پروژه‌ای که با گرانی گره خورد

اتصال خط ریلی متروی صادقیه تهران به میدان شهید سلطانی کرج در اواخر دهه ۷۰ موجب شد تا مدیریت شهری کرج و مسئولان وقت در سطح ملی و محلی ۶ خط قطار شهری برای کلان‌شهر کرج تعریف کنند.
به گزارش ایرنا، خط یک قطار شهری در ادامه پروژه صادقیه – میدان شهید سلطانی به طول حدود ۱۰ کیلومتر در اوایل دهه ۸۰ به سرانجام رسید و این خط با همت سازمان قطار شهری تهران و حومه به منطقه گلشهر کرج متصل شد.

به دنبال این اقدام، مسئولان وقت در سطح ملی و محلی طراحی و مطالعه 5 خط دیگر را در دستور کار قرار دادند که خط ۲ به طول ۲۷ کیلومتر بین کمالشهر کرج و شهرستان شهریار در غرب استان تهران در اولویت کاری قرار گرفت. قرار بر این بود که نیمی از اعتبار این پروژه از محل منابع ملی و بخشی نیز از محل درآمدهای مدیریت شهری کرج تأمین شود.
این پروژه که در سال ۸۵ کلید خورد، طبق اظهارات مسئولان وقت سازمان قطار شهری کرج می‌بایست در سال 90 به بهره‌برداری می‌رسید یا به عبارتی برای ساخت پروژه چشم‌انداز پنج ساله تعریف شده بود. آنطور که «نادررضا نوری» مدیرعامل وقت سازمان قطار شهری کرج می‌گفت، در آن سال‌ها باید روزانه ۱۰ میلیارد ریال اعتبار به پروژه تزریق می‌شد تا در سال ۹۰، مردم شاهد گشایش بزرگ‌ترین خط ریلی زیرزمینی در استان البرز باشند.

در آن زمان مسئولان وقت از خط ۲ قطار شهری کرج به عنوان بلندترین خط ریلی زیرزمینی خاورمیانه نام می‌بردند.
بررسی شرایط کاری پروژه خط ۲ قطار شهری در دهه ۸۰ نشان می‌دهد که اگر مسئولان در سطح ملی و استانی به ساخت این پروژه اهتمام داشتند، به طور قطع در شرایطی ارزان، دومین خط قطار شهری کلان‌شهر کرج به بهره‌برداری می‌رسید.
دهه ۹۰ در حالی سپری شد که مسئولان وقت سازمان قطار شهری کرج یکی پس از دیگری با این سازمان خداحافظی می‌کردند تا این‌که «علی‌اصغر همتی» سکاندار این سازمان در اوایل دهه ۹۰ شد و وی نیز قول داد با همکاری مسئولان کشوری و استانی تلاش‌هایی برای بهره‌برداری از این پروژه انجام دهد.

به هرحال دهه ۹۰ سر رسید، اما مسئولان مدیریت شهری و استان البرز از موضوع افتتاح تمام پروژه صرف نظر کردند و وعده گشایش ۶ کیلومتر از این خط را تا تیر سال ۹۱ دادند.
«علی‌اصغر عربیان» آخرین استاندار دولت دهم نیز در اوایل سال ۹۱ از خرید ۲ رام قطار برای خط ۲ قطار شهری کرج خبر داد و گفت که بخشی از این پروژه تا ۶ ماه نخست این سال راه‌اندازی می‌شود.

با این حال اعمال تحریم‌ها سبب شد تا حتی قطعه نخست این پروژه هم به نتیجه نرسد و وعده دولت دهم در تحقق بخشی از آن در حد شعار باقی ماند. روی کار آمدن دولت یازدهم هم با شرایط تحریمی شدید همراه بود، اما آنطور که مسئولان استانی و شهری اعلام کردند، دولت ۵۰ درصد ساخت و تکمیل پروژه را عهده‌دار بود.
سخت‌تر شدن شرایط تحریمی و کاهش درآمدهای مدیریت شهری کرج نیز سبب شد تا تکمیل قطعه دوم قطار شهری با وضعیتی بدتر از گذشته مواجه شود. بارگذاری اراضی شهر برای فروش و تکمیل بخشی از پروژه قطار شهری اقدامی بود که شورای پنجم کرج آن را در دستور کار قرار داد، اما هرچند در شورای چهارم و پنجم بخشی از املاک شهر برای ساخت قطار شهری فروخته شد، لیکن هزینه سرسام‌آور قطار شهری طوری نبود که با این اعتبارات آن را تأمین کرد.

