تئاتر نصر 2 هفته روی سن

جمله دوستت دارم با ماژیک قرمز روی دیوار ترک‌خورده زرد‌رنگ هنوز باقی مانده است. انگار یک قرن گذشته. پایین‌تر تصویر زنی روی برگه پاره یک مجله قدیمی نقش بسته است. نگاه که می‌کنید نور است و تاریکی و گرد و خاکی که در هوا معلق است. 
دراین‌باره فقط یک کلمه می‌توان گفت؛ شگفت‌انگیز... کمتر کسی می‌تواند باور کند پشت آن نرده‌های سفید زنگ‌زده و قفل آهنی که تقریبا 3دهه بر آن خورده بود و فرشته‌ای که بالای سردر تئاتر نصر سرگردان است، چنین تصاویری را می‌توان پیدا کرد. هر چند که فرشته کوچک و سفید با آن بال‌های نیمه‌شکسته این اتفاق را فریاد می‌زد... صدای عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی، داریوش اسدزاده، پرویز فنی‌زاده و... در سالن نمایش تئاتر نصر می‌پیچد. تصویرها برای یک لحظه‌ای می‌آیند و می‌روند... تئاتری که در اواخر دوره قاجار شکل گرفت و دهه20 در لاله‌زار فرهنگی‌ترین خیابان پایتخت، پاتوق روشنفکران و هنرمندان تهران بود و به‌علت مدیریت رجال صاحب‌نام دوره خود مانند نصرالله نصر و احمد دهقان به نصر و تماشاخانه تهران شهرت پیدا کرد. 
چه‌کسی می‌تواند تصور کند چنین مکانی حدود یک قرن بعد در لابه‌لای موتورها و ماشین‌ها و هیاهوی جمعیت گم شود و 3 دهه بدون هیچ جرمی بر در آن قفل بزنند و امروز که در آن برای مدت کوتاه روی مردم باز شده است، نگاه‌های پرخاطره مردم شهر نگران آینده آن و خیابانش باشند.

پلان یک: صندلی‌های مدفون در خاک، صحنه تاریک
در اتاق لباس بازیگرها کشوهای میز گریم از حرکت باز ایستادند. داخل کشوی نیمه‌باز رنگ ‌و رورفته کلمات می‌چرخند؛ اتاق تمرین، میری، حسن بلور، اصغر سمسارزاده و... و بعد آینه غبار گرفته گریم و عکس‌های سیاه و سفید هنرپیشه‌ها. بین عکس‌ها تصویر جوانی‌های ملک مطیعی دیده می‌شود. بعد کفش‌ها، لباس‌ها، کلاه‌ها، شلوارهای پاره و گرامافون خاک گرفته که روی آخرین صفحه مانده است. اینجا زمان متوقف شده است. در انتها ویولنسلی بدون سیم به چشم می‌خورد. تارهای عنکبوت از سقف‌های آینه‌کاری شده و شکسته و دیوارهای آجری فروریخته آویزان است. در سالن ورودی تئاتر نصر پر از کاغذها، عکس‌ها، مجموعه‌ای از نمایشنامه‌ها، نامه‌های اداری، مدارک هنرجویانی که می‌خواستند در تئاتر مشغول کار شوند و... در طبقه بالا آرشیو مجلات تهران مصور، کشکیات، کوچولو و... روی کمدهای آهنی شکسته قرار دارند. انگار گنجینه‌ای از هویت، فولکلوریسم و قصه‌های سرزمینمان زیر خاک مدفون شده‌اند. فاجعه قرن هنر تاریخی‌ترین تماشاخانه تهران زمانی است که در سالن نمایش تئاتر نگاهتان به ردیف صندلی‌های پاره و شکسته مدفون در خاک و صحنی می‌افتد که در تاریکی گم شده‌است.

پلان دو: مردم باید ببینند با مهم‌ترین تئاتر شهرشان چه کردند
«تمام این اسناد را از لابه‌لای نخاله‌ها، ضایعات و جسد گربه پیدا کردیم. همکاران من چندین بار حین انجام کار از بوی تعفن حالت تهوع داشتند. حدود یک ماه قبل که وارد تئاتر نصر شدیم جلوی در، گونی‌های زباله بود و از سقف آب چکه می‌کرد. ما بسیاری از اسناد با ارزش قدیمی را که نشانه فرهنگ و قصه‌های سرزمینمان بود، از گونی‌های زباله‌ای که جلوی در قرار داشت و می‌خواستند دور بریزند، بیرون آوردیم. تیم ما تئاتر نصر را با آماده‌سازی‌های جزئی برای بازدید کوتاه‌مدت، همانگونه که بود و بدون هیچ دخل و تصرفی به روی مردم باز کرد. برای همین داخل سالن همه جا خاک و غبار گرفته است. جعبه‌ها و کارتن‌ها و وسایل همانطور درهم و شکسته و پاره در معرض دید قرار دارند. اگر سقف چکه می‌کرد، شیروانی‌کوبی کردیم، فقط به‌خاطر اینکه مردم را آب نبرد، ولی اتفاقا قطره‌های آب باید از سقف روی مردم می‌ریخت تا مردم واقعیت را ببیند و بدانند با مهم‌ترین تئاتر شهرشان چه کردند...» این جملات را علی شاکری، معمار و مسئول تیم بازگشایی تئاتر نصر می‌گوید. او که در ایتالیا تحصیل کرده و به گفته خودش حدود 8سال پیش به ایران بازگشته تا برای مردمش کار کند و معمار و طراح بسیاری از آثار معماری مدرن ایران بوده و کارخانه آرگو و خانه مینو پلاک6 را مرمت و بازسازی کرده است، ادامه می‌دهد: «حدود یک‌سال پیش سازمان زیبا‌سازی‌ از من خواست که این کار را برعهده بگیرم و تا امروز هزینه‌های بازگشایی تئاتر نصر را که حدود 170میلیون تومان شده است، از هزینه شخصی پرداخت کرده‌ام. البته قرار است سازمان زیباسازی آن را پرداخت کند.» 

