زیست‌بوم
طرحی برای حفاظت از کل‌های خانگرمز تویسرکان
انتقال کل‌های خانگرمز از خطر انقراض این گونه به دلیل متعادل نبودن تعداد گونه‌های نر نسبت به گونه‌های ماده جلوگیری می‌کند
فاطمه کاظمی | همدان - خبرنگار :
اواخر سال گذشته اقدام اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان مبنی بر انتقال چند رأس کل از منطقه حفاظت‌شده خانگرمز تویسرکان به منطقه حفاظت‌شده لشگردر ملایر خبرساز شد.
این اقدام اعتراض محمدمهدی مفتح نماینده مردم تویسرکان در مجلس را نیز به دنبال داشت. در ادامه حبیب مومیوند فرماندار سابق تویسرکان نیز از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کرد و به حواشی دامن زد. مفتح و مومیوند اعلام کردند موضوع را در سطح ملی پیگیری خواهند کرد چون اجرای این طرح از قبل باید با آنها هماهنگ می‌شد.
منتقدان این طرح معتقد بودند اجرای آن حیات جانوری منطقه حفاظت‌شده خانگرمز را به خطر می‌اندازد و موجب تلف شدن تعداد قابل توجهی از وحوش این منطقه حفاظت‌شده می‌شود در حالی‌که مسئولان اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان معتقدند اتفاقا اجرای این طرح کاملا کارشناسی شده و به منظور حفظ حیات گونه‌های جانوری خانگرمز صورت گرفته است و نیازی به هماهنگی با فرمانداری تویسرکان نبوده و حفاظت محیط‌زیست برای اجرای طرح مجوز قانونی داشته است.
موضوع دیگر بروز اختلاف بین مردم شهرستان تویسرکان و ملایر از طریق رسانه‌های مجازی بود که کاملا بی‌اساس و بر پایه احساسات بود.
فرصت برای اطلاع‌رسانی کافی نبود
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان در نشست خبری به مناسبت هفته محیط‌زیست در پاسخ به این سوال همشهری که چرا در این زمینه شفاف عمل نکردید و اطلاع‌رسانی‌هایتان به موقع نبود، گفت: قبل از اجرای این طرح ما درباره این تصمیم اطلاع‌رسانی کردیم و به کرات درباره آن در رسانه‌ها صحبت کردیم اما اجرای این طرح 28 اسفند تمام شد و آغاز تعطیلات نوروز فرصت اطلاع‌رسانی کافی درباره نتایج اجرای طرح را از ما گرفت.
کل‌ها در روز 28 اسفند وارد تله‌های تعبیه‌شده ما شدند و روز سوم فروردین که خبر در فضای مجازی منتشر شد، فرماندار تویسرکان طی تماس تلفنی با من در جریان کامل اجرای طرح قرار گرفت و کاملا توجیه شد. ما می‌خواستیم در این زمینه اطلاع‌رسانی کنیم و دلیلی برای پنهان‌کاری نداشتیم اما متاسفانه تعدادی ما را به حاشیه می‌بردند و چالش ایجاد می‌کردند.
عادل عربی ادامه داد: سوال من از منتقدان این است مگر در سال‌های گذشته که اداره کل حفاظت محیط زیست استان پروانه شکار کل و بز را در خانگرمز صادر می‌کرد، به فرماندار تویسرکان اطلاع‌رسانی می‌کرد که ما این موضوع را اطلاع‌رسانی کنیم؟ مدیریت محیط‌زیست با اداره کل حفاظت محیط‌زیست است پس چرا باید انتقال کل‌ها با فرماندار تویسرکان هماهنگ می‌شد؟
روش اجرای طرح
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بیان کرد: اجرای این طرح در تاریخ محیط‌زیست کشور بی‌سابقه بود و برای نخستین بار این گونه جانوری با روش زنده‌گیری و بدون هیچ تلفاتی به منطقه دیگر منتقل شد. در سالیان گذشته اجرای این طرح با تلفات همراه بود و برای محیط‌زیست گران تمام شد. پایش‌های ما نشان می‌دهد که اجرای طرح کاملا موفقیت‌آمیز بوده است.
