نوید سال آبی کم تنش

عاطفه علیان|‌ اصفهان- خبرنگار:


 بعد از 18 ماه خشکی زاینده‌رود، در 8 بهمن ماه سال گذشته بود که آب برای کشت پاییزه دیرهنگام کشاورزان اصفهان جریان یافت. با توجه به محدود بودن آب 35 تا 40 درصد زمین‌های کشاورزی در شرق اصفهان آبیاری شد. با بارش‌های بهاری، نیاز آبی زمین‌های کشاورزی به تعویق افتاد و در غروب 13 فروردین خروجی سد زاینده‌رود با هدف تخصیص نوبت دوم حقابه کشاورزان شرق و غرب اصفهان افزایش یافت و مقرر است تا 20 خرداد ادامه یابد. 

با توجه به بارش‌های صورت‌گرفته،آب سد زاینده‌رود به 347 میلیون متر مکعب رسید که یک‌چهارم ظرفیت این سد است. اگرچه با این حجم سد می‌توان با اطمینان خاطر بیشتری نیاز آبی کشاورزان را تا برداشت محصول تامین کرد، کشت زمین‌های کشاورزی در آبان که زمان مطلوب کشت پاییزه است، منوط به مصرف بهینه آب در تمامی بخش‌ها است تا ذخیره آبی در سد بماند و کشاورزان بتوانند امسال در وقت مناسب زمین‌هایشان را زیر کشت غله ببرند. 


صرفه‌جویی، کماکان در اولویت 

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان به همشهری می‌گوید: میزان ذخیره آب در سد زاینده‌رود در ابتدای فروردین امسال 171 میلیون متر مکعب بود که اکنون به بیش از 2 برابر رسیده است. از ابتدای سال آبی تاکنون، مجموعه بارش‌ها در ایستگاه شاخص حوضه زاینده‌رود 1932 میلی‌متر است که نسبت به میانگین بلندمدت افزایش قابل توجهی داشته است. 
«حسن ساسانی» با بیان این‌که میزان ورودی آب به سد زاینده‌رود 1208 متر مکعب بر ثانیه است ادامه می‌دهد: خروجی سد زاینده‌رود تا قبل از سیزدهم فروردین ماه حدود 10 متر مکعب بر ثانیه بود که بر اساس آخرین مصوبه شورای هماهنگی حوضه زاینده‌رود تا 20 خرداد حقابه کشاورزان همانند بهمن سال گذشته افزایش یافت. 

او جاری بودن زاینده‌رود بعد از 20 خرداد را به تصمیم شورای هماهنگی حوضه آبریز زاینده‌رود واگذار می‌کند و می‌گوید: سهم زاینده‌رود از بارش‌های سرچشمه‌های زاگرس بر اساس توپوگرافی منطقه حدود 10 درصد است و نباید انتظار داشت که حجم سد زاینده‌رود افزایش قابل توجهی داشته باشد. خشکسالی‌های ده‌ساله لطمات جبران ناپذیری وارد کرده است و بارش‌های فروردین به منزله فراوانی آب نیست. بنابراین باید بهینه‌سازی مصرف و صرفه‌جویی در تمامی بخش‌ها اعم از شرب و بهداشت، کشاورزی و صنعت در اولویت قرار گیرد. 


نیاز حوضه زاینده‌رود به حوضه‌های پرآب مجاور

عضو هیات مدیره شرکت میراب زاینده‌رود و پیمانکار توزیع آب زاینده‌رود با اشاره به حدود خروجی 60 متر مکعب بر ثانیه از 13 فروردین ماه در گفت‌و‌گو با همشهری اظهار می‌کند: ورودی سد در چند روز گذشته به 400 متر مکعب بر ثانیه هم رسید. با این‌که هنوز حجم بسیاری از ذخیره برفی در ارتفاعات کوهرنگ به دلیل شدت سرمای هوا آب‌ نشده است پیش‌بینی می‌شود در اواخر فروردین و اردیبهشت ماه حجم مطلوبی از آب وارد سد زاینده‌رود شود، اما پر شدن سد دور از انتظار است. 
«علی بصیرپور» تصریح می‌کند: بارش‌های فروردین خسارت زیادی به بخش کشاورزی در استان اصفهان وارد نکرد، اما رویدادهای منابع آبی بلندمدت است و این بارش‌ها خشکسالی دهه گذشته را جبران نخواهد کرد و تاکید بر صرفه‌جویی است. 

