک توافق جدید مذاکره خواهند کرد. اما این تاکتیک آمریکایی‌ها به نتیجه نخواهد رسید.»
ایده مجبور کردن ایران به مذاکرات با تحریم، در کنگره آمریکا هم مخالفانی دارد. سناتور جک رید عضو دمکرات کمیته نیروهای مسلح در این‌باره گفته است: «سؤال این است که حالا ایرانی‌ها چطور واکنش نشان می‌دهند. آیا تسلیم خواهند شد یا رویکرد تهاجمی‌تری برای برون‌رفت از بحران در پیش خواهند گرفت؟ چیزی که ما می‌بینیم این است که آنها تهاجمی‌تر رفتار می‌کنند.»
راهکار دیگری که رسانه‌های آمریکایی اعلام کرده‌اند از سوی آمریکا استفاده هم شده، نبرد بدون خونریزی با ایران است. برخی رسانه‌های آمریکایی ادعا کرده‌اند آمریکا پنجشنبه به‌صورت سایبری به برخی اهداف نظامی در ایران حمله کرده است. رسانه‌های آمریکایی به نقل از مقامات دولتی که نام‌شان فاش نشده نوشته‌اند که ارتش آمریکا، بعد از تصمیم ترامپ برای لغو حمله نظامی به اهداف مورد نظر در ایران، برخی سیستم‌های کامپیوتری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را هک کرده و برخی سامانه‌های موشکی را، برای مدتی از کار انداخته است. آسوشیتدپرس در این‌باره گزارش داده است که طرح این حمله، بعد از واقعه بندر فجیره آماده شده و با تأیید ترامپ عملیاتی شده است. یک گزینه دیگر برای آمریکا، چرخش بنیادین در سیاست‌های مربوط به ایران است. دونالد ترامپ، پیش از این در رابطه با کره‌شمالی نشان داده است که می‌تواند به یکباره نظرش را به‌صورتی بنیادین تغییر دهد. او بارها از مذاکره با ایران صحبت کرده است. اما ایران شبیه کره‌شمالی نیست؛ تهران گفته است درصورتی با ترامپ مذاکره خواهد کرد که به برجام برگردد. ترامپ این درخواست را رد کرده و پمپئو هم خواستار 12تغییر بسیار بزرگ در رفتار ایران شده است. این گزینه، در شرایط فعلی، چندان عملی به‌نظر نمی‌رسد اما به گفته فیلیپ گوردون مقام سابق وزارت خارجه آمریکا، غیرممکن نیست. او به نیویورک‌تایمز گفته است: «من می‌توانم مذاکرات را تصور کنم. اما یک توافق جدید، با آنچه دولت ترامپ ترسیم کرده است بسیار متفاوت خواهد بود.»
در همینه زمینه :