ازن به تهران برگشت

سیدمحمد فخار/ خبرنگار
تعطیلات خردادی هم نتوانست مانع از موج فزاینده نخستین آلودگی هوای تهران در سال 98شود. گرچه هوای تهران تا روز یکشنبه ۱۲ خرداد در هیچ‌یک از روزها فراتر از شرایط استاندارد نبود و همه روزها در شرایط پاک و یا سالم قرار داشت اما در روز ۱۳خرداد نخستین روز ناسالم برای گروه‌های حساس با شاخص ۱۰۸ به ثبت رسید. همچنین روزهای 14و 15خرداد نیز شاخص هوا 111و 104بود تا نخستین موج آلودگی هوای سال جدید با 3روز متوالی ناسالم برای گروه‌های حساس شکل بگیرد. اما علت این آلودگی هوای 3روزه و متوالی چه بود؟

در روزهای تعطیلی نیمه خرداد به‌طور معمول باید کیفیت هوای تهران افزایش یابد چون خروج انبوهی از خودروهای شخصی از پایتخت که هر سال با پایان یافتن سال تحصیلی نخستین سفر خود را در این روزها انجام می‌دهند، باید موجب کاهش آلاینده‌های جوی تهران شود اما این شرایط امسال به 2علت رخ نداد؛ نخست آنکه دیزلی‌ها در روزهای 13تا 15خرداد ترددهای بی‌شماری در معابر جنوبی و بزرگراهی جنوب شهر داشتند و عدم‌معاینه فنی دیزلی‌های آلاینده و فرسوده به آسانی موجب شد الگوهای انتشار کربن سیاه و آلاینده‌های اصلی هوای شهر، از این بخش در تهران گسترش یابند. از طرف دیگر، خودروها به دلیل معاینه فنی‌های مستمر و سالانه‌ای که به واسطه طرح کاهش(LEZ) انجام می‌دهند کمتر از گذشته در آلودگی هوای شهر نقش دارند و نمی‌توان آنها را تنها متهم آلودگی هوای تهران دانست.

ازن نسخه 98
نخستین موج آلودگی هوای تهران امسال از ۱۳ خرداد آغاز شد و «ازن» نقش اساسی در کاهش کیفیت هوا داشت. این همان آلاینده‌ای است که طی 2سال اخیر به واسطه تابش بیشتر خورشید و خروجی اگزوز دیزلی‌ها بیشتر در تهران منتشر شده است. «حسین شهیدزاده» سرپرست شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این‌باره گفت: هر چند مطابق سالیان اخیر در سال‌جاری نیز آلاینده شاخص شهر تهران، ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون بوده ولی با وجود این در ۱۷ روز طی سال ۹۸ (تا ۱۳ خرداد) ازن آلاینده شاخص شهر تهران بوده است.

ازن آلاینده‌ای ثانویه بوده که برای تولید، نیاز به‌وجود اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار در حضور نور خورشید دارد. با بهبود کیفیت هوا به لحاظ آلاینده ذرات در ماه‌های گذشته ناشی از بهبود شرایط هواشناسی و همینطور اجرای طرح کاهش و به تبع آن افزایش شدت تابش خورشید، بستر مناسبی جهت تولید آلاینده ازن در روزهای گرم سال و به‌خصوص ساعات میانی روز ایجاد می‌‌شود. او افزود: برای تولید ازن، اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربن‌های آلی فرار مورد نیاز است. اکسیدهای نیتروژن محصول احتراق وسایل نقلیه بنزینی و دیزل بوده و ترکیبات آلی فرار بیشتر در اثر تبخیر سوخت به‌ویژه در اماکنی مانند جایگاه‌های سوخت رسانی در هوا منتشر می‌شود. آنگونه که شهید‌زاده اعلام کرده، در سال‌های گذشته طرحی با نام کهاب (کنترل، هدایت، انتقال و بازیافت بخارات بنزین) در وزارت نفت تعریف شد که طبق آن می‌بایست تبخیر سوخت در جایگاه‌های سوخت‌رسانی مورد کنترل قرار می‌گرفت که متأسفانه این طرح در اغلب جایگاه‌های بنزین اجرا نشد و همین امر یکی از عوامل انتشار آلاینده‌های گازی فرار و در نتیجه تولید ازن در هوای شهر است. 

  پیش‌بینی‌ها چه می‌گوید
نتایج پیش‌بینی‌های انجام شده درباره کیفیت هوای روزهای پیش‌رو نشان‌دهنده افزایش تدریجی میزان ناپایداری جوی است و در برخی ساعات بعدازظهر امروز همراه با افزایش میزان ابرناکی و وزش باد با بزرگی بین 3تا 5متربرثانیه خواهد بود. طبق نتایج گزارش‌های رسیده، انتظار می‌رود با تداوم این شرایط تا صبحگاه روز جاری (شنبه) و همراه با ازدیاد تردد خودروها در نخستین روز کاری هفته، طی برخی ساعات صبحگاه افزایش نسبی در غلظت آلاینده‌ها مشاهده شود. اما به‌تدریج با افزایش میزان ناپایداری جوی در طول روز، وزش باد و افزایش میزان ابرناکی برای برخی ساعات دور از انتظار نخواهد بود که در پراکندگی آلاینده‌ها و به تبع آن بهبود وضعیت کیفیت هوای پایتخت مؤثر خواهد بود. همچنین دما افزایش اندکی خواهد یافت.