یادداشت
مصایب بانکی
رضا کربلائی/روزنامه‌نگار
چرا بانک‌ها وام نمی‌دهند یا سخت می‌دهند؟ آیا بانک‌ها فقط به افراد خاص تسهیلات پرداخت می‌کنند؟ دلیل نرخ بالای سود وام بانکی چیست؟ اینها تنها بخشی از سؤالات افکار عمومی است که باعث‌شده تا از مصایب بانکی ناله کنند. اما بانک‌ها خود اسیر مصایب دیگری هستند؛ ازجمله اینکه نرخ تمام‌شده پول در شبکه بانکی ایران بالاست و تقاضا برای دریافت وام در شرایط تورمی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، بخش زیادی از تسهیلاتی که بانک‌ها به مشتریان پرداخت کرده‌اند، وصول نشده و بانک‌ها با انباشت سنگین مطالبات معوق مواجه هستند.
روزنامه همشهری با هدف کالبدشکافی و آسیب‌شناسی مصایب بانکی تصمیم دارد یک روز در هفته صفحه‌ای را با هدف پرداختن به مصایب بانکی اختصاص دهد. در این میان البته هدف، بیشتر شفافیت در بازار پول و نه مچ‌گیری است. به همین دلیل در نشر اخبار مرتبط با شبکه بانکی، ملاک گزینش این اخبار معطوف به رویدادهای اثرگذار خواهد بود. این رویدادها هم می‌تواند مثبت باشد و هم منفی و در این بستر است که تلاش خواهد شد تا رابطه مشتریان بانک‌ها اعم از سپرده‌گذاران و تسهیلات‌گیرندگان از یک‌سو و حقوق سهامداران و در یک شمایل کلی ذینفعان مورد ارزیابی قرار گیرد.
باور ما این است که بانک‌ها آینه‌ای در برابر اتفاقات و چشم‌انداز اقتصاد ایران هستند و به همین سبب وقتی سهم بخش‌های مختلف از کیک تسهیلات بانکی، سهم استان‌ها از منابع و مصارف بانک‌ها، سهم بانک‌ها از درآمد تسهیلات پرداخت‌شده و مانده سپرده‌ها و تسهیلات بانک‌ها را ملاک قرار دهیم، می‌توان به ارزیابی دقیق‌تری از روندهای آینده اقتصاد ایران و سمت و سوی حرکت پول در بدن اقتصاد دست یافت.
خواسته یا ناخواسته اقتصاد ایران بانک‌محور‌شده و همه از سیاستمداران تا دولتمردان و افکار عمومی تصورشان این است که تا نظام بانکی اصلاح نشود، امیدی به اصلاح ساختار اقتصادی کشور نیست. در این میان، البته در طول 40سال گذشته هیچ‌کدام از دولت‌ها گام بلندی برای اصلاح نظام بانکی برنداشته و همین مسئله باعث‌شده تا سطح مطالبات و انتظارات از شبکه بانکی طیف وسیعی از دیدگاه‌های مختلف گسترده شود که نتیجه آن تبدیل‌شدن مسئله نظام بانکی به بحران است.
این حق مردم است که بدانند پشت پرده بانک‌ها چه رخ می‌دهد و آیا برملا‌شدن فسادها و اختلاس‌ها در شبکه بانکی کشور ناشی از عملکرد بانک‌هاست یا اینکه ریشه در مقررات و قوانینی دارد که در طول سال‌های پس از انقلاب در بخش‌های مختلف اقتصادی ازجمله بانک‌ها وضع شده است؟
این حق مردم است که بدانند چرا نرخ سود بانکی در ایران بالاتر از اکثر کشورهای جهان است و مردم باید بدانند که راز شعبه‌افزایی بانک‌ها در 4دهه گذشته چیست؟ چرا دولت‌ها و مجلس‌ها حریف بانک‌ها نمی‌شوند و شاید مهم‌تر اینکه نقش دولت‌ها و مجلس‌ها در ناکارآمدی نظام بانکی ایران چیست؟ اشتباه نکنید، همه مشکلات اقتصادی کشور را با تزریق پول و دادن وام نمی‌شود حل کرد و اساسا کمتر کشوری را می‌توان در جهان سراغ گرفت که در شرایط بی‌ثباتی و وجود ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک توانسته باشد که با پمپاژ پول، راهی به سمت بهشت اقتصادی پیدا کند.
قصد نداریم در روزنامه همشهری به مصیبت‌گویی بانکی بپردازیم بی‌آنکه به نتیجه و راه‌حل روشن، کارشناسی‌شده و واقع‌بینانه برسیم. بنابراین تلاش می‌شود در بیان مصیبت‌های بانکی هدف را صیانت از حقوق مشتریان بانک‌ها، سهامداران و البته مردم قرار دهیم که به اشتباه سیاستمداران پوپولیسم به جای قبول اشتباه‌های خود، به آنها آدرس غلط می‌دهند. شفافیت، راه نجات بانک‌هاست اما بانک‌هایی که با دنیای بانکداران جهان کمترین رابطه را دارند، چگونه می‌توانند بار سنگین انتظارات و مطالبات اقتصادی مردم و البته سیاست‌های دستوری و تکلیفی دولت‌ها و مجلس‌ها را به دوش بکشند؟ گروه اقتصادی همشهری از همه کارشناسان، خبرگان و صاحب‌نظران می‌خواهد به طرح دیدگاه‌ها و پیشنهادهای خود به حل مصایب بانکی و جلوگیری از مسائل به بحران کمک کنند. بانکداران هم البته می‌توانند نظرات خود را شفاف و البته در پاسخ به سؤالات همشهری بیان کنند. راه برای نقد و نظر باز است.