نگاه
تاریخ و تصویری روشن‌تر از افق‌های پیش‌رو
حسن انوشه ـ پژوهشگر تاریخ و ادبیات
تاریخ پیش از آنکه روایات پراکنده از گذشته‌های دور و نزدیک باشد، علمی برای شناخت گذشته است؛ شناختی که براساس آن علل و ارتباط وقایع روشن و تأثیر آن بر زمان وقوع و پس از آن مشخص شود.
طبیعتاً چنین تعریفی علاوه بر ارائه مفهومی دقیق از تاریخ نشانگر نیاز بشر به آگاهی از این علم نیز هست.
برخوردهای عوامانه با این دانش و تلقی قصه و داستان از تاریخ، آثار زیانبار فراوانی برای جامعه دارد و موجب می‌شود افراد اجتماع در برابر پیشامدها و اتفاقات تعیین‌کننده بدون هیچ نوع پیشینه ذهنی باشند و نتوانند از تجارب جمعی برای حل بحران‌ها استفاده کنند.
متون اسلامی تعریف زیبایی از تاریخ دارد و از آن به عنوان عبرت یاد می‌کند؛ یعنی چیزی که می‌توان از آن آموخت و درس گرفت. با چنین تعریفی یکی از کارکردهای برخورداری از علم تاریخ جلوگیری از اشتباهات گذشته خواهد بود.
یک مورخ استرالیایی تاریخ را علم ساختن آینده می‌داند؛ یعنی ما گذشته را می‌شناسیم تا براساس آن بنای آینده را پی افکنیم. توجه کنید چنین نگاهی پیوند تاریخ و گذشته را نفی نمی‌کند ولی در عین حال تاریخ را متعلق به آینده و دانشی می‌داند که با آن می‌توان تصویر روشن‌تری از افق‌های پیش‌رو داشت.
نکته مهم در این زمینه منابع شناخت تاریخ است. هنوز و همواره کتاب بهترین و مستندترین منبع برای شناخت تاریخ است. گرچه هنرهای مختلف و در روزگار ما سینما نیز می‌توانند نگاه تاریخی را تقویت کنند اما کتاب عالی‌ترین و مفیدترین ابزار در این باره است و خواهد بود. بنابراین یکی از راه‌های تقویت پیوند و ارتباط مردم با تاریخ ارتقای فرهنگ مطالعه و تشویق مردم به‌ویژه جوانان به کتابخوانی است.
