گزارش
شهرهای بیگانه با دوچرخه
شهرهای مازندران به علت برخی ویژگی‌های جغرافیایی و شهری بهترین موقعیت را برای استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه ایمن دارند، اما تاکنون شهرداران و مسئولان شهری به این موقعیت مناسب توجهی نکرده‌اند.
به گزارش ایرنا، یکی از جدیدترین مناسبت‌های تقویم روز جهانی دوچرخه‌سواری است. پارسال سازمان ملل با توجه به اهمیت ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری و افزایش استفاده از آن به عنوان مناسب‌ترین وسیله نقلیه برای تمام کشورهای دنیا، سوم ژوئن برابر با ۱۳ خرداد را به عنوان روز جهانی دوچرخه‌سواری معرفی کرد؛ تصمیمی که با توافق ۱۹۳ کشور جهان اتخاذ شد.
مازندران و دوچرخه
یکی از الزامات دوچرخه‌سواری شرایط مساعد آب و هوایی است. با این نگاه، مازندران را می‌توان یکی از مساعدترین مناطق برای دوچرخه‌سواری دانست، اما نبود زیرساخت مناسب برای دوچرخه‌سواری و همچنین بی‌توجهی به فرهنگ‌سازی در این زمینه سبب شده شهرهای استان همچنان پرترافیک باشند. ورود مسافران هم به این حجم ترافیک می‌افزاید و هر سال شرایط را بدتر از سال قبل می‌کند.
آنچه هر سال در نگاه مسئولان در کمیسیون‌های ترافیک شهری و استانی کمتر از گذشته مورد توجه قرار گرفته، موضوع ترویج فرهنگ استفاده از دوچرخه در شهرهای مازندران است.
چند سال است که پیرو جریان اجتماعی محیط‌زیستی سه‌شنبه‌های بدون خودرو در کشور، در برخی شهرهای استان از جمله آمل، بابلسر، قائمشهر و چند نقطه دیگر استان گروه‌هایی اقدام به دوچرخه‌سواری گروهی هفتگی می‌کنند، اما این موضوع هنوز به عنوان یک جریان گسترده مورد توجه جامعه قرار نگرفته و مهم‌تر از همه این‌که مسئولان استان همچنان توجهی به این پویش ندارند.
جز در چند مورد انگشت‌شمار تاکنون دیده نشده به طور مستمر مسئولان ارشد استان و مدیران کل مازندران سه‌شنبه‌ها را که روز نمادین استفاده از دوچرخه به جای خودروست جدی بگیرند و با دوچرخه به محل کارشان بروند.
حتی استاندار اهل ورزش مازندران هم که در برنامه‌های ورزش صبحگاهی با لباس ورزشی حاضر می‌شود، هنوز اقدامی برای دوچرخه‌سواری در روزهای سه‌شنبه نکرده است.
دلیل گسترش نیافتن دوچرخه‌سواری
همین وضعیت و نگرش عامل اصلی گسترش نیافتن زیرساخت‌های مربوط به دوچرخه‌سواری شهری در مازندران است.
یکی از چهره‌های مدیریتی استان که هر سه‌شنبه با دوچرخه به محل کار خود می‌رود «جواد بیژنی» عضو شورای شهر بابل است.
او که حدود ۲ سال پیش انتشار تصویر دوچرخه‌سواری‌اش در شهر و رفتنش به محل کار حسابی در فضای مجازی داخلی و خارجی پربازدید شده بود، از معدود مدیران و مسئولان استان است که با دوچرخه بسیاری از سفرهای شهری خود را انجام می‌دهد.
بیژنی معتقد است که شاید با این اقدامات و دوچرخه‌سواری مسئولان، بستر برای افزایش زیرساخت‌های مربوط به دوچرخه در شهر آماده شود و به علت افزایش تعداد دوچرخه‌سواران، مسئولان به طور جدی به آن ورود کنند.
وی با بیان این‌که چند سال پیش در سفری شخصی به هلند فرهنگ دوچرخه‌سواری مردم آن کشور را از نزدیک دیده و سعی کرده بیاموزد، گفت: آنها خیلی از ما جلو هستند.
