کشاورزی
گلریزان تلخ باغ‌های اردبیل
کاهش ناگهانی درجه حرارت و یخبندان بهاره، هر سال خسارت‌های سنگینی به باغ‌های استان وارد می‌کند
پوپک قاسمی| اردبیل- خبرنگار:
استان اردبیل دارای استعداد ویژه در تولید محصولات باغی است و از قطب‌های کشاورزی هم به شمار می‌رود، اما گاه عواملی مانند سرمازدگی باعث نابودی محصولات باغی می‌شود. بخش کشاورزی استان در بین بخش‌های اقتصادی با 47 درصد بیشترین خسارت را از حوادث طبیعی متحمل می‌شود و تغییر الگوی کشت و جایگزین کردن گیاهان دیررس می‌تواند خسارت‌های سرمای بهاره را در حوزه کشاورزی استان کاهش دهد.
خسارات سرمازدگی به باغ‌های استان
امسال نیز مانند سال گذشته کشاورزان استان اردبیل از بابت سرمازدگی محصولات کشاورزی و باغی خود متحمل خسارت‌های زیادی شدند. به گفته مدیر کل مدیریت بحران استانداری اردبیل خسارت سرمازدگی به باغ‌های استان در سال گذشته حدود 850 میلیارد تومان بوده و امسال نیز تا‌کنون میزان دقیق خسارت‌ها برآورد نشده است.
شهرستان مشگین‌شهر که با داشتن 14 هزار هکتار باغ‌های میوه و تولید سالانه بیش از 250 هزار تن انواع محصولات سردرختی، یکی از قطب‌های تولید میوه در شمال غرب کشور به شمار می‌رود، امسال با خسارت سرمازدگی به 50 درصد باغ‌ها روبه‌رو بوده است. همچنین بر اساس آمار اعلام‌شده از سوی جهاد کشاورزی، در خلخال نیز که محصولات باغی قابل توجهی بهره‌برداری می‌شود 70 درصد خسارت به محصولات وارد شده است.
تاثیر سرمازدگی به اقتصاد کلی استان
یکی از باغداران خلخالی درباره سرمای دیررس در این شهرستان می‌گوید: با وجود این‌که تلاش زیادی کردیم تا از راه‌های مختلف مانع سرمازدگی محصولات باغ خود شویم اما سرمای اوایل اردیبهشت خسارت‌های زیادی به محصولات ما وارد کرده است و اگر بیمه و مسئولان به داد ما نرسند با مشکلات اقتصادی زیادی مواجه می‌شویم. «محمود رازقی» می‌افزاید: سرمازدگی باغ‌ها باعث رکود اقتصادی خانوارهای کشاورزی می‌شود و حتی تاثیر غیرمستقیم بر مشاغل دیگر از جمله سردخانه‌ها و کارخانه‌هایی مانند سبدسازی و سامانه‌های حمل‌و‌نقل دارد.
ضرورت توجه به مطالعات کارشناسی
خسارت‌های پی در پی سرمازدگی به دلیل شرایط خاص اقلیمی در استان اردبیل در حالی اتفاق می‌افتد که نیاز به مطالعات کارشناسی برای تغییر ارقام کشاورزی احساس می‌شود. به همین دلیل به تاکید بسیاری از کارشناسان کشاورزی کاشت نهال‌هایی که در اوایل بهار شکوفه می‌دهند در بیشتر شهرها به‌جز شهرهای شمالی استان با ریسک بسیار بالایی مواجه است و باید درختان جایگزین به باغداران معرفی شود.
یکی از کارشناسان حوزه کشاورزی استان در این باره به همشهری می‌گوید: بررسی‌های مستدل و مستند محققان و متخصصان بخش باغبانی و زراعت، این نکته را به اثبات رسانده است که در استان با یک پدیده تغییر اقلیم مواجه هستیم.
«شهرام هاشمی» بیان می‌کند: این ادعا وقتی به اثبات می‌رسد که مشاهده می‌کنیم تقریباً با رسیدن فروردین و افزایش نسبی دما، برخی درختان به‌ویژه انواع تک‌هسته‌ای مانند گیلاس، آلبالو، شلیل و هلو وارد مرحله گلدهی می‌شوند و متعاقب آن با کاهش ناگهانی درجه حرارت و یخبندان غیر‌منتظره خسارت‌های سنگینی به باغ‌های استان وارد می‌شود.
