تلاش برای بهبود «امید» در سیستان و بلوچستان

فرشته بامری _ زاهدان - خبرنگار

 بر مبنای آخرین گزارش مرکز آمار ایران، شاخص امید به زندگی در سال ۹۵ برای مردان 72.5 سال و برای زنان 75.5 سال بوده است. توزیع امید به زندگی بین استان‌ها در سال ۹۵ نسبت به سال 90 به سمت نابرابری بیشتر حرکت کرده است. در حالی که تفاوت امید به زندگی برای بیشترین و کمترین استان‌ها در سال ۹۰ حدود ۵ سال بوده، این شکاف در سال ۹۵ به حدود ۹ سال افزایش یافته است. بر مبنای گزارش مرکز آمار ایران، میزان امید به زندگی بین مناطق روستایی و شهری متفاوت است. امید به زندگی برای هر دو گروه مردان و زنان شهری بیشتر از امید به زندگی مردان و زنان روستایی بوده است. 2 عامل «امکانات بهداشتی» و «درجه سختی کار» در مناطق روستایی و شهری بر امید به زندگی تاثیرگذارند.

رتبه‌های استانی شاخص امید به زندگی
در مقیاس استانی هم شواهد حاکی از آن است که شاخص امید به زندگی برای هر دو گروه مردان و زنان شکاف جالب توجهی دارد. در بین استان‌ها البرز بیشترین امید به زندگی را برای هر دو گروه مردان و زنان، اما سیستان ‌و ‌بلوچستان کمترین امید به زندگی را در بین استان‌ها برای هر دو گروه مردان و زنان داشته است. امید به زندگی در سال ۹۵ در این استان برای مردان 65.7 سال و برای زنان 69.2 سال بوده است. به این معنی که فردی که در سال ۹۵ در البرز متولد شده به طور متوسط 8.7 سال بیشتر از فردی که در سیستان‌ و ‌بلوچستان متولد شده، امید به زندگی دارد. در ردیف‌های بالای امید به زندگی بعد از البرز، تهران، مازندران و اصفهان قرار گرفته‌اند. بر مبنای گزارش مرکز آمار، در سال ۹۰ هم استان گیلان با 3/72 سال بیشترین امید به زندگی را داشته است، اما در همین سال کمترین امید به زندگی برای سیستان‌ و ‌بلوچستان با 67.2 سال بوده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت در ۵ سال منتهی به سال ۹۵، شرایط اجتماعی و فردی به نحوی رقم خورده که شکاف امید به زندگی بین استان‌ها افزایش یافته و همچنان سیستان ‌و‌ بلوچستان پایین‌ترین امید به زندگی را داشته است. 

بر مبنای گزارش منتشرشده از سوی مرکز آمار، توزیع رشد امید به زندگی در سال ۹۵ نسبت به سال ۹۰ بین استان‌ها یکسان نبوده است. برخی استان‌ها در این بازه ۵ ساله رشد مثبتی در زمینه امید به زندگی داشته و برخی دیگر هم رشد منفی را تجربه کرده‌اند. امید به زندگی در بین مردان در سمنان در این بازه ۵ ساله با رشد 3.2 سال بیشترین رشد مثبت را تجربه کرده است. بعد از سمنان، تهران، البرز و کردستان بیشترین رشد امید به زندگی را تجربه کرده‌اند. در طرف مقابل در ۵ سال مذکور امید به زندگی در سیستان‌ و ‌بلوچستان حدود 1.5 سال کاهش داشته است.
 
افزایش امید به زندگی با بهبود سلامت
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در این باره به همشهری می‌گوید: امید به زندگی در سیستان و بلوچستان از 58 سال در سال 57 به 75 سال در حال حاضر رسیده است.
 سید مهدی طباطبایی می‌افزاید: همچنین در 40سال گذشته، مرگ و میر مادران و کودکان کاهش یافته است به طوری که مرگ و میر حدود 300 نوزاد در هر 100 هزار تولد زنده، هم‌اکنون به کمتر از 30 مورد در هر 100 هزار تولد رسیده است.
با وجود این، معاون سیاسی - ‌اجتماعی استاندار سیستان ‌و بلوچستان به همشهری می‌گوید: افزایش سن امید به زندگی در استان نیازمند تقویت مؤلفه‌های سلامت و امنیت غذایی است.
علی زینیوند با بیان این‌که ۶۷ درصد جمعیت سیستان ‌و ‌بلوچستان جوانان کمتر از 30 سال هستند، می‌افزاید: جمعیت جوان استان نیازمند شغل مناسب برای کسب درآمد و تشکیل خانواده است تا امید به زندگی در آنها بالا رود. 
وی با بیان این‌که بالاترین جمعیت روستایی کشور با 51.5 درصد در سیستان ‌و ‌بلوچستان زندگی می‌کنند،‌ ادامه می‌دهد: پایین بودن سطح سواد و وضع اقتصادی و اجتماعی هم در این روستاها موجب افزایش جمعیت و فرزندآوری در استان شده است.

