سایه بحران آب بر محیط ‌زیست خراسان جنوبی

حفاظت از محیط ‌زیست اهمیت ویژه‌ای دارد و از نظر کارشناسان بحران کمبود آب به دلیل کاهش شدید نزولات جوی و خشکسالی‌های متعدد از مهم‌ترین چالش‌های‌ محیط‌زیستی استان است و باید در این زمینه تدابیری اندیشید شود. به گزارش تسنیم، 15 تا 21 خردادماه به عنوان هفته محیط ‌زیست نامگذاری شده است. شعار امسال از سوی سازمان ملل «کاهش آلاینده‌ها و پسماندها، آسمان آبی، زمین سبز» تعیین شده است. 

نظر به تصریح اصل پنجاهم قانون اساسی کشور، حفاظت از محیط ‌زیست یک وظیفه عمومی است که همگانی بودن آن را در ضمیر خود نهفته دارد. سازمان‌‌های مردم‌نهاد محیط زیستی یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های اجتماعی به شمار می‌‌روند که چنانچه به‌‌خوبی توانمند شوند و از استقلالی درخور بهره‌مند باشند، می‌‌توانند به برون‌سپاری وظایف دولت در یک حکمرانی مطلوب کمک کنند.

 از این رو ادارات سازمان حفاظت محیط ‌زیست به‌ عنوان نهاد متولی طبیعت ایران بر آن است تا بکوشد با تسهیل زمینه برای فعالیت آزادانه سمن‌ها آنها را در انجام مسئولیت‌‌ها و رسالت‌‌های ارزشمندشان یاری رساند. 


لازمه نهادینه شدن اخلاق محیط زیستی 

مدیر کل محیط‌ زیست خراسان جنوبی به مناسبت هفته محیط ‌زیست بیان کرد: امروزه در همه کشورهای پیشرفته و نیز کشورهای در حال توسعه، اهمیت آموزش‌های محیط زیستی و اندیشه‌های حفاظت از محیط ‌زیست در برنامه‌‌ریزی‌‌های آموزشی در مدارس نیز به طور مشخص دیده می‌شود. 
«حسن اکبری» با اشاره به این‌که دلیل اصلی اهمیت دادن به محیط‌ زیست این است که در صورت نهادینه شدن اخلاق محیط زیستی در اندیشه و ذهن کودکان، بسیاری از مسائل و مشکلات حوزه محیط ‌زیست قابل حل است، گفت: بر این باوریم که استفاده از مشارکت کودکان و نوجوانان در حفظ محیط ‌زیست 2 هدف مهم را محقق خواهد کرد. 

وی ادامه داد: نخست این‌که مفاهیم عمیق محیط زیستی در ابعاد مختلف و در کمترین زمان ممکن به نسل آینده‌ساز جامعه که مدیران، مسئولان، برنامه‌‌ریزان و یا شهروندان عادی خواهند بود، منتقل می‌شود و آنها در این زمینه آموزش می‌بینند و دوم این‌که با توجه به تأثیرپذیری والدین از فرزندان خود، انتقال پیام‌های محیط زیستی از کودکان به نهاد خانواده، مدرسه و اجتماع با سهولت بیشتر انجام خواهد شد. 


تعیین تکلیف قانونی پسماند 

کارشناس مسئول پایش محیط ‌زیست خراسان جنوبی عنوان کرد: برابر ماده 4 آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها، مدیریت اجرایی پسماندهای عادی (شهرداران و بخشداران) باید طرح جامع و تفصیلی مدیریت پسماند را به گونه‌ای تهیه می‌کرد که در مراکز استان تا پایان سال 90 و در سایر شهرها و روستاها تا پایان سال 92 همه پسماندهای عادی به صورت تفکیک‌شده جمع‌آوری می‌شدند. 

«مرتضی نخعی» ضمن انتقاد از این‌که این تکلیف قانونی در استان خراسان جنوبی هنوز اجرایی نشده است، افزود: اداره کل حفاظت محیط‌ زیست استان با مکاتبات متعدد و مکرر با شهرداری‌های استان و دفتر امور شهری و شوراهای استانداری و همچنین طرح موضوع در کارگروه‌های مدیریت پسماند، پیگیر اجرایی شدن این موضوع است. 

