چه تمهیدات قانونی‌ای وابستگی زنان به مهریه را کاهش می‌دهد؟
شروط ضمن عقد را جدی بگیرید
شبنم سیدمجیدی
تغییر شرایط اقتـــصـادی و اجتماعی جامعه ایران باعث‌شده بسیاری از زنان در همه امور اقتصادی و اداره خانواده با مردان شرایط برابری را تجربه کنند. اما با توجه به اینکه قوانین مرسوم خانواده در خیلی از موارد براساس این شرایط جدید تدوین نشده است، همواره زنان از مهریه به‌عنوان اهرمی برای رسیدن به برخی از حقوق خود استفاده می‌کنند. ولی درنظرگرفتن شروط قانونی برای زنان می‌تواند وابستگی آنها را در خیلی از موارد به مهریه کم کند و در نهایت مناقشات خانوادگی درباره مهریه را کاهش دهد.
در این‌باره شرمین سلطانیان پژوهشگر حوزه زنان می‌گوید: «در مورد قرارداد ازدواج لازم است مقدمه‌ای را اعلام کنیم و به حقوق و تکالیف زن و مرد بعد از ازدواج هم اشاره‌ای گذرا داشته باشیم؛ یعنی تعیین کنیم که با ازدواج، زن چه مسئولیت‌ها و چه حقوقی دارد و مرد هم چه مسئولیتی».
این کارشناس‌ارشد حقوق خصوصی ادامه می‌دهد: «در قانون، ازدواج جزو معاملات محسوب شده است؛ یعنی یک قرارداد است و احکام ویژه خود را دارد، بیشتر قواعد و وظایف آن در قانون و شرع نوشته شده است و معمولا طرفین به‌صورت دقیق از آنها اطلاع ندارند ولی می‌توانند این قواعد و وظایف و اختیارات را در قرارداد ازدواج به‌صورت عادلانه و با معیارهای زندگی روزمره کنونی درج کنند. لذا بهترین راه‌حل برای رفع مشکلات مربوط به مهریه و پرونده‌های خانوادگی، بالابردن آگاهی‌های زن و مرد در مورد حقوق و وظایف خانواده و مسائل قانونی مربوط به آنهاست».
این حقوقدان با اشاره به اینکه نخستین نکته‌ای که در قرارداد ازدواج وجود دارد این است که برهم‌زدن این قرارداد حق مرد است، بیان می‌کند: «مرد هر‌وقت بخواهد با طلاق می‌تواند قرارداد ازدواج را برهم بزند، اما زن نمی‌تواند قرارداد ازدواج را برهم بزند مگر اینکه شرایطی که در قانون نوشته شده محقق شود که اثباتش خیلی سخت و زمانبر است. گفته می‌شود معمولا مهریه بابت این حق درنظر گرفته می‌شود تا مرد نتواند یکطرفه و به راحتی زن را طلاق بدهد و قرارداد به هم بخورد».
دادن وکالت در طلاق به زن
سلطانیان ادامه می‌دهد: «با این حال از لحاظ حقوقی، مهریه مانع طلاق نمی‌شود و مرد می‌تواند با اثبات اعسار، زنش را طلاق بدهد و مهریه را قسط‌بندی کند. لذا به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین شرطی که درمقابل حق طلاق مرد می‌توان در قرارداد گنجاند، دادن وکالت در طلاق به زن است تا زن هم بتواند مانند مرد این حق را داشته باشد. اما این وکالت هم دارای شرایطی است که باید برای حفظ حقوق زن تحت نظر وکیل دادگستری مفاد آن تنظیم شود. این وکالت باعث می‌شود در مواردی که زن احساس کند حقش تضییع می‌شود بتواند قرارداد ازدواج را برهم بزند».
شرط مالکیت مشترک اموال
این فعال حوزه حقوق زنان به تقسیم اموال پس از ازدواج هم اشاره می‌کند: «دومین موضوعی که می‌توان در قرارداد ازدواج به جای مهریه قرار داد این است که زن و مرد شرط کنند تمام اموالی که در ایام زندگی مشترک به‌دست می‌آورند به‌صورت مساوی متعلق به هر دوی آنها باشد و سند آنها برای هردو تنظیم شود. البته باید توجه داشت شرط مالکیت مشترک با شرطی که در سند ازدواج درحال حاضر وجود دارد متفاوت است چون در سند ازدواج شرط شده اگر مرد بدون دلیل زن را طلاق بدهد دادگاه می‌تواند تا نصف اموال مرد را به زن بدهد که تا‌کنون چنین موضوعی دیده نشده و طرفین همیشه تلاش می‌کنند موضوع را به نفع خود جلوه دهند».
سلطانیان می‌گوید: «با 2 شرط بالا به‌نظرم می‌توان میزان و اهمیت مهریه را کاهش داد زیرا معمولا مطالبه مهریه بابت تحت فشار قراردادن مرد برای طلاق است که با وکالت در طلاق این موضوع منتفی می‌شود و با شرط مالکیت مشترک هم به‌صورت عادلانه 2 نفر زندگی مشترک را شروع می‌کنند و یکی که در منزل کار می‌کند و دیگری در بیرون از منزل، دیگر احساس مفیدبودن دارند و زندگی مانند 2 شریک شروع و پی گرفته خواهد شد».
کاهش درگیری میان خانواده‌ها
این حقوقدان دیگر مزایای تنظیم دقیق شروط ضمن عقد را چنین بیان می‌کند: «اگر بتوانیم با شروط ضمن عقد شرایط مساوی و برابر بین زن و مرد ایجاد کنیم به‌نحوی که حقوق تضییع‌شده زن که اکنون مفقود است بازگردد به‌نظرم امنیت بیشتری به خانواده‌ها خواهیم داد و معضلات کنونی بسیار کمتر خواهد شد».
به اعتقاد سلطانیان، با این شرایط نیازی نیست حقوق بیشتری به زن داده شود؛ «تنها دادن وکالت در طلاق، مالکیت مشترک اموال بعد از ازدواج، حق تعیین مسکن به‌صورت توافقی، وصیت رسیدن یک‌سوم اموال مرد به زن، اجازه اشتغال به زن، اجازه خروج از کشور، حضانت مشترک، ممنوعیت ازدواج موقت و دائم در دوران زندگی مشترک از سوی مرد، ممنوعیت توهین و تهدید و ضرب و جرح و تحقیر از سوی دوطرف، حق فروش اموال مشترک برای زن در مواردی که مرد نفقه خانواده را پرداخت نمی‌کند جزو مهم‌ترین شروطی هستند که باعث می‌شود تعادل در زندگی زناشویی ایجاد و امنیت خانواده‌ها بیشتر شود و زن هم احساس استقلال، آزادگی، برابری و احترام کند.»
او می‌گوید: « البته گذاشتن این شروط، قانونی و شرعی است و قانون از آن حمایت می‌کند و لازم نیست قانون جدیدی تصویب یا حق اضافه‌ای برای زن مقرر شود و هم‌اکنون بسیاری از زنان حاضرند هیچ مهریه‌ای دریافت نکنند، در مقابل، این شروط را در ازدواج مقرر کنند».