اهمیت سیاست‌های جمعیتی 
معاون سیاسی - ‌اجتماعی استاندار سیستان ‌و ‌بلوچستان در بخش دیگری از سخنان خود یکی از مهم‌ترین سیاست‌های کشور را توجه به مسائل جمعیتی می‌داند و می‌گوید: ایجاد کارگروه‌هایی برای رفع خلأهای سیاست جمعیتی، تدوین برنامه‌ای جامع، توجه به آموزش و حرفه‌آموزی، توجه به رشد شاخص‌های توسعه‌ای و استفاده از ظرفیت‌ها و نیروی جوان استان از موارد مهم در حوزه جمعیتی است که باید مورد توجه قرار گیرد. 
زینیوند با بیان این‌که رشد یا کاهش جمعیت رابطه‌ای مستقیم با شهرنشینی، رفاه و سطح سواد دارد، می‌گوید: سیستان‌ و‌ بلوچستان شاهد کاهش جمعیت خواهد بود و در دهه‌های آینده رشد جمعیتی طبیعی خواهیم داشت.

رفاه را فراموش نکنیم
یک جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان هم صحبت‌های معاون استاندار را تایید می‌کند اما در سخنانی به همشهری می‌گوید: تغذیه مناسب یکی از عوامل مؤثر بر طول عمر انسان‌هاست که از طریق درآمد کافی امکان‌پذیر است و شخصی که در فقر به سر ببرد از آن محروم می‌ماند. بنابراین رفاه هم در کنار مولفه سلامت و تغذیه اهمیت ویژه دارد. 

  محمد حسین‌بر با تاکید بر این‌که بالا رفتن سطح تحصیلات در استان کمک شایانی به ارتقای سن امید به زندگی می‌کند، می‌افزاید: یک شخص تحصیل‌کرده بیش از سایر افراد می‌تواند با علم خویش به مقابله با دشواری‌ها در زندگی بشتابد.
 احسان خواجه‌ای، جامعه‌شناس، هم معتقد است راهکار برون‌رفت از نرخ پایین امید به زندگی شهروندان در سیستان ‌و بلوچستان فقط فقرزدایی است. او به همشهری می‌گوید: متاسفانه فقر در سیستان و بلوچستان و در بعضی مناطق  کشور  به حدی عادی شده که انگار این یک حقیقت لایتغیر است در حالی که چنین نیست.

او ادامه می‌دهد: برای اصلاح این وضع باید سرانه شاخص‌های حوزه بهداشت و درمان، تغذیه با الگوهای بومی و همچنین امکان‌های دسترسی با هدف ایجاد الگوی صحیح تغذیه و شاخص‌های عمومی سلامت بررسی شود. فراموش نکنیم که مهم‌ترین عامل در امید به زندگی، شاخص اقتصاد است.
خواجه‌ای می‌گوید: این نکته را هم از یاد نبریم که امید به زندگی در معنای جامعه‌شناسی و جمعیتی به معنای طول عمر مردم یک جامعه است نه تلقی عمومی آن. این طول عمر به شکل مستقیم با شاخص‌های سلامت و اقتصاد گره خورده است.

وضعیت تغذیه در سیستان‌ و بلوچستان

همان‌طور که در گزارش اشاره شد، آمارها هم نشان می‌دهد وضع تغذیه و سلامت ارتباط نزدیکی با سن امید به زندگی دارد. سیستان ‌و بلوچستان در شرایطی در رده آخر شاخص امید به زندگی قرار گرفته که بر اساس آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از نظر کم‌وزنی و کوتاه‌قدی در میان کودکان در رده‌ بالای جدول است. طرح «بررسی، تحلیل و تدوین سند ملی تغذیه و امنیت غذایی کشور» طی سال‌های ۹۱ تا ۹۴ انجام شد و دورنمای تغذیه‌ای کشور را تا سال ۹۹ مشخص کرد. طبق این مطالعه وضع امنیت غذایی در (قم، اصفهان، سمنان، تهران و یزد) بسیار امن، (آذربایجان ‌شرقی، قزوین و مازندران) امن، (زنجان، آذربایجان‌ غربی، خراسان‌ رضوی، خراسان‌ شمالی، مرکزی، همدان، گلستان و گیلان) نسبتا امن، (اردبیل، چهارمحال‌ و بختیاری، فارس، کرمانشاه، کردستان، لرستان و خراسان‌ جنوبی) نسبتا ناامن، (خوزستان، کرمان، ایلام و بوشهر) ناامن و (هرمزگان، کهگیلویه‌ و بویراحمد و سیستان ‌و ‌بلوچستان) به عنوان استان‌های بسیار ناامن غذایی مشخص شده‌اند. بر اساس آخرین مطالعه، در سال 96 نرخ کم‌وزنی در سیستان‌ و بلوچستان 4/12 درصد و برای کوتاه‌قدی 9/17 درصد است.