از دیگر سو حتی برای تکمیل بخشی از این پروژه مجوز فایناس و فروش اوراق قرضه کسب شد اما این اعتبارات هم برای قطار شهری کرج سرانجامی مشخص نکرد.
طبق آخرین بررسی‌ها تاکنون از ۲۷ کیلومتر تونل خط ۲ قطار شهری کرج، ۱۵ کیلومتر بین میدان دانشگاه خوارزمی در غرب کرج و میدان شهید سلطانی در جنوب شرقی این کلان‌شهر حفاری شده است. همچنین حدود ۱۳ ایستگاه از مجموع ۲۷ ایستگاه این خط ریلی در دست ساخت قرار گرفته و تعدادی از ایستگاه‌ها در مرحله پایانی احداث هستند.

با وجود این ۲ رام قطار خریداری‌شده قطار شهری کرج، هنوز در انبار نگهداری می‌شوند یا به گفته برخی مسئولان، خاک می‌خورند.
آنطور که از گفته‌های برخی مسئولان استانی و شهری می‌توان فهمید، هنوز اعتبار لازم برای راه‌اندازی حتی بخشی از این پروژه وجود ندارد و امسال شهرداری کرج حدود هزار میلیارد ریال از بودجه خود را به این امر اختصاص داده است.
مخالفت با فروش اوراق مشارکت 
سخنگوی شورای اسلامی شهر کرج نیز گفت: پروژه خط ۲ قطار شهری در سال‌های نخست یا دهه ۸۰ می‌توانست با صرف 7 هزار میلیارد ریال به بهره‌برداری برسد.

«رحیم خستو» ادامه داد: اکنون 8 هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال برای این پروژه هزینه شده اما باید مبالغ هنگفت دیگری به این اعتبارات افزود تا شاید مورد بهره‌برداری قرار بگیرد.
به گفته وی گزارش‌های ناصحیح، نامشخص بودن میزان پیشرفت فیزیکی پروژه قطار شهری طی ۲ سال اخیر، ابهام در تهاترها، ابهام در خصوص واگذاری برخی فعالیت‌ها به پیمانکاران ثالث، دریافت حقوق‌های کلان، عدم خرید تجهیزات از جمله خریدهای قطار شهری که بدون استفاده در حال مستهلک شدن هستند، هزینه‌هایی است که به شهر و شهروندان تحمیل می‌شود.

سخنگوی شورای اسلامی شهر کرج در مخالفت با فروش اوراق مشارکت به مبلغ 7 هزار میلیارد ریال برای تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز به منظور تکمیل 7 کیلومتر از خط ۲ قطار شهری کرج گفت: توجه به مشکلات جاری دولت در سال گذشته نتوانسته بیش از 8 درصد بودجه عمرانی را تحقق بخشد؛ اختصاص این مبلغ در شهر کرج آن هم به صورت اوراقی که حدود ۲۲ درصد بهره آن را باید بپردازیم، چیزی جز به ارث گذاشتن مبلغ هنگفتی بدهی نخواهد بود. خستو با اشاره به این‌که در شرایط کنونی رضایت شهروندان اولویت است، افزود: اواخر سال گذشته با خرید ۳۵ دستگاه اتوبوس نو و تزریق آن به ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی توانستیم کمی رضایت شهروندان کرج را فراهم کنیم.