لاین مجزا دارند، قوانین راهنمایی و رانندگی‌شان دوچرخه را مدنظر دارد، دوچرخه‌های تاشو دارند تا در مترو آن را همراه داشته باشند یا حتی در فروشگاه‌ها به علت بارانی بودن منطقه، پوشش‌های خاص دوچرخه‌سواری در روزهای بارانی عرضه می‌شود.
در کشورهای توسعه‌یافته مردم از دوچرخه برای رفت‌و‌آمد شهری استفاده می‌کنند.عضو شورای شهر بابل افزود: در حال حاضر آنچه اهمیت بیشتری دارد فرهنگ‌سازی برای دوچرخه‌سواری است. درست است که در شهرهای استان لاین مجزا نداریم، اما باید به مرور این نیاز به واسطه افزایش حضور شهروندان و حتی مسئولان در شهر ایجاد و گسترش زیرساخت‌های آن به اولویت تبدیل شود.
پایتخت دوچرخه‌سواری دنیا
اشاره بیژنی به دوچرخه‌سواری در هلند بیان این موضوع را ضروری می‌کند که امروز از این کشور به عنوان پایتخت دوچرخه‌سواری دنیا یاد می‌شود؛ کشوری که شهرهایش تا ۴۰ سال پیش از نظر آلودگی و ترافیک تفاوت چندانی با شهرهای شلوغ خودمان نداشتند و تلفات رانندگی هم در آن بالا بود، اما ساکنان و مسئولان پایتخت گل جهان، از دهه ۷۰ میلادی تصمیم گرفتند با استفاده از دوچرخه و ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری هم تلفات جانی را کاهش دهند، هم آلودگی هوا را از بین ببرند و هم شهرهایشان را به آرام‌ترین و کم‌ترافیک‌ترین شهرهای جهان تبدیل کنند؛ اتفاقی که با یک برنامه‌‌ریزی بلندمدت افتاد.
آمارها نشان می‌دهند که در حال حاضر کشور لاله‌ها نزدیک به ۳۶ هزار کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه دارد و نزدیک به ۳۸ درصد سفرهای درون‌شهری آمستردام با دوچرخه انجام می‌شود.
سبقت دوستداران محیط‌زیست از مسئولان
طی چند سال اخیر برخی مسئولان استان و بعضی شهرها سعی کردند گام‌هایی برای نشان دادن توجه به دوچرخه‌سواری بردارند مانند راه‌اندازی نخستین ایستگاه دوچرخه در آمل از سوی شهرداری این شهر در سال ۱۳۹۵ که در حد یک طرح باقی ماند و عملا امروز از آن خبری نیست.
در بوستان ملل ساری هم ایستگاه دوچرخه در این پارک ساحلی ایجاد شد ولی تبدیل به محلی برای کسب و کار کسانی شد که دوچرخه اجاره می‌دهند و اجازه نمی‌دهند شهروندان با دوچرخه شخصی وارد این مسیر شوند.
ایجاد مسیر دوچرخه در یکی از کنارگذرهای شهر بابل هم تقریبا مهم‌ترین اقدام انجام شده برای ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری در استان است.
با این‌که مسئولان نسبت به گسترش زیرساخت‌های مربوط به دوچرخه‌سواری در شهرهای مازندران تقریبا به طور کامل بی‌توجه بودند، دوستداران محیط‌زیست و دوچرخه‌سواری چند سال است که در مازندران به شکل مستمر برای ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری تلاش می‌کنند.
قدمت بابل در دوچرخه‌سواری
یکی از قدیمی‌ترین مجموعه‌های دوچرخه‌سواری شهری ایران در بابل قرار دارد. سمن سیمرغ بابل مجموعه‌ای مردمی و رسمی است که از سال ۱۳۷۶ دوچرخه‌سواری خانوادگی و گروهی را در مازندران آغاز کرد و در این ۲۲ سال به طور مستمر هر جمعه مسیر بابل تا بابلسر توسط اعضای آن رکاب زده می‌شود.
«داریوش نیکخو» دبیر بازنشسته زبان انگلیسی و مترجم، بنیانگذار این سمن است که همراه با همسرش از سال ۱۳۷۶ تاکنون تلاش کرده اقشار مختلف مردم را به دوچرخه‌سواری ترغیب و تشویق کند.
وی با بیان این‌که طی این سال‌ها همراه با اعضای این سمن دوچرخه‌سواری می‌کند، گفت: خوشبختانه در شهرهای قائمشهر، بابلسر، فریدونکنار و آمل دوستانی هستند که در این زمینه مستمر فعالیت دارند.