روش‌های مقابله با سرمازدگی
هاشمی درباره راهکار جلوگیری از این خسارت‌ها اظهار می‌کند: برخی روش‌های متعارف همچون جلوگیری از خسارت با روش‌های مناسب تغذیه گیاهی، استفاده از هیترهای باغی، استفاده از یخ‌آب پای درختان، سوزاندن کاه و کلش و لاستیک برای تعدیل هوا می‌توانند در کوتاه‌مدت تاثیرگذار باشند.وی تاکید می‌کند: در کنار اینها باید برنامه‌ریزی بلندمدت برای جابه‌جایی پراکنش باغ‌ها داشته باشیم، به این صورت که درختان مثمر هسته‌دار را به مناطق شمالی استان انتقال دهیم و باغ‌های سیب و انگور و سایر درختان را که مقاومت بیشتری دارند و دیرگلده هستند، به مناطق سردسیر منتقل کنیم.
اقدامات جهاد کشاورزی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل هم در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به این‌که جهاد کشاورزی تغییر و اصلاح ارقام متناسب با اقلیم منطقه را در برنامه خود دارد، اظهار می‌کند: از نمونه این اقدامات استفاده از گردوی دیربرگ‌ده با عنوان چندلر در خلخال و کوثر است که 3 هزار اصله از این نوع گردو پیوند زده شده است. 3 هزار جوانه هم تهیه و در سردخانه‌ها نگهداری می‌شوند و آماده پیوندزنی هستند. «خلیل نیکشاد» با تاکید بر توسعه باغ‌های استان بر اساس جایگزینی ارقام دیرگلده می‌افزاید: پیش‌آگاهی‌های کشاورزان و استفاده از روش‌های مقابله با سرمازدگی نیز می‌تواند در کاهش خسارت‌ها تاثیرگذار باشد.
فندق؛ نمونه گونه سازگار با سرمای اردبیل
درختان فندق که به صورت جنگل‌های وسیع در جغرافیای استان اردبیل واقع شده‌اند هم می‌توانند نمونه‌ای از ارقام مقاوم به سرمازدگی باشند. در طول سال‌ها کمترین خسارت سرمازدگی به محصول فندق جنگل‌ها وارد شده است و این نشان می‌دهد توسعه کشت محصولاتی مانند فندق می‌تواند از بروز خسارت به کشاورزان جلوگیری کند.
رئیس جهاد دانشگاهی استان اردبیل در این باره می‌گوید: ژنوتیپ و گونه‌های متعدد فندق در جنگل‌های استان مطالعه شده و گونه‌های مقاوم به سرمازدگی شناسایی شده‌اند.
«مهران اوچی» می‌افزاید: مطالعه روش‌های برداشت و فراوری محصول فندق و تبیین جایگاه فندق در بهبود اقتصاد و وضعیت معیشتی مردم از اهداف کوتاه‌مدت طرح اصلاح نژاد فندق است.
وی گزینش ژنوتیپ‌های برتر داخلی فندق از نظر مقاومت به سرما، بررسی سازگاری برای انتخاب ارقام تجاری سازگار در اردبیل و ایران، شناسایی، ثبت و اصلاح ذخایر ژنتیکی بومی فندق و تحقیقات کاربردی در زمینه استفاده بهینه از ارقام فندق ویژه هر منطقه را از اهداف میان‌مدت این طرح عنوان کرد.
خسارت سرما به اقتصاد کشاورزی اردبیل
سرما و یخ‌زدگی دیررس پس از پایان زمستان از مهم‌ترین عوامل قهری خسارت‌زا در محصولات کشاورزی استان اردبیل است و هر سال خسارت‌های قابل توجهی را به اقتصاد و چرخه تولید این منطقه تحمیل می‌کند. عامل تنش سرما و یخبندان نسبت به دیگر عوامل تهدیدکننده در زیربخش‌های زراعی و باغی، وزن بسیار زیادی دارد و پهنه وسیعی از حاصلخیزترین مناطق تولیدی استان به‌جز شهرهای شمالی هر سال در معرض سرمای بهاره هستند و گیاهان مختلف اعم از زراعی، باغی، گلخانه‌ای، زینتی، دارویی، جنگلی و مرتعی دچار خسارت می‌شوند. ا
ین خسارت روی جوانه‌ها، شکوفه‌ها، سرشاخه‌ها، برگ‌ها و میوه‌ها به‌ویژه در اوایل رشد و برخی مواقع حتی روی شاخه‌ها و تنه‌ها نیز می‌تواند اتفاق بیفتد. در این شرایط برخی گیاهان به‌سادگی از خطر یخبندان نجات می‌یابند، برخی گیاهان که طول عمر کوتاهی دارند یا به‌اصطلاح زودرس هستند با خسارت مواجه می‌شوند که به اعتقاد بسیاری از کشاورزان استان می‌توان آنها را برای حفظ و حراست از سرمای بهاره دیرتر کاشت و یا از در برخی محصولات از کشت زودهنگام استفاده کرد که به کشاورز اجازه می‌دهد تا محصول خود را پیش از بارش باران و یا وقوع سرما به‌خوبی برداشت کند.
