موی شما نشانه شخصیت شماست

عیسی محمدی

«ظاهر انسان، بازتاب و واکنشی به درون و اولویت‌های درونی اوست.» خیلی وقت است که روانشناس‌ها و دیگر پژوهشگران به آن رسیده‌اند و مورد تأکید قرارش می‌دهند؛ به همین دلیل و غالباً از طریق بازخوانی ظاهر افراد و در همان نگاه‌های اولیه، می‌توان اطلاعات زیادی به‌دست آورد. دکتر آلبرت محرابیان، چهره شناخته شده دانش ارتباطات معتقد است که تأثیر واژگان و زبان گفتاری در انتقال پیام‌ها، 7درصد است. 38درصد انتقال پیام‌ها هم به لحن گفتار شما اشاره دارد. و در پایان و البته بیشترین سهم، یعنی 55درصد، به زبان بدن اختصاص دارد؛ به همین دلیل این همه توصیه می‌کنند که به‌ظاهر و زبان بدن و... خودتان توجه کنید. با توجه به اینکه موی سر و مدیریت آن، بخش مهمی از زبان بدن و یکی از مهم‌ترین نقاطی است که در همان ملاقات و نگاه اول مورد تمرکز قرار می‌گیرد، پس مدل موها و نحوه نگهداری از آنها می‌تواند نقش مهمی در انتقال پیام‌ها و اولویت‌های درونی و ارزشی ما داشته باشد. به زبان ساده‌تر، مدل مو و نحوه نگهداری و نظافت آن، می‌تواند به جای ما درباره ما صحبت کند. البته استثنائاتی هم در این مورد وجود دارد که این قاعده‌ها را نقض کند، اما نکته اصلی، عمومی بودن چنین وضعی است. با توجه به چنین قاعده‌هایی، نیم‌نگاهی به وضعیت شخصیت‌شناسی مدل مو انداخته‌ایم؛ شاید که در ارتباطات روزانه کمک بسیاری به شما داشته باشد.

موشناسی؛ تابعی از فرهنگ زمانه

اولین نکته درباره واکنش به مو و مدل آن، درک این نکته است که این واکنش‌ها، تابعی مستقیم از فرهنگ و زمانه غالب هستند. طبیعی است که هر سده و زمانه‌ای، هنجارهای رفتاری خاص خودش را  دارد؛ به‌طور مثال در دهه 70میلادی، آقایانی با موهای بلند و بسته شده، چندان مورد پذیرش نبودند. حتی اگر به فیلمفارسی‌های زمان پیش از انقلاب هم مراجعه داشته باشید، متوجه می‌شوید که چنین اشخاصی، با القابی خاص چون ژیگول، سوسول ، هیپی و... انگ‌زنی می‌شدند تا نفرت اجتماعی نسبت به آنها قابل مشاهده باشد. البته امروزه هم به‌طور عمومی، موهای بلند چندان مورد پذیرش نیست اما مشاهده آن چندان هم شما را شگفت‌زده نمی‌کند.

چند کلیشه‌ پژوهش‌شده

طبق مطالعاتی که در همان دهه 70 میلادی انجام شده بود، دانشجویان در یک پژوهش، نگاهی منفی‌تر به آقایانی با موهای بلند داشتند و نگاه مثبت‌ترشان به آقایانی با موهای کوتاه بود. حتی در پژوهش‌هایی دیگر، مشخص شد که مردان و زنان، معمولا رنگ موهایی متفاوت با رنگ موی خودشان را ترجیح می‌دادند و همچنین، کلیشه‌هایی رایج درباره رنگ مو وجود داشت که به نسبت جنسیت و دیگر موارد، دچار تغییر می‌شد.

کچل‌های خوش‌شانس

یکی از کلیشه‌های رایج در حوزه مو، بحث خوش‌شانس بودن کچل‌ها یا بی‌موهاست. این را زیاد شنیده‌اید که کچل‌ها، مردانی خوش‌شانس‌تر هستند و البته به‌نظر، مدیرتر و با درایت‌تر و پخته‌تر به‌نظر می‌رسند. جدا از اینکه این نگاه درست باشد یا نه، صرفا داریم درباره کلیشه‌های عمومی موجود بحث می‌کنیم. از سوی دیگر، تحلیل‌هایی درباره اندازه موها نیز وجود دارد، به‌طوری که بخشی از کارشناسان، موی کوتاه را غالبا نشانه سازگاری و همراهی با جمع و حتی محافظه‌کاری و ترس از خلاقیت و جسارت و ریسک می‌دانند. درنتیجه موی بلند، نشانه ماهیتی برخلاف جریان رایج است؛ و البته تا حدودی هم روحیات هنری و عصیان‌پیشگی و...  . موی بسیار کوتاه و حتی از ته تراشیده شده نیز می‌تواند نمادی از موقعیت فرد به‌عنوان یک ورزشکار حرفه‌ای یا فعال نظامی یا عضو یک گروه و یا... باشد. از سوی دیگر، وضعیت نظافت و آرایش و پیرایش موهای سر نیز روایت‌هایی دیگر دارد؛ چنانچه موهای سر آراسته همراه با ظاهر شیک، نشانی از به رخ کشیده‌شدن توسط طرف مقابل است. همچنین رسیدگی وسواس‌گونه کسانی که مقداری مو بیشتر برایشان نمانده، دال بر خودخواهی آنها دانسته می‌شود.