نیکخو افزود: مازندران یکی از استان‌های مناسب برای ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری است. تقریبا حدود ۲۰ درصد مازنی‌ها در خانه‌های خود دوچرخه دارند، اما به خاطر مسائل ایمنی کمتر از آن استفاده می‌کنند.
این دبیر بازنشسته زبان انگلیسی درباره مسیرهای ویژه دوچرخه در شهرهای مازندران گفت: مصوبه مسکن و شهرسازی در دهه ۷۰ می‌گوید که در تمام شهرهای بالای ۵۰ هزار نفر اگر قرار است خیابان جدیدی ایجاد شود حتما باید مسیر ویژه دوچرخه هم در آن تعبیه شود، اما چنین اقدامی انجام نشده جز در کمربندی معروف به مسیر زنده‌یاد «هادی نوروزی» که در 2 طرف لاین ویژه دوچرخه به طول حدود ۶ کیلومتر ایجاد شده ولی هنوز آسفالت نشده است.
اقداماتی که در برخی شهرهای مازندران برای ترویج دوچرخه‌سواری انجام شده، سلیقه‌ای بوده و با تغییر مدیران به فراموشی سپرده شده است.
این فعال اجتماعی بیان کرد: یکی از راهکارها بابت ترویج استفاده از دوچرخه اجرای طرح‌های حمایتی برای خرید آن است.
بانک‌های قرض‌الحسنه با کمک تولیدکنندگان و شهرداری‌ها می‌توانند چنین طرحی را برای افزایش میل شهروندان به خرید دوچرخه اجرا کنند تا در این شرایط اقتصادی میل به استفاده از دوچرخه در شهروندان بیشتر شود.
دوچرخه‌سواری در دیگر شهرهای استان
علاوه بر دوچرخه‌سواران سمن سیمرغ بابل که پیشینه‌ای طولانی در دوچرخه‌سواری هفتگی و گروهی دارند، در قائمشهر نیز از پاییز ۱۳۹۶ با پیگیری و تلاش تعدادی از فعالان اجتماعی پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو جدی گرفته شد و به طور مستمر هر هفته تعدادی از شهروندان در مسیرهای شهری دوچرخه‌سواری می‌کنند.
«محمد پورعباسی» که مدیریت این پویش را در قائمشهر به عهده دارد بر این باور است استفاده از دوچرخه در شهری مانند قائمشهر که یکی از پرتراکم‌ترین شهرهای ایران محسوب می‌شود، یک اصل اساسی برای کاهش ترافیک شهری است.
وی اجرای طرح سه‌شنبه‌های بدون خودرو را تمرینی برای همیشگی شدن استفاده از دوچرخه در مسیرهای شهری می‌داند و معتقد است؛ حضور مسئولان و پیوستن به این پویش می‌تواند مشوق شهروندان باشد.
فقط یک مسیر دوچرخه‌سواری در استان
طی سال‌های اخیر در شهرهای بزرگ مازندران مسیرهای جدید متعددی بازگشایی شدند، از کنارگذرها و میان‌گذرها گرفته تا خیابان‌هایی که در فرایند عقب‌نشینی و تعریض به مسیرهای پرتردد شهری تبدیل شدند، اما جز یک کنارگذر در بابل تقریبا در هیچ‌کدام از مسیرهای تازه بازگشایی‌شده، برای دوچرخه‌سواری جایی در نظر گرفته نشده است.
جالب این است که در هر شهرستان جلسه شورای ترافیک معمولا به صورت مستمر برگزار می‌شود و دائم طرح‌هایی را به تصویب می‌رسانند؛ طرح‌هایی برای کاهش بار ترافیکی در شهرها که با هزینه‌ها و اعتبارات هنگفت باید اجرا شوند، اما در این بین به اهمیت دوچرخه در کاهش ترافیک شهری توجهی نمی‌شود.
عمده طرح‌های تصویب شده در شورای ترافیک شهرستان‌های استان نیز به گفته برخی مسئولان بی‌نتیجه می‌مانند.
اظهارات «حسن باقری» معاون عمرانی فرماندار تنکابن در جلسه شورای ترافیک این شهرستان که به تازگی برگزار شد موید همین موضوع است.