عربی درباره نحوه اجرای طرح توضیح داد: 21 رأس گونه کل که 19 رأس آن جنس نر و 2 رأس آن ماده بودند، با نظارت مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست و دامپزشک معتمد سازمان و بعد از تهیه شناسنامه برای همه کل‌ها و نمونه‌گیری از بافت آنها از منطقه خانگرمز تویسرکان به لشگردر ملایر منتقل شده و هیچ کلی به استان دیگر منتقل نشده است.
جوز اجرای این طرح نیز موجود است. هرچند درخواست ما انتقال 40 رأس بود اما مجوز 20 رأس شامل 15 گونه نر و 5 گونه ماده صادر شد اما گونه ماده به تله وارد نمی‌شد در نهایت طی مکاتبه با سازمان محیط‌زیست این مشکل در میان گذاشته شد و تعدادی که اعلام کردم زنده‌گیری و به منطقه لشگردر منتقل شدند.
یک طرح بی‌نظیر
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان نیز با اعلام این‌که دلیل اصلی اجرای این طرح کمک به منطقه خانگرمز بود و طرح شایعات مبنی بر بروز اختلاف بین مردم شهرستان‌های تویسرکان و ملایر کاملا بی‌اساس بود، گفت: طبیعت این گونه‌ها این است که به ازای هر گونه نر حداقل 4 تا 5 گونه ماده وجود داشته باشد اما در شرایط موجود در منطقه خانگرمز تعداد گونه‌های نر با گونه‌های ماده برابر است که دلیل آن ژنتیکی یا محیطی است و ما باید تعدیل ایجاد می‌کردیم.
مهدی صفی‌خانی افزود: این برابری گونه‌ها به حیات آنها در منطقه خانگرمز آسیب می‌زند، چراکه در فصل جفت‌گیری نزاع‌های خونینی بین گونه‌های جوان و گونه‌های پیرتر اتفاق می‌افتد و گونه‌های جوان که می‌توانند نسل خود را ادامه دهند تلف می‌شوند کما این‌که سال گذشته 4 تا 5 رأس از کل‌های جوان به همین روش تلف شدند.
وی تصریح کرد: راه‌حل متداول برای این مشکل در سراسر دنیا شکار گونه‌های مازاد است اما ما راه بهتری پیدا کردیم و برای نخستین بار گونه‌های نر را به منطقه‌ای انتقال دادیم که از نظر وجود این جنس دچار مشکلاتی است. باید قبول کنیم که مناطق حفاظت‌شده ما جزیره‌ای شده‌اند و انتقال بین ژنی اتفاق نمی‌افتد و بیشتر درون‌آمیزی خانوادگی است. در درازمدت این مساله گونه را در معرض خطر انقراض قرار می‌دهد.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان ادامه داد: مطمئن باشید برای اجرای این طرح پژوهش‌های دانشگاهی انجام شده است. در دنیا نیز بارها این کار انجام شده است اما در ایران برای نخستین بار اتفاق می‌افتد.
صفی‌خانی یادآور شد: ما در جریان انجام تحقیقات و حتی اعلام نتیجه تحقیقات در این زمینه اطلاع‌رسانی کافی انجام دادیم. درباره تخصیص اعتبارات برای اجرای طرح نیز اطلاع‌رسانی کردیم و در مرحله اول که 8 رأس کل به لشگردر منتقل شدند نیز اطلاع‌رسانی انجام شد. برای انتقال گونه‌های بعدی 2 ماه وقفه افتاد چون حیوان به دامگاه نمی‌رفت، اما متاسفانه حاشیه ایجاد شد و 2 دستگاه محیط‌زیست و فرمانداری را در برابر هم قرار دادند.
امکان ادامه طرح انتقال کل‌ها
مهدی صفی‌خانی، معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان، گفت: اجرای طرح انتقال چند رأس کل از منطقه حفاظت‌شده خانگرمز تویسرکان به نفع این منطقه بود. ممکن است امسال نیز این طرح را اجرا کنیم و قانون این اجازه را به ما می‌دهد که در این باره بدون هماهنگی با دستگاه‌های دیگر این کار را انجام دهیم.
در همینه زمینه :