یادداشت
مدیریت بهینه بدهی‌ها در شهرداری تهران
علی نوذرپور/شهردار منطقه22
در نشست شهرداران مناطق و در حضور شهردار تهران گزارشی درخصوص عنوان یادشده ارائه و به رقم بدهی شهرداری تهران اشاره کردم که ایشان از گفته بیل گیتس در مورد دارایی‌هایش گفت. اینکه در پاسخ به سؤالم گفته بود: «الآن یا الآن؟». به این معنی که در مورد بدهی‌های شهرداری تهران با این وضعیت مواجهیم «الآن یا الآن؟». بررسی وضعیت کنونی نشان می‌دهد که سرانه بدهکاری هر شهروند تهرانی در اداره شهر 6میلیون تومان تخمین زده می‌شود که این رقم در حال افزایش است. درحالی‌که سرانه شهروند تهرانی در تامین بودجه شهرداری حدود 2میلیون تومان است؛ به این معنی که شهرداری تهران سه برابر بودجه سال‌جاری‌اش بدهکار است.
به این ترتیب، اگر مفهوم«ورشکستگی» در ادبیات حقوقی شهرداری‌ها تعریف می‌شد، بسان آنچه در برخی از کشورها هست، می‌توانستیم از ورشکستگی شهرداری تهران سخن بگوییم؛ هر چند این سخن از نظر قالیباف، یک «دروغ بزرگ» تلقی شود. این در حالی است که امکان توقف فعالیت‌ها و یا کاهش آنها در برخی از حوزه‌های فعالیتی وجود ندارد و شهرداری ملزم به پرداخت هزینه‌های سنگین نگهداشت شهر و نیز طرح‌های جدید عمرانی و زیرساختی است و هزینه‌های یادشده در شرایط اقتصادی فعلی کشور دچار افزایش ناگهانی و قابل توجهی نیز شده است. اینها همه حکایت از اهمیت موضوع و ضرورت پرداختن به مسئله «بدهی‌های انباشته کنونی» و نیز «مدیریت بدهی‌های آینده» دارد. به هر روی، در نظام مالی شهرداری‌ها با 3دسته محرک بدهی مواجهیم: «منابع و درآمدها»، «هزینه‌ها و ماموریت‌ها» و «فرایندهای سازمانی.» در دسته اول، مسائل اصلی عبارتند از: تکیه زیاد به درآمدهای ناپایدار و به تبع آن نوسانات درآمدی و نیز تامین صرف پروژه‌های عمرانی از منابع شهرداری. در دسته دوم، مسائل مهم عبارتند از: خروج از وظایف قانونی، تعریف ماموریت بیش از ظرفیت سازمانی، بی‌انضباطی مالی و تعهد کم به رعایت دقیق بودجه، طولانی‌شدن اجرای پروژه‌های عمرانی و در دسته سوم محرک بدهی‌ها می‌توان به مواردی همچون فقدان یکپارچگی مدیریت جامع منابع و مصارف، ناکارآمدی نظام بودجه‌ریزی و برنامه‌ریزی و فقدان مدیریت و کنترل نظام‌مند در بدهی‌ها اشاره کرد. با توجه به مواردی که شمرده شد، برای مدیریت بهینه بدهی‌ها، 2 هدف راهبردی پیشنهاد می‌شود: الف- تعادل‌بخشی به تولید بدهی‌های جدید /ب- کاهش حجم بدهی انباشته و هزینه‌ها. در همین راستا برای تحقق هدف راهبردی الف، چند اقدام اساسی به‌شرح زیر پیشنهاد می‌شود:
ایجاد اداره / سازمان مدیریت بدهی‌ها به مثابه تجربه دولت در این خصوص.
تعریف و نهادینه‌سازی مفهوم ورشکستگی در ادبیات حقوقی شهرداری.
اصلاحات ساختاری و رویه‌ای در نظام برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی شهرداری.
ایجاد و توسعه اکوسیستم پایدار سرمایه‌گذاری در مناطق 22گانه .
همچنین برای تحقق هدف راهبردی ب، اقدامات اساسی ذیل پیشنهاد می‌شود: راه‌اندازی بازار بدهی ویژه شهرداری استفاده از سازوکار انتقال حق توسعه تهاتر مطالبات معوقه از دولت و اشخاص حقوقی با بدهی‌های معوقه پیمانکاران در قالب اسناد خزانه تسهیل و افزایش کارآمدی فرایند ارزشگذاری و تهاتر دارایی‌ها به‌ویژه املاک. به‌طور کلی مجموعه اهداف راهبردی و اقدامات ذیل آن که حاصل مشورت و رایزنی با شهرداران مناطق 19، 17، 16، 9 و 20 تهران در کارگروه مشورتی برنامه و بودجه شهرداران مناطق است، برای کاهش بدهی‌های انباشته و تعادل‌بخشی تولید بدهی‌های جدید شهرداری تهران پیشنهاد می‌شود.