قصه‌های تئاتر را در تئاتر نصر بشنوید

در سال 1387بعد از 29سال، درهای بسته یکی از نخستین تماشاخانه‌های تئاتر تهران بازگشایی شد. در اردیبهشت‌ماه این سال، فاز اول مرمت و بازسازی تئاتر نصر آغاز شد. هنوز یک‌ماه نگذشته بود که بعد از قرار دادن عکس‌ها، اسناد و دست‌نوشته‌های بزرگان تئاتر ایران کار بازسازی به‌دلیل کمبود بودجه متوقف شد. اجرای 2نمایش از جشنواره آیینی و سنتی هم بخت تئاتر نصر برای گشایش دائمی را باز نکرد. اما بازسازی تئاتر نصر تنها به‌دلیل نبود بودجه متوقف نشد، شنیده‌های آن زمان این چنین بود که ‌کمیته امداد امام خمینی (ره) به‌عنوان مالک بنا علاقه‌ای به بازسازی نداشت. در سال 1396براساس یک تفاهمنامه میان کمیته امداد امام خمینی و جهاد دانشگاهی که سرقفلی بنا را داشت و شهرداری تهران، مدیریت این بنای 79ساله به سازمان زیباسازی شهرداری تهران محول شد. سازمان زیباسازی در نوروز درهای تئاتر نصر را به روی مردم باز کرد و علاقه‌مندان برای دیدن این تماشاخانه در قلب لاله‌زار تا پایان هفته اول اردیبهشت‌ماه فرصت دارند. در این مدت سازمان زیباسازی فضایی فراهم کرده که در آن بخشی از تاریخ نمایش در ایران و تماشاخانه نصر به‌صورت دیداری و شنیداری در برابر بازدیدکنندگان‌مهیا خواهد بود. بازدید از این مکان ماندگار از شنبه تا چهارشنبه ساعت 11صبح و پنجشنبه و جمعه ساعت 11و 16امکان‌پذیر است و به‌علت قدمت و شرایط ساختمان حتما باید قبل از بازدید وقت رزرو کرد.

پلان آخر: رؤیای شمع‌های روشن

حدود 8سال قبل خبر بازگشایی تئاتر نصر یکی از اخبار پر سرو صدای رسانه‌ها بود. آن زمان هم برای مدتی درهای مهم‌ترین تئاتر کشور روی مردم بازشد. قرار بود کار بازگشایی و مرمت تئاتر آغاز شود، ولی در کمال تعجب این خبر در گذر زمان گم شد... این روزها به مناسبت هفته جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی، در تئاتر نصر از 24فروردین تا 6اردیبهشت ماه، هر روز از ساعت11 روی مردم باز است. به گفته تیم مسئول بازگشایی هر روز بیش از 100نفر که ثبت‌نام کرده‌اند، برای بازدید می‌آیند و بیشتر از این تعداد امکان‌پذیر نیست، چون ساختمان هنوز ایمنی لازم را برای جمعیت بیشتر ندارد. در میان آنها اهالی قدیمی شهر، بازیگران، هنرمندان، پیشکسوتان، جوانان و افرادی که روزگاری به نوعی با تئاتر نصر در ارتباط بودند، مانند مدیر، بلیت‌فروش و... دیده می‌شوند. مردم به همان سبک حدود 80سال قبل در میان آهن پاره‌ها، موتورها و ماشین‌ها به صف می‌ایستند و برای نمایش روایت تئاتر نصر در خیابان لاله‌زار بلیت‌های به شکل همان زمان دریافت می‌کنند. بعد از چند اجرا، این تماشاخانه برای انجام عملیات مرمت تعطیل خواهد شد. سازمان زیباسازی اعلام کرده است کار مرمت و بازسازی آن در مناقصه به یک شرکت واگذار شده و قرار است به‌زودی تماشاخانه تهران به موزه نمایش تبدیل شود. این ‌رؤیا هر چند شیرین و دور، ولی مردم شهر به آن دل خوش کرده‌اند. در گوشه‌ای از سالن نمایش، بازدیدکنندگان برای تئاتر نصر شمع روشن کرده‌اند. کنار شمع‌های نیم‌سوخته نام تئاتر نصر از میان تاریکی سر بیرون آورده است.