وی ادامه داد: متاسفانه زباله‌گردان در استان پسماندها را به صورت غیراصولی و غیرقانونی تفکیک می‌کنند که به دلیل احتمال ابتلا و انتشار بیماری‌های عفونی بین زباله‌گردان و انتشار آن به سایر مردم مخاطرات بهداشتی و تهدید سلامت شهروندان را به دنبال دارد. از طرفی درآمد قابل توجه حاصل از این عمل که متعلق به شهروندان است به جیب عده‌ای خاص می‌رود. 


سود زباله‌های قابل بازیافت در جیب دلالان

کارشناس مسئول پایش محیط ‌زیست خراسان جنوبی با بیان این‌که سود حاصل از زباله‌هایی که می‌تواند در توسعه و زیباسازی شهر هزینه شود به جیب دلالان و افراد سودجو می‌رود و خطرات و بیماری‌های این عمل برای زباله‌گردان و شهروندان می‌ماند، افزود: شهرداری‌های استان مکلف به تهیه و اجرای طرح‌های جامع مدیریت پسماند و همچنین اجرای طرح تفکیک زباله در مبدا هستند و این اداره کل با توجه به اهرم قانونی و نظارتی قانون مدیریت پسماندها پیگیر این موضوع است. 

نخعی با اشاره به این‌که پسماند پزشکی مرکز استان در سال 97 از طریق شناسایی مراکز تولید پسماند ساماندهی شد، توضیح داد: صدور 70 اخطار زیست‌محیطی و برنامه‌‌ریزی برای سایر شهرستا‌های استان هم در این زمان نتیجه‌بخش بود. 

وی یادآور شد: پایش ضربتی 38 مرکز زباله‌ شهری و روستایی استان در 3 نوبت و صدور 60 اخطار زیست‌محیطی به شهرداران و بخشداران به منظور رفع ایرادات فنی و قانونی و زیست‌محیطی محل جمع‌آوری زباله و همچنین معرفی شهرداران و بخشداران متخلف به مرجع قضایی از دیگر فعالیت‌های این سازمان بوده است. 


19 سمن فعال محیط زیستی 

رئیس اداره آموزش و پژوهش محیط ‌زیست خراسان جنوبی نیز با بیان این‌که در خراسان جنوبی 19 سمن محیط زیستی فعال است، گفت: حفاظت محیط ‌زیست از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و یک ارگان یا سازمان خاص به تنهایی نمی‌تواند از عهده آن برآید بلکه باید همه ارگان‌ها و اقشار مختلف مردم در حفظ و حراست از این عرصه‌ها تلاش کنند. 

«آسیه صداقتی مختاری» با اشاره به این‌که برای دست یافتن به این امر باید ساختاری ایجاد شود که این وظیفه برای همگان ملموس شود، افزود: بخش‌های مختلف اجتماع در حفظ محیط ‌زیست دخیل است و نقش سازمان‌های مردم‌نهاد را پررنگ‌تر می‌کند. 

وی تصریح کرد: اداره حفاظت محیط‌ زیست ساختاری حاکمیتی دارد و به تنهایی و بدون حضور تشکل‌های مردم‌نهاد نمی‌تواند از محیط ‌زیست حفاظت و حراست کند و به همین دلیل باید رویکرد خود را به رویکردی مشارکتی تغییر دهد. رئیس اداره آموزش و پژوهش محیط‌زیست خراسان جنوبی با بیان این‌که انجمن‌ها صدای رسای مردم در حفاظت از محیط‌زیست هستند، افزود: آنها می‌توانند مطالبه‌گری و فرهنگ زیست‌محیطی را در جامعه نهادینه کنند و با ایجاد اعتمادبه‌نفس و نقش‌پذیری در اعضای جوان جامعه آنها را در حفاظت از محیط‌زیست دخیل سازند. 

صداقتی مختاری یادآور شد: اداره کل حفاظت محیط ‌زیست استان به منظور تربیت نسلی آگاه، مسئول و دوستدار محیط ‌زیست اقدامات مختلفی را در زمینه آموزش و جذب دانش‌آموزان برای حفاظت از محیط‌ زیست انجام داده است. 