وی گفت: بخش عمده درآمد شهرداری از محل صدور پروانه مسکن است که به احتمال زیاد در سال‌های ۹۸ و ۹۹ با کاهش روبه‌رو خواهیم بود و اگر واقع‌بینانه به موضوع قطار شهری نگاه نکنیم، قادر به انجام تعهدات نخواهیم بود و با انباشتی از بهره بر بهره بانکی روبه‌رو خواهیم شد. رئیس کمیسیون هنر و ارتباطات شورای شهر کرج با بیان این‌که دوستان پاسخ دهند تاکنون چه میزان وام از بانک شهر گرفته‌ایم و امروز اصل وام و میزان بهره آن چقدر است، اظهار داشت: البته با توجه به وضعیت تورمی اگر وام دریافت کنیم و به نتیجه برسیم مثبت است، اما اگر پروژه به بهره‌برداری نرسد فاجعه است، کما این‌که مترو تاکنون در کرج چنین وضعیتی دارد.

این عضو شورا ادامه داد: وقتی برخی پیش‌بینی‌ها طی یک ماه از دی تا بهمن ۹۷ تفاوت‌های اساسی دارد و راه‌اندازی پروژه ۱۶ کیلومتری قطار شهری به کمتر از 7‌کیلومتر تقلیل می‌یابد، چگونه می‌توان امیدوار بود تزریق این مبلغ هم بتواند حرکت را در زیر پوست شهر جاری سازد.

سخنگوی شورای شهر کرج گفت: ما با ساخت مترو مخالف نیستیم، اما ارزش هر پروژه و اختصاص منابع مالی زمانی اهمیت خواهد داشت که در زمان پیش‌بینی‌شده تحقق یابد. وی افزود: امروز پیمانکار قطار شهری کرج قیمت‌ها را به روز محاسبه می‌کند که بسیار سنگین است و این درحالی است که در آغاز ساخت پروژه قطار شهری کرج قرار بود مردم با صرف حدود 7 هزار میلیارد ریال صاحب مترو شوند. خستو ادامه داد: طبق گزارش سازمان توسعه حمل‌و‌نقل شهرداری کرج تاکنون حدود 8 هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال هزینه شده و امروز نیز پیمانکار متروی کرج مطالبه حدود ۱۰ هزار میلیارد ریالی آن هم برای ساخت کمتر از 7 کیلومتر را دارد و هیچ تعهدی هم در خصوص نوسانات ارزی و غیره را نمی‌پذیرد.

وی گفت: یک بار واقعیت را به مردم کرج بگوییم؛ هر چند مترو دارای ارزش بسیاری است اما قرار است در قبال ساخت و تکمیل 7 کیلومتر خط ریلی آن هم حدفاصل چهارراه طالقانی و ۴۵ متری گلشهر کرج باید سرمایه کلانی مانند زمین‌های مرغوب شهر و سایر امکانات را از دست بدهیم.


نیاز به کمک منابع ملی

یکی از اعضای شورای اسلامی شهر کرج گفت: اگر بخواهیم قطار شهری کرج را به سرانجام برسانیم، حداقل ۳۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است تا بتوان در مدت 3 سال آن را به بهره‌برداری رساند.
«محمدحسین خلیلی اردکانی» افزود: این پروژه تنها با کمک منابع ملی آن هم با تخصیص به‌موقع اعتبار می‌تواند زیر بار ترافیک برود.
از دیگر سو، کلان‌شهر کرج این سال‌ها به علت کثرت جمعیت مهاجر و قرار گرفتن در مسیر مسافران ۱۴ استان کشور، زیر بار ترافیک شانه‌هایش خم شده و یکی از راه‌های برون‌رفت از معضلات ترافیکی و آلودگی هوای آن توسعه خطوط ریلی به عنوان داروی التیام‌بخش توصیه می‌شود.

همچنین موضوع احداث 4 خط دیگر قطار شهری کرج در پس نبود اعتبار روی کاغذها ماند و شاید در آینده آن هم پس از به نتیجه رسیدن خط ۲ قطار شهری بتوان به ساخت این 4 خط همت گماشت.