مقاومت در مقابل گذر عمر

در مورد مدل‌های موی غیرعادی و کمتر پذیرفته شده در جامعه نیز نگاه‌های مخلتفی وجود دارد. چنین مدل‌هایی، می‌توانند دال بر ذات ناسازگار دارندگان آنها یا در کشورهای اروپایی و غربی، نشانه مدپرستی،‌ نژادپرستی و افراطی‌گرایی و همچنین دیدگاه‌های هنری باشد. در مورد زنان نیز موهای بلند درصورتی‌که سن این گروه بالاتر از 40سال باشد، دال بر مقاومت آنها در برابر گذر زمان دانسته می‌شود. موهای ژولیده و بلند نیز می‌تواند نشانه‌ای از لاقیدی و عدم‌سازگاری و... باشد.

چه مویی و چه شخصیتی؟

البته جدا از این کلیشه‌های خاص، کلیشه‌های روانشناختی و جامعه‌شناختی دیگری هم در این حوزه وجود دارد؛ ازجمله اینکه، دارندگان موهای فرفری، افرادی خلاق  و برخلاف جریان رایج شناخته می‌شوند که استقلال شخصی فراوانی دارند. دیگر موهای موجود، دارای چنین شخصیت‌هایی برشمرده می‌شوند: موی چتری مخصوص افرادی که دوست دارند جلب توجه کنند، کم‌مویی یا کچلی در کنار رسیدگی به ظاهر و موهای باقیمانده مخصوص افرادی  است که به نگاه دیگران درباره خودشان زیاد اهمیت می‌دهند و مقداری خودخواهی دارند، موی کوتاه مخصوص محافظه‌کاران، موهای خاکستری مخصوص افرادی که واقعیت گذر عمر و شرایط خودشان را پذیرفته‌اند و سازگارند، موی به‌هم‌ریخته خاص افراد بی‌خیال و بی‌عار، موی مجعد مخصوص افرادی که دوست دارند دوست‌داشتنی به‌نظر برسند، موی صاف مخصوص افراد جدی و بدون تغییر مسیر که زندگی را جدی گرفته‌اند و... .

شخصیت‌شناسی پیرایشی و آرایشی

ممکن است که شما مویی طبیعی داشته یا به واسطه آرایش و پیراش و رنگ‌کردن و... بخواهید آن را تغییر دهید و حتی فرم آن را مثلا فرفری یا مجعد و  یا صاف و... کنید. در کلیشه‌های رایج این‌دست امور نیز نشانه‌هایی از درون افراد افشا می‌کنند. موی طبیعی، نشانه شخصیتی مستقل است که برایش اظهارنظر دیگران می‌تواند محلی از اعراب نداشته باشد. در مورد زنان نیز چنین امری صدق می‌کند. البته با توجه به تغییرات اجتماعی، به‌نظر می‌رسد که تغییر ظاهر موهای موجود در زنان و حتی مردان میانسال و پا به سن‌گذاشته، در حال تبدیل به یک هنجار است که نشانی از مقاومت و خودخواهی این گروه تلقی می‌شود.

ادعا؟ واقعیت؟

البته ازاین‌دست دسته‌بندی‌ها بسیار موجود است و می‌توان همینطور ادامه داد. نکته جالب اینجاست که بیشتر این مباحث در درگاه‌های اطلاع‌رسانی نیمه‌جدی مطرح می‌شوند و چندان علمی و مطالعه‌شده نیستند یا در نهایت به حوزه مردم‌شناسی مربوط می‌شوند. به‌هرحال عموم مردم و حتی بخش قابل‌توجهی از نخبگان، دوست دارند که مفاهیم و واقعیت‌ها را برای خودشان قابل‌فهم کنند و از نظر آنها ابهام، نوعی رنج همیشگی است. پس مفاهیمی ازاین‌دست که اشاره کردیم، نوعی راه گریز از این ابهام است. البته در این میان، گاهی نیز تطابق مدعا و واقعیت هم اتفاق می‌افتد که چون قابل اثبات همیشگی نیست، چندان قابل دفاع هم نمی‌تواند باشد. یکی از این تطابق‌ها این حکایت معروف در انگلستان است که روزی وزیر اقتصاد این کشور به مجلس رفت تا نمایندگان را درباره موضوعی توجیه کند. یکی از نمایندگان که دکتری جامعه‌شناسی هم داشت، ادعا کرد که این آمارها دروغ هستند. وزیر گفت می‌توانی ثابت کنی؟ نماینده هم پاسخ داد: کسی که می‌تواند موی سر خود را رنگ کند، باید دروغگوی بزرگی باشد. وقتی او واقعیت موی خودش را بتواند تغییر بدهد، چرا آمار و ارقام را هم نتواند دستکاری کند؟ در جبهه مقابل نیز بخشی از معروف‌ترین کارآفرینان خلاق جهانی در سطح استیو جابز و زاکربرگ، مدل مو و پوششی ساده انتخاب می‌کنند تا در سایه انتخاب‌های روزمره کمتر برای آنها، به امورات مهم‌ترشان برسند.