تفاهم‌نامه با آموزش و پرورش

رئیس اداره آموزش و پژوهش محیط‌زیست خراسان جنوبی گفت: از جمله مهم‌ترین اقدامات می‌توان به انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با اداره کل آموزش و پرورش استان و سازمان دانش‌آموزی و اجرای طرح محیط‌یار اشاره کرد. 

صداقتی‌ مختاری خاطرنشان کرد: اجرای طرح یک ساعت با محیط‌بان در مدارس استان (اجرای طرح 145 دبستان پسرانه و 116 دبیرستان پسرانه در کل استان)، اجرای طرح آموزش دانش‌آموزان تمام مقاطع تحصیلی در قالب برگزاری کارگاه آموزشی، نمایش فیلم و بازدید از موزه در طول سال براساس برنامه زمانبندی مشخص در محل اداره کل (به طور متوسط هر سال 10 هزار نفر آموزش می‌بینند)، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و تورهای علمی تفریحی ویژه معلمان، چاپ و انتشار کتاب ویژه کودکان با موضوع محیط زیست، خرید کتاب‌های سبز ویژه کودکان و توزیع آنها در مدارس، آموزش دانش‌آموزان روستاهای حاشیه مناطق تحت مدیریت، توزیع کیف بین دانش‌آموزان روستاهای حاشیه تالاب با آرم، عکس و لوگوی تالاب و پخش فیلم‌های زیست‌محیطی از دیگر فعالیت‌های اداره کل محیط ‌زیست استان است. 


کم‌آبی؛ مهم‌ترین چالش محیط زیستی 

کارشناس آب و خاک اداره کل حفاظت محیط‌ زیست خراسان جنوبی،  بحران کمبود آب به دلیل کاهش شدید نزولات جوی، خشکسالی‌های متعدد، گسترش کویر، فرونشست دشت‌های استان و افت شدید سفره‌های آب زیرزمینی را مهم‌ترین چالش محیط زیستی استان عنوان کرد. 

«فاطمه دعاگویان» ابراز کرد: مطابق با استانداردهای جهانی در صورت استفاده سالانه بیش از 40 درصد منابع آب تجدید‌پذیر در یک کشور منابع آبی آن کشور وارد بحران می‌شود بر این اساس زنگ خطر برای کشور به صدا درآمده است. 
وی به پیامدهای کمی و کیفی آن اشاره کرد و افزود: از جمله پیامدهای کمی بحران آب می‌توان به بروز تنش‌های ناشی از تشدید رقابت بین متقاضیان آب، بروز مشکلات در تامین امنیت غذایی، گسترش فقر و بیکاری و گسترش پیش‌داوری‌های قومی و تضادهای قومی و از جمله پیامدهای کیفی آب می‌توان به بروز انواع بیماری‌ها به‌ویژه بیماری‌های صعب‌العلاج اشاره کرد. کارشناس آب و خاک اداره کل حفاظت محیط ‌زیست خراسان جنوبی ادامه داد: بر اثر آلودگی آب تهدید سلامت شهروندان و به تبع آن هزینه‌های بهداشت و درمان افزایش می‌یابد بنابراین بحران آب و پیامدهای احتمالی آن ضرورت توجه به مصرف پایدار آب و مدیریت منابع را بیش از پیش توجیه می‌کند. 

دعاگویان یادآور شد: مدیریت منابع آب سیستم‌هایی پیچیده دارد که تحلیل آنها بسیار سخت است. وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست ارگان‌های مهم تاثیرگذاری در سیاستگذاری مدیریت منابع آب هستند. 
وی با انتقاد از این‌که هنگامی که صحبت از سیاست‌های آبی می‌شود لزوما تنها به این سازمان‌ها مرتبط نبوده و مولفه‌هایی همچون جمعیت، توسعه اقتصادی و بسیاری از موارد دیگر نیز بر آب تاثیرگذارند، گفت: بسیاری از راهکارهای رفع مشکل کم‌آبی خارج از حوزه آب است و همه سازمان‌ها باید در این تصمیم‌گیری‌ها حضور یابند و به دنبال اجرای برنامه‌های درازمدت و اثرگذار باشند.