شکست ‌معامله قرن ترامپ

سیاوش فلاح‌پور؛ روزنامه‌نگار


در ساعاتی که جرد کوشنر، داماد ترامپ و از بانیان طرح مشهور به معامله قرن هنوز رباط (پایتخت مراکش) را به مقصد تل‌آویو ترک نکرده بود تقریبا مشخص شد مذاکرات بنیامین نتانیاهو برای تشکیل کابینه به بن بست رسیده و حاکمیت رژیم صهیونیستی راهی جز برگزاری مجدد انتخابات پارلمانی ندارد. به این ترتیب، تقریبا همزمان با ورود هیأت اعزامی رئیس‌جمهور آمریکا به سرزمین‌های اشغالی به‌منظور بررسی مقدمات انتشار طرح صلح برای خاورمیانه، رئیس‌جمهور اسرائیل در نشست خبری ضمن انحلال کنست اعلام کرد؛ انتخابات پارلمانی برای بار دوم در تاریخ 26شهریورماه برگزار خواهد شد. این در حالی است که شواهد متعددی نشان می‌دهد دولت آمریکا از موفقیت نتانیاهو در تشکیل دولت و به تبع آن، آمادگی برای رونمایی از معامله قرن به‌عنوان مهم‌ترین دستاورد سیاسی خارجی ترامپ در دور اول مطمئن بوده است. اصلی‌ترین نشانه برای اثبات این ادعا، سخنان جرد کوشنر، کمتر از یک ‌ماه قبل در مؤسسه سیاست برای خاور نزدیک واشنگتن بود که گفت: جزئیات طرح صلح برای نخستین‌بار توسط کاخ سفید بعد از ‌ماه رمضان اعلام خواهد شد چرا که تا آن زمان دولت اسرائیل نیز به ریاست بنیامین نتانیاهو تشکیل شده است. از سوی دیگر، رفتار بی‌سابقه و نامتعارف ترامپ نسبت به انتخابات اسرائیل (از حمایت رسمی از نتانیاهو گرفته تا به رسمیت شناختن حاکمیت رژیم صهیونیستی بر ارتفاعات جولان) جای هیچ شکی باقی نمی‌گذارد که پیروزی نتانیاهو در انتخابات و ریاست او بر دولت جدید اهمیت بالایی برای سیاست کاخ سفید نسبت به تحولات خاورمیانه داشته است.
حالا اما به‌نظر می‌رسد همه‌‌چیز تغییر کرده است. یک مقام دولت آمریکا به فاصله ساعاتی بعد از اعلام قطعی شکست مذاکرات تشکیل کابینه، برخلاف موضع پیشین کوشنر به رویترز گفته؛ بخش سیاسی معامله قرن در «زمان مناسب» اعلام خواهد شد. این در حالی است که انتخابات مجدد کنست تقریبا همزمان با شروع کارزار انتخاباتی در آمریکا خواهد بود و بر این اساس است که می‌توان گفت حامیان معامله قرن در حال از دست دادن فرصت ترامپ برای اعمال سیاست‌های خود در بحران فلسطین هستند.
نباید فراموش کرد جرقه آتشی که امروز موجودیت معامله قرن را در معرض تهدید قرار داده از تحولات عجیب شامگاه 20 آبان سال گذشته زده شد؛ زمانی که نیروهای ویژه ارتش اسرائیل شبانه برای ترور یکی از فرماندهان شاخه نظامی حماس از مرز نوار غزه عبور کرده و خود را به درب منزل او در منطقه خان یونس (شرق غزه) رساندند، اما این عملیات با هوشیاری محافظان حماس ناکام ماند، کماندوهای اسرائیلی مورد هدف قرار گرفته و بخشی از آنها متواری شدند و در نهایت، اتاق عملیات مشترک گردان‌های مقاومت غزه به فاصله کمتر از یک ساعت، حملات موشکی گسترده‌ای را به شهرک‌های اسرائیلی آغاز کرد.

اگرچه نیروهای هوایی اسرائیل با گذشت دقایقی این حملات را پاسخ داد اما حجم بالای حملات موشکی و غافلگیری شخص نخست‌وزیر (که ظاهرا از عملیات بی‌خبر بوده) دولت اسرائیل را مجبور به پذیرش آتش بس با شروط حماس کرد؛ اقدامی که استعفای لیبرمن از وزارت دفاع و آغاز بحران دولت نتانیاهو را در پی داشت.
شکست نخست‌وزیر اسرائیل در مذاکرات تشکیل کابینه علاوه بر ضربه سختی که به معامله قرن وارد کرد ممکن است تبعات خطرناکی برای شخص نتانیاهو هم داشته باشد چرا که در شرایط کنونی، پرونده قضایی او با اختیارات بیشتری از سوی دادستانی رژیم صهیونیستی پیگیری می‌شود؛ روندی که بدون شک منجر به تضعیف مهم‌ترین متحد دولت ترامپ در خاورمیانه خواهد شد.
حالا از معامله قرن که قرار بود برگ برنده ترامپ (در حوزه سیاسی خارجی) در انتخابات باشد تنها یک نشست اقتصادی در منامه باقی مانده، نشستی که به گفته وزیر کشور تشکیلات خودگردان فلسطین، به‌دلیل وضعیت دولت اسرائیل دیگر حتی ضمانت اجرایی هم ندارد. از زمان آغاز به‌کار دولت ترامپ، صف‌کشی‌های بی‌سابقه‌ای در سطح منطقه و جهان نسبت به سیاست‌های میهمان جدید کاخ سفید شکل گرفته است. اگرچه توجه رسانه‌ها بیشتر بر محور متحدان قدرتمند ترامپ در سطح منطقه متمرکز بوده (مشخصا اسرائیل، امارات و عربستان)، به‌نظر می‌رسد دست‌کم در پرونده معامله قرن، محور مخالفان ترامپ تا این لحظه حرف خود را به کرسی نشانده است.