سناریوهای بنزینی

احمد میرخدائی/ روزنامه‌نگار
شورای هماهنگی اقتصادی، پرونده تغییر قیمت حامل‌های انرژی را روی میز گذاشته تا این داستان قدیمی وارد فاز جدیدی شود؛ همزمان سناریوهای مختلفی از نحوه تغییر قیمت بنزین و گازوئیل بر سر زبان‌ها افتاده است. هرچند هنوز‌هم چون چند سال اخیر هیچ‌چیز قطعی نیست و حتی شاید بار دیگر پرونده بنزین دوباره به بایگانی فرستاده شود، اما فعلاً گفته می‌شود با تصمیم سران قوای سه‌گانه، از اوایل خردادماه، سهمیه‌بندی بنزین و احیای کارت‌های سوخت عملیاتی خواهد شد اما هنوز عدد و رقم رسمی درباره میزان سهمیه یا محدوده تغییر قیمت بنزین اعلام نشده است.

یافته‌های همشهری نشان می‌دهد فعلاً شورا برای احیای نظام سهمیه‌بندی به توافق اولیه رسیده اما همچنان بحث و بررسی روی نحوه تغییر قیمت‌ها ادامه دارد. یک منبع آگاه در گفت‌وگو با همشهری از جدی شدن بحث در شورا برای افزایش 30درصدی قیمت بنزین یارانه‌ای و محدود کردن آن به سهمیه حدود 60لیتری برای خودروهای شخصی خبر داد. او همچنین از مطرح بودن قیمت 2500تومان برای هر لیتر بنزین آزاد خبر داد که هنوز به تصمیم‌گیری نهایی نرسیده است. طبق گفته این منبع آگاه، فعلاً چالش اصلی در مباحث شورای هماهنگی اقتصادی، ماجرای تغییر قیمت گازوئیل است که بنا بر سناریوهای پیشنهادی باید به حوالی 600تومان برسد اما تبعات این اقدام نگرانی‌هایی برای تصمیم‌گیران ایجاد کرده که باعث تجدید مباحث مربوط به آن شده است.

شواهد احیای نظام سهمیه‌بندی
به گزارش همشهری، از سال 94که با حذف سهمیه‌بندی بنزین، قیمت این حامل انرژی روی هزار تومان تثبیت و تک‌نرخی شد، همواره در لوایح بودجه هرسال به دولت اجازه داده می‌شد بهای فروش حامل‌های انرژی را تا 5درصد کمتر از نرخ فوب خلیج‌فارس افزایش دهد اما دولت از این اختیار استفاده نکرد و بنزین همچنان لیتری هزار تومان فروخته شد. امسال اما، از یک‌سو با جهش میزان مصرف بنزین در کشور و از دیگر سو با افزایش صرفه اقتصادی قاچاق آن به‌دلیل جهش نرخ ارز، بحث به‌روزرسانی قیمت حامل‌های انرژی و حذف رانت سنگین مستتر در آن برای قاچاقچیان قوت گرفت و همین موضوع در اواخر سال گذشته به ثبت‌نام دوباره از خودروهای بنزینی فاقد کارت سوخت انجامید. کارت‌هایی که این بار با شکل و شمائلی متفاوت و بر بستر حساب بانکی و کد ملی افراد صادر شد و این امکان را فراهم کرد تا اگر قرار است تخصیص سهمیه بنزین به کد ملی افراد عملیاتی شود، ایجاد بستری برای خریدوفروش و استفاده از این سهمیه‌ها میسر باشد.

اختلاف و احتیاط در تصمیم‌گیری
در چند‌ماه اخیر، به‌خصوص از زمان آغاز بررسی لایه بودجه سال 98در مجلس، بحث درباره افزایش قیمت حامل‌های انرژی بالا گرفت. در این میان نمایندگان مجلس راهکارهای متفاوتی مثل تخصیص سهمیه بنزین به کد ملی افراد، احیای نظام سهمیه‌بندی قبلی و... را مطرح کردند. در این ماه‌ها خبرهای ضدونقیضی درباره تغییر یا عدم‌تغییر قیمت بنزین در آینده منتشر شد و هر بار با تأیید و تکذیب این خبرها غائله به پایان رسید. در چند‌ماه اخیر، در همه بحث‌هایی که درباره تغییر قیمت حامل‌های انرژی مطرح بوده، نوعی احتیاط و اختلاف در مورد خروجی تصمیم اتخاذ شده دراین‌باره وجود داشته است. از یک‌سو افزایش مصرف و قاچاق فرآورده‌های سوختی، بالا‌بردن قیمت‌ها را ناگزیر کرده و در مقابل تنگنای معیشتی مردم متولیان امر را به فکر بازخوردهای این تصمیم‌گیری انداخته است. حالا اما چند روزی است که خبر ورود شورای هماهنگی اقتصادی سران سه قوه به این ماجرا رسانه‌ای شده و به داغ شدن تنور شایعات ضدونقیض از تحولات قریب‌الوقوع در قیمت فرآورده‌های نفتی دامن زده است.

محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور در نخستین واکنش به خبرهایی که در مورد تصمیم‌گیری شورای هماهنگی سه قوه در بحث بنزین منتشر شد، هرگونه تصمیم‌گیری درباره نرخ بنزین را رد کرد اما پذیرفت که در آخرین جلسه شورای هماهنگی اقتصادی، روی سناریوهای مختلف قیمت بنزین بحث شده است. در این میان یک مقام آگاه در وزارت نفت نیز به تسنیم گفت: فعلا هیچ تصمیمی در زمینه 2نرخی شدن بنزین نهایی نشده و هیچ ابلاغی نیز در این خصوص صورت نگرفته است. بر این اساس می‌توان استنباط کرد که بحث تغییر قیمت و سهمیه بنزین جدی‌تر شده و تغییر آن با رأی شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا ناگزیر خواهد بود و فقط تصمیم‌گیری درباره اجرای یکی از سناریوهای پیشنهادی باقی مانده است.

شواهد گران شدن بنزین
در شرایطی که بحث‌های جسته‌وگریخته‌ای درباره تغییرات احتمالی نرخ حامل‌های انرژی انجام می‌شود و البته هیچ‌کدام از این بحث‌ها به‌صورت رسمی تأیید نشده است، به‌تازگی رئیس انجمن جایگاه‌داران سی‌ان‌جی از قطعی بودن افزایش ۹.۵ درصدی قیمت CNG از ابتدای خردادماه طبق مصوبه دولت خبر داده که اجرای آن به افزایش قیمت بنزین گره خورده است. اردشیر دادرس گفته است: انتظار می‌رود در اصلاحات جدید قیمت CNG معادل ۲۰‌درصد قیمت بنزین باشد که در این صورت پیش‌بینی می‌شود قیمت بنزین آزاد به ۲۲۵۰‌تومان افزایش یابد، یعنی 125درصد رشد کند.

به‌گزارش همشهری، اگر طبق ادعای رئیس انجمن جایگاه‌داران CNG، افزایش قیمت این سوخت قطعی و نهایی باشد، پیرو آن باید قیمت بنزین نیز افزایش پیدا کند تا صرفه اقتصادی و رغبت استفاده از CNG در خودروها پابرجا بماند و این یعنی تغییر قیمت بنزین، هر مقداری که باشد، به‌احتمال‌قوی از اوایل خرداد و شاید با اندکی تأخیر پس از اجرایی شدن افزایش قیمت CNG، عملیاتی خواهد شد.

   افزایش قیمت سوخت گرهی از کار باز می‌کند؟
براساس معتبرترین سناریوهایی که برای تغییر قیمت بنزین و گازوئیل مطرح شده، احتمالاً به‌زودی قیمت فروش فراورده‌های نفتی در جایگاه‌های توزیع سوخت سراسر کشور بین 30تا 150درصد (بسته به سناریوی اجرا شده) افزایش می‌یابد. در این صورت به‌نظر می‌رسد حداقل در یک بازه یک‌ساله، یکی از اهداف بالا بردن قیمت بنزین یعنی مهار روند رو به رشد مصرف سوخت محقق شود و سرانه مصرف بنزین در کشور حدود 10تا 15درصد کمتر شود اما این اتفاق یقیناً نمی‌تواند برای مدت طولانی مفید باشد چراکه به‌واسطه نسبی‌بودن قیمت‌ها، وقتی قیمت جدید بنزین برای یک سال ثابت بماند، رشد نرخ تورم و به‌روزرسانی قیمت‌ها باعث می‌شود دوباره قیمت بنزین داخلی در مقایسه با دیگر کالاها پایین بماند و دوباره مصرف افزایش پیدا کند. در مورد دومین هدف تغییر قیمت حامل‌های انرژی، یعنی کاهش حاشیه سود قاچاق سوخت و جلوگیری از اتلاف منابع ملی نیز باید گفت افزایش قیمت فرآورده‌های نفتی در داخل براساس هرکدام از سناریوها که عملیاتی شود قادر نخواهد بود نرخ سوخت داخلی را حتی به نصف قیمت سوخت در کشورهای همجوار و نرخ فوب برساند و قاچاق سوخت همچنان سودآوری هنگفتی خواهد داشت. در ژوئن 2019قیمت هر لیتر بنزین در ترکیه به 1.27دلار رسیده که براساس دلار 13هزارتومانی، معادل 16هزار و 500تومان خواهد بود. در این کشور که یکی از مقاصد عمده قاچاق گازوئیل ایران محسوب می‌شود، هر لیتر گازوئیل نیز نزدیک به بنزین قیمت دارد و مطمئناً رساندن قیمت گازوئیل داخلی به 600تومان قادر نیست صرفه اقتصادی قاچاق این فرآورده را به ترکیه از بین ببرد. در پاکستان نیز که عمده‌ترین مقصد قاچاق بنزین از ایران به شمار می‌رود، قیمت بنزین اخیرا با ۶ روپیه افزایش به 98.89روپیه برای هر لیتر رسیده که با احتساب ارزش 940ریالی هر روپیه در ایران، هر لیتر بنزین در این کشور حدود 9300تومان فروخته می‌شود. همچنین اخیراً قیمت بنزین در عربستان ۵ درصد افزایش یافته و به ۱.۴۴ ریال سعودی در هر لیتر رسید که با احتساب نرخ برابری 4هزارتومانی ریال عربستان با ریال ایران، قیمت هر لیتر بنزین در این کشور 4750تومان است.