خدیجه نوروزی
گرانی کـاغذ و کمبود آن اگر برای هرکسی ناراحت‌کننده و تأسف‌بار باشد، حداقل برای دوستداران طبیعت که دغدغه حفظ منابع طبیعی مانند درختان و آب را دارند، خوشحال‌کننده است اما این سؤال مطرح است که تأثیر گرانی‌ها بر کاهش مصرف مقطعی است یا خیر؟ محمد درویش، دبیر سیاست محیط‌زیست در مرکز بررسی‌‌های راهبردی نهاد ریاست‌جمهوری در گفت‌وگو با همشهری درنگ به این سؤال پاسخ می‌دهد.
آیا گرانی کاغذ، موجب کاهش مصرف شده است؟
در چنین شرایطی که مردم به‌دنبال تامین نیازهای اولیه خود مانند مسکن، خوراک و پوشاک هستند پولی نمی‌ماند که بخواهد صرف خرید کتاب و روزنامه شود. بنابراین نمی‌توان گفت که فرهنگ خواندن و مطالعه وجود ندارد بلکه شرایط اقتصادی برای هزینه در بخش فرهنگ فراهم نیست.
آیا این افزایش قیمت موجب صرفه‌جویی و بازیافت کاغذ برای حفظ بیشتر محیط‌زیست می‌شود؟
فرهنگ کاهش مصرف زمانی ایجاد می‌شود که بسترها از سوی دولت فراهم شود. اگر در کشورهای توسعه‌یافته شاهد توسعه فرهنگی در زمینه کاهش مصرف هستیم به‌علت اقدامات نهادهای دولتی آن کشورهاست. اما در ایران ما نمی‌توانیم از شهروندان به‌عنوان مثال انتظار تفکیک کاغذ در منزل داشته باشیم تا زمانی که بازیافت آن در دستور کار قرار نگیرد. مردم برای ورود به چرخه بازیافت و صرفه‌جویی انگیزه و پاداش می‌خواهند. شهرداری‌ها باید موظف شوند تا زباله‌های کاغذی را از شهروندان بخرند اما چون انگیزه‌ای وجود ندارد اقدامی جدی هم از سوی مردم انجام نمی‌شود که عدم این فرهنگسازی مخرب و خطرناک است.
کاهش مصرف کاغذ نشان‌دهنده بالابودن فرهنگ آن جامعه است؟
اصولا مصرف کاغذ یکی از شاخصه‌های توسعه‌یافتگی در سطح دنیاست. هر قدر در جامعه‌ای مصرف کاغذ بیشتر شود نشان می‌دهد آن جامعه توسعه‌یافته‌تر، اهل دانش و مطالعه است. در کشورهای صنعتی هر نفر در یک سال 164کیلوگرم کاغذ مصرف می‌کند اما در کشورهای در حال‌توسعه این میزان 18کیلوگرم است. پس مشاهده می‌کنید که افزایش مصرف کاغذ با بالا‌رفتن فرهنگ رابطه مستقیمی دارد. به‌عنوان مثال در کشوری مانند آمریکا ممکن است کتابی با2میلیون نسخه در نخستین تیراژش به فروش برسد اما در ایران چاپ پرتیراژترین کتاب نهایتا به 2هزار نسخه برسد. در همه جای دنیا دولت‌ها برای صنعت چاپ و نشر یارانه می‌پردازند و سعی دارند تا تمام اقشار جامعه را تحت پوشش قرار دهند اما در ایران با خطای راهبردی مواجه هستیم و به بهانه گرانی و کمبود کاغذ شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کرده‌ایم تا مردم نتوانند مطالعه کنند.
رابطه تخریب محیط‌زیست و افزایش مطالعه چگونه تعریف می‌شود؟
چوب کاغذ ایران از منابع داخلی تامین نمی‌شود و تمام چوب لازم در صنعت کاغذ از خارج کشور وارد می‌شود. (جنگل‌های ایران در مرحله تنفس هستند و هیچ نوع بهره‌برداری از جنگل‌های کشور نمی‌شود.) بنابراین مصرف کاغذ ربطی به خسارت‌های محیط‌زیستی در کشور ما ندارد. معتقدم ما نباید به بهانه‌های محیط‌زیستی جلوی مطالعه مردم را بگیریم. اتفاقا کتابخوانی و روزنامه‌خوانی موجب می‌شود آگاهی مردم روزبه‌روز بالاتر رود و بیشتر هوای محیط‌زیست خود را داشته باشند. از سوی دیگر چه بخواهیم و چه نخواهیم با دولت الکترونیک، جهان در حال خروج از چرخه کاغذ است.
آیا گرانی کاغذ کمکی به کاهش مصرف و حفظ محیط‌زیست می‌کند؟
مصرف کاغذ از شاخصه‌های توسعه‌یافتگی است
گفت‌وگو با محمد درویش، دبیر سیاست محیط‌زیست در مرکز بررسی‌‌های راهبردی نهاد ریاست‌جمهوری
در همینه زمینه :
چهره روز
منهای عقب‌ماندگی
اندیشه مسطور
اتاق شیشه‌ای