وی در این جلسه بیان کرد که برخی مدیران گمان می‌کنند این جلسات از روی بیکاری و تفریح برگزار می‌شود و اراده‌ای برای اجرای مصوبات شورای ترافیک از سوی متولیان امر وجود ندارد.
شاید لازم باشد شورای ترافیک استان به صورت جدی طرحی برای توجه ویژه به ترویج دوچرخه‌سواری در شهرهای مازندران و ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز برای گسترش استفاده از دوچرخه در سفرهای درون‌شهری به شهرستان‌ها ابلاغ کند بلکه دغدغه‌های این جلسات بدون خروجی، به سمت دوچرخه گرایش پیدا کند.
اگر استاندار و مدیران کل دست‌کم سه‌شنبه‌ها با دوچرخه به محل کار بروند، می‌تواند تا حدودی اثرگذار باشد.
یادداشت
تابستان؛ فرصت ترویج دوچرخه‌سواری در شهرها
ناکشا یاران | ساری خبرنگار
دوچرخه برای کودکان و نوجوانان وسیله‌ای جذاب و دوست‌داشتنی است. مرسوم است که بسیاری از والدین به فرزندانشان برای پایان سال تحصیلی وعده خرید دوچرخه می‌دهند تا بخشی از اوقات فراغتشان را در تابستان با دوچرخه‌سواری بگذرانند.
بسیاری از بچه‌های دهه‌های 50، 60 و 70 با این وعده‌ها و خاطره‌های دوچرخه‌سواری امتحانات خرداد را با موفقیت می‌گذرانند.
البته برای نسل‌های متولد دهه 20 تا دهه 40 هم دوچرخه به عنوان یکی از وسایل مناسب حملونقل در دوره‌ای از زندگی‌شان جایگاه قابل توجهی داشت و مدت‌ها به عنوان وسیله نقلیه اصلی در مسیرهای درون‌شهری استفاده می‌شد تا این‌که تولید خودرو افزایش یافت و به مرور خودروها جای بیشتری از خیابان‌ها را اشغال کردند.
هر چه گذشت از تعداد دوچرخه‌ها کمتر شد و خودروها بیشتر شدند. کم‌کم دوچرخه به وسیله‌ای صرفا تفریحی و ابزاری برای سرگرمی کودکان و نوجوانان یا تفریح بزرگسالان تبدیل شد و جایگاه خود را در حملونقل شهری از دست داد.
حالا چند سال است دوباره در کشور موجی برای ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری به منظور کاهش ترافیک شهری، حل معضل پارکینگ و همچنین جلوگیری از آلودگی هوا، تصادفات و تلفات خودرویی در شهرها ایجاد شده است؛ موجی که در بسیاری از شهرها و کشورهای توسعه‌یافته دنیا مدت‌هاست ایجاد شده و به عنوان بخشی از فرهنگ شهروندی مورد توجه قرار دارد.
در این شهرها زیرساخت‌های مناسبی هم برای دوچرخه‌سواران ایجاد شده تا میل به استفاده از این وسیله نقلیه ارزان و سالم و کم‌خطر افزایش یابد.
در ایران با وجود برنامه‌ریزی‌های مردمی برای ترویج استفاده از دوچرخه، تمایل به استفاده از خودرو بیشتر است. شاید تابستان بهترین فرصت برای ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری در جامعه باشد.
به‌ویژه در مازندران که علاوه بر بومیان، بسیاری از مسافران نیز سعی می‌کنند با استفاده از دوچرخه لذت بیشتری از هوای پاک استان ببرند.
این فصل با توجه به فراغت دانش‌آموزان از تحصیل می‌تواند زمان مناسبی برای پیوستن به پویش‌های دوچرخه‌سواری همگانی و تشویق نسل جدید به استفاده از دوچرخه برای انجام رفت‌وآمدهای درون‌شهری باشد.
افزایش استفاده از دوچرخه، قطعا مسئولان شهرها را مجاب به ایجاد زیرساخت‌های بیشتر و بهتر می‌کند. دوچرخه‌ها به‌ویژه در استانی مانند مازندران که با چالش مهم ترافیک شهری مواجه است، می‌توانند چه در زمان حضور مسافران و چه در روزهای عادی سال کلید حل این مشکل باشند.