این کارشناس منابع آب با اشاره به کم‌آبی در حوضه فلات مرکزی ایران که 50 درصد مساحت کشور را تشکیل می‌دهد، خاطرنشان می‌کند: بخشی از آب مورد نیاز حوضه زاینده‌رود باید از حوضه‌های پرآب مجاور تامین شود. آبی که قرار بود از طریق تونل بهشت‌آباد به حوضه زاینده‌رود سرریز شود و نیاز شربی 3 استان اصفهان، یزد و چهارمحال و بختیاری را تامین کند 250 میلیون متر مکعب بود که یک تا 2 درصد از سیلاب‌های حوضه کارون را هم که به خلیج فارس سرریز شد، شامل نمی‌شد. اما عده‌ای از روی   مانع تامین اعتبارات برای تحقق این مهم شدند و به منافع مملکت آسیب وارد شد. 


چشم امید به کشت پاییزه

رئیس کمیسیون کشاورزی شورای اسلامی شهرستان اصفهان با اشاره به کشت تاخیری در بهمن ماه گذشته می‌گوید: امیدواریم امسال با صرفه‌جویی و درایت مسئولان ذخیره مناسبی از آب پشت سد زاینده‌رود باقی بماند تا بعد از 3 سال کشاورزان بتوانند در آبان ماه که بهترین زمان کشت پاییزه است، زمین‌های خود را زیر کشت غله ببرند. 

«فتح‌الله دهقانی» می‌افزاید: آب کشاورزی و محیط زیست و گردشگری زنجیره‌ای به هم تنیده است. نباید حجم قابل توجهی از آب را هدر داد تا منجر به خالی شدن حجم آب پشت سد زاینده‌رود شود و کشت زمین‌های کشاورزی به خطر بیفتد. 
عضو کارگروه پانزده‌نفره آب نظام صنفی کشاورزی شهرستان اصفهان با اشاره به تداوم 32 متر آب خروجی آبشار که بین کانال‌های بخش مرکزی و کانال‌های رودشت است تصریح می‌کند: نیاز آبی تا حداکثر 25 خرداد باید به صورت متناوب تامین شود و نوسان آب در این مدت با پرت بالا همراه خواهد شد که صلاح نیست.

این کشاورز خبره با اشاره به نیاز اساسی کشاورزان به کود ازته اظهار می‌کند: طبق نظریه کارشناسی و خاک‌شناسی مناطق شرق اصفهان، هر هکتار به 250 تا 300 کیلوگرم کود در کنار ریزمغذی‌ها و کودهای حیوانی نیاز دارد. با توجه به نیاز بیشتر کشت دیرهنگام به کود، مسئولان وعده تامین کود مورد نیاز را به کشاورزان داده بودند که خلا کمبود کود احساس می‌شود و صف‌های طویلی از کشاورزان در فروشگاه‌ها و شرکت‌های تعاونی برای تامین کود مورد نیازشان مشاهده می‌شود. دهقانی اضافه می‌کند: کود مورد نیاز کشاورزان باید تا 15 روز آینده تامین شود، چون بهترین زمان برای استفاده از کود سرک و اوره در آب اول است.


کود مورد نیاز کشاورزان تامین‌شد

قائم مقام سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان با اشاره به بازگشایی سد زاینده‌رود جهت تامین آب کشاورزان به همشهری می‌گوید: در کنار رهاسازی آب و تامین حقابه‌های کشاورزان جهت به ثمر رسیدن کشت پاییزه دیرهنگام باید تغذیه گیاهی صورت گیرد و با علف‌های هرز و آفاتی مانند سن گندم مبارزه شود. بارش‌های فروردین ماه نیاز آبی 25 هزار هکتار اراضی کشاورزی در شرق و حدود 10 تا 15 هزار هکتار در غرب استان را به تعویق انداخت و از 13 فروردین ماه خروجی سد برای تحویل حقابه کشاورزان افزایش یافت. «مهرداد مردامند» درباره کود مورد نیاز کشاورزان به همشهری توضیح می‌دهد: پیش از عید نوروز، پیگیری‌های زیادی برای تامین کود کشاورزان صورت گرفت، اما با توجه به اختلاف قیمت با بازار آزاد تقاضا بالا رفته است. استقبال کشاورزان برای دریافت کود به علت نگرانی از آینده است، چون باید در 2-3 نوبت در مزارع گندم از کود شیمیایی اوره استفاده شود. نیاز کودی دوره اول تامین شده است و امیدواریم در آینده نزدیک کود تامین‌شده در شهرستان‌ها توزیع شود و کمبودی در تامین کود احساس نشود تا بیش از 140 هزار تن غله در مزارع کشت‌شده شرق اصفهان به ثمر بنشیند.

 

توزیع عادلانه آب

رضا قطبی|‌ عضو شورای اسلامی اصفهان:

 بخش بن‌رود به مرکزیت شهر ورزنه یکی از بخش‌های تابعه شهرستان اصفهان است. بن‌رود که مهد تاریخ و یکجانشینی انسان‌ها در کنار زاینده‌رود بوده، دارای ۲۸ هزار هکتار زمