مسگری اردبیل جان دوباره گرفت

از ۶ سال پیش زمانی که آخرین نوای چکش «رحمان آفتابی‌آذر» آخرین پیشکسوت راسته مسگران بازار تاریخی اردبیل خاموش شد، هنردوستان نگران سرنوشت مبهم هنر فلز بودند؛ اما امروز این نگرانی به همت چند هنرمند جوان خاتمه یافته است. به گزارش تسنیم، دوات‌گری و کار روی فلز در اردبیل ریشه‌ای چندهزار ساله دارد. نه‌تنها آثار باستانی کشف‌شده گواه این موضوع است که در ادامه آثار به جا مانده در ادوار تاریخی مختلف نیز ریشه تاریخی این هنر را در منطقه اردبیل تأیید می‌کند. 

به واسطه اهمیت ساخت ظروف فلزی بود که در بازار تاریخی اردبیل منتسب به دوره صفوی راسته‌ای به نام مسگران شکل گرفت و تعدادی از استادکاران از جمله مسگران، سفیدکاران و قلم‌زنان در این مکان مشغول به فعالیت شدند. اما غبار تلخی بر بازار مسگران تا چند سال پیش نشسته بود و بعد از فوت آخرین بازمانده مسگر در این بخش از بازار تاریخی، تا سال‌ها وضعیت هنر فلز در اردبیل مبهم بود. 


قلم‌زنی بر روی آثار به جا مانده از پیشکسوت مرحوم

«مهسا قنبرزاده» که از سال 87 با عزمی راسخ هنر قلم‌زنی را در اردبیل آغاز کرده معتقد است کسانی چون آفتابی‌آذر و استاد «یدالله سیفی‌چی» هویت فرهنگ و هنر این شهر هستند. وی در تلاش است به همراه همکار خود «احمد عطایی» هنر فراموش‌شده را احیا کند و جانی دوباره به آن ببخشد. 

قنبرزاده با اشاره به این که 8 اثر از تولیدات آفتابی‌آذر از سوی وی و شاگردانش قلم‌زنی می‌شود، می‌گوید: در گذشته روال بر این بوده که استاد آفتابی‌آذر ظروف را می‌ساخته و به استاد سیفی‌چی برای قلم‌زنی می‌داده است. با فوت استاد سیفی‌چی وقفه‌ای در قلم‌زنی اردبیل اتفاق افتاد و در ادامه هنری که طرفداران بسیاری داشت و آثار آن زینت‌بخش خانه‌ها بود به افول گرایید. 


ظروف مسی اردبیل از این شهر خارج می‌شد

زخمه‌های وارده بر هنر فلز اردبیل آن‌جایی دردناک است که به تعبیر قنبرزاده بسیاری از ظروف مسی اردبیل از این استان به مقصد اصفهان و زنجان خارج شده است. زمانی خانواده‌های اردبیل فقط ظروف مسی و به ندرت ظروف چینی استفاده می‌کردند. بر روی جهاز هر دختری مجمعه‌های مسی جزو ملزومات محسوب می‌شد. 

کهنسالان می‌گویند به جای بشقاب ملامین از دوری‌های مسی استفاده می‌شد اما بعدها بازار ظروف صنعتی مانند ملامین، چینی و تفلون آفتی به جان سفره‌های خانواده ایرانی انداخت و استفاده از این ظروف کم‌رنگ شد.  به اعتقاد قنبرزاده باید زیبایی پنهان‌مانده هنر مسگری و قلم‌زنی دوباره عیان می‌شد و با توجه به این که آفتابی‌آذر هنر خود را به شاگردی انتقال نداده است، امروز رسالت هنرمندان جوان احیای هنر چنین پیشکسوتانی است. وی می‌افزاید: آنچه ظروف تولیدی آفتابی‌آذر را متمایز می‌سازد، ساخت آن با مس خالص است که موجب استحکام و ظرافت ظرف شده و قلم‌زنی بر روی آن نیز به شکل مطلوبی انجام می‌شود. 


هدایت سلیقه مردم به هنر اصیل

قنبرزاده با بیان این که قلم‌زنی ریشه باستانی در این منطقه دارد و از آثار کشف‌شده در خلخال، مشگین‌شهر و اردبیل می‌توان به این مهم پی برد، اظهار می‌کند: در دوره اسلامی قلم‌زنانی چون «اسدالله اردبیلی» و «امیرعلی اردبیلی» که درهای بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی و همچنین قندیل‌ها را کار کرده‌اند، فعالیت داشتند. وی می‌افزاید: در ظروف به جا ‌مانده از دوره قاجار هم نام هنرمندی به نام «نقی اردبیلی» به چشم می‌خورد و در دوره معاصر نیز سیفی‌چی، هنرمند توانمند این خطه زندگی می‌کرده است.