ایمن‌سازی بلندمرتبه‌ها؛ جدی‌تر از همیشه

حامد فوقانی ـ خبرنگار

زنگ‌ خطر برای ایمن‌سازی بناهای بلند تهران به صدا درآمده؛ جدی‌تر از همیشه؛ آن هم به‌خاطر لایحه‌ای که شهرداری بنا به الزام شورای شهر ارائه کرده است. با این وصف، در آینده‌ای نزدیک نخستین گام برای شناسایی بلندمرتبه‌های ناایمن برداشته شده و در ادامه 2گام مهم دیگر برای ایمن شدن و سپس بازرسی آنها برداشته می‌شود. ناایمن بودن تعدادی از آسمانخراش‌های تهران زمانی محفل مجالس شد که پلاسکو در آتش سوخت و یک فاجعه عظیم ملی رقم خورد. آن هنگام، خبرها از وجود بسیار زیاد برج‌های ناایمن حکایت می‌کرد. فاجعه‌تر اما واقع شدن بسیاری از این برج‌ها در معابری با عرض بین 6 تا 12متر بود و البته آنکه در مورد برخی از بلندمرتبه‌ها هیچ‌گونه اطلاعات شهرسازی لازم هم در دسترس نبود. بعدها مشخص شد که تعداد این بلندمرتبه‌ها 230پارسل(قطعه) است. حالا با گذشت 863روز از حادثه ساختمان پلاسکو، ایمن‌سازی بلندمرتبه‌ها با تدوین یک‌لایحه در دستور کار مدیریت شهری پایتخت قرار گرفته است. اینطور که رئیس کمیته معماری و طرح‌های شهری شورای شهر تهران به همشهری می‌گوید، حدودا 6ماه وقت لازم است تا اطلاعات جامعی از بلندمرتبه‌ها به دست آید و سپس فاز اجرایی برای ایمن‌سازی آنها آغاز شود. علی اعطا در عین حال عنوان می‌کند که شاید مستندسازی و شناسایی بناهای بلند ناایمن کمی بیش از 6ماه زمان ببرد؛ چراکه صرفا بحث تهیه فهرستی از ساختمان‌ها نیست بلکه به‌دست آوردن نقشه برخی از بناها کار دشواری است.

لایحه، فردا در دستور کار شوراست
یکی از مواردی که در ایمن‌سازی بناهای بلند تهران رخ خواهد داد، درجه‌بندی میزان خطرپذیری آنهاست. بر این اساس، بناهای بلند با درجه‌های یک، دو و سه اولویت‌بندی خواهند شد. در این بین، مهم‌ترین مسئله 2پارامتر اصلی درنظر گرفته خواهد شد؛ اول میزان آسیب‌پذیری در برابر حریق و دوم دسترس‌پذیری به بنا برای امدادرسانی در صورت رخداد حادثه. این در حالی است که اعطا می‌گوید تلاش می‌شود تا برای ساختمان‌های بالای 12طبقه، موضوع فنی و استحکام سازه‌ای نیز لحاظ شود اما اولویت نخست، میزان آسیب چنین بناهایی در برابر آتش‌سوزی است.
عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه ناایمنی برخی از بلندمرتبه‌ها به‌خاطر قدمت بالایشان است، می‌گوید: «طرحی که در کمیته معماری و طرح‌های شهری در ابتدای کار شورای پنجم شهر تهران تهیه شد (مهرماه96)، الزام شهرداری به ارائه لایحه برنامه عملیاتی ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمن بلندمرتبه بود. چون طرح دوفوریتی  مصوب شده بود باید شهرداری طی زمانی مشخص، لایحه را به شورا ارائه می‌کرد اما به‌خاطر تغییرات در رأس مدیریت شهری، با وقفه مواجه شد. به‌هرحال 3کمیسیون معماری و شهرسازی، سلامت و محیط‌زیست و عمران و حمل‌ونقل به‌همراه نمایندگان سازمان آتش‌نشانی و کارشناسان ایمنی با چندین جلسه مشترک به طرحی که بتواند زوایای مختلف را پوشش دهد رسیدند.» 
نقطه استقرار برخی از بلندمرتبه‌ها مسئله‌ای به‌حساب می‌آید که ایمن‌سازی آنها را بسیار سخت و با اما و اگرهای فراوان روبه‌رو کرده است. درنظر بگیرید برای پلاسکویی که در معبری عریض واقع شده بود، چه دشواری‌هایی بر سر راه مأموران آتش‌نشانی و امداد شکل گرفت. حالا در تهران و به‌خصوص شمال شهر، برج‌هایی حضور دارند که راه رسیدن به آنها تنها یک معبر 6متری باریک است. برخی از برج‌ها مثل محله‌های قیطریه، کامرانیه‌، نیاوران، ولنجک، سعادت‌آباد و... هم روی مکان‌های مرتفعی احداث شده‌اند. با وجود این، علی اعطا می‌گوید: در روند ایمن‌سازی برج‌های اینچنینی، پیش‌بینی‌هایی برای تسهیل امدادرسانی، کاهش خسارات احتمالی و ترمیم بخش‌هایی که آسیب‌پذیر هستند لحاظ شده است. او مدعی می‌شود که لایحه مذکور دارای یک برنامه قابل تحقق به‌ویژه از منظر ایمنی در برابر حریق و زلزله باشد.
به‌گزارش همشهری، لایحه «برنامه عملیاتی ایمن‌سازی بلندمرتبه‌های ناایمن» فردا، یکی از دستور جلسات شورا خواهد بود.


آماری از بلندمرتبه‌های تهران

آماری که هم‌اکنون از بلندمرتبه‌های تهران وجود دارد، مربوط به چند سال قبل است که طبق لایحه جدید شهرداری این آمار به روز خواهد شد. با این حال، بخشی از آماری که معاونت پیشین شهرسازی و معماری شهرداری منتشر کرده به‌صورت زیر است:
  275بلندمرتبه در معبر بین 6 تا 12متر واقع شده‌اند.
  3بلندمرتبه در معبر زیر 6 متر واقع شده‌اند.
  267برج بین سال 90 تا 95 ساخته شده‌اند.
  ٢٣٠برج، اطلاعات شهرسازی ندارند.
  94بلندمرتبه در معبر بیش از 35متر واقع شده‌اند.


3گام ایمن‌سازی برای بلندمرتبه‌ها
علی اعطا، رئیس کمیته معماری و طرح‌های شهری شورای شهر تهران:
در لایحه‌ای که شهرداری با عنوان برنامه عملیاتی ایمن‌سازی بلندمرتبه‌های ناایمن تدوین کرده، 3گام درنظر گرفته شده است. گام یک: شناسایی و اولویت‌بندی. اگر هم‌اکنون از ما بپرسید که در پایتخت چه تعداد ساختمان ناایمن داریم، آماری نداریم زیرا معیار لازم برای ناایمن دانستن یک‌ساختمان در اختیارمان نیست و به‌صورت نسبی ناایمنی شامل برخی از بناها شده است. در مطالعه‌ 6ماهه قرار شده که بناها از دید خطرپذیری شهرسازی هم اولویت‌بندی شوند. یعنی دسترس‌پذیری و عرض شریان‌های اطراف، تراکم جمعیتی منطقه، آسیب‌پذیری در برابر حریق و استحکام بناها مستندسازی می‌شود. گام دوم: اخطار و ایمن‌سازی. بناهای بلند ذی‌نفعانی اعم از مالک، مدیر و بهره‌بردار دارند. در این مرحله و با رایزنی‌هایی که انجام می‌شود، پس از اخطار، ایمن‌سازی آغاز می‌شود. یکی از نکات در مرحله دوم استفاده از روش‌های تشویقی و احیانا درصورت لزوم برخوردهای قهری خواهد بود. بند14 ماده55 قانون شهرداری‌ها دست شهرداری‌ها را برای برخوردهای قهری باز گذاشته است. چراکه شهرداری می‌تواند طبق این بند ایمنی بنا را در پی کوتاهی مالک انجام دهد و سپس هزینه‌ها را 15درصد بیشتر از مالک دریافت کند. گام سوم: بازرسی دوره‌ای و پایش مستمر. این گام برای ساختمان‌های قدیمی جدی‌تر انجام می‌شود.


برخوردهای قضایی؛ جدی‌تر از همیشه
مهدی داوری، رئیس سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران:
یکی از مهم‌ترین مواردی که با اجرایی شدن لایحه برنامه عملیاتی ایمن‌سازی بلندمرتبه‌های ناایمن تحقق می‌یابد، تهیه یک‌‌بانک اطلاعاتی قوی از بلندمرتبه‌های شهر تهران است. به این صورت شناسنامه دقیقی از بناهای بلند خواهیم داشت و آن وقت بهتر می‌توانیم در موردشان تصمیم بگیریم. در این بین، مجوز بازرسی دوره‌ای هم را به‌دست می‌آوریم و سازوکار برخورد با ساختمان‌های ناایمن شهر هم روشن می‌شود. بنابراین چالشی که پیش از این همواره برای سازمان آتش‌نشانی درباره بلندمرتبه‌های قدیمی و موجود وجود داشته با چنین لایحه‌ای رفع خواهد شد. از سوی دیگر با لایحه جدید، کمیسیونی دائمی با حضور کارشناسان داخل و خارج از شهرداری شکل می‌گیرد. در این کمیسیون بررسی می‌کنیم چطور با مالکانی که از روند ایمن‌سازی تمکین نمی‌کنند، برخورد کنیم. با این حال، می‌توانم بگویم که در تصویب لایحه، 2فرصت یک‌ماهه با یک‌دستورالعمل بهره‌برداری موقت به بنای ایمن داده می‌شود. بعد از این مالک، هیأت‌مدیره یا بهره‌بردار 6ماه فرصت دارند تا کار ایمن‌سازی را انجام دهند. حال اگر چنین اقدامی صورت نگیرد، مسئله در کمیسیون مذکور مطرح شده و با همکاری دادستانی می‌توانیم حتی حق بهره‌برداری را از فرد سلب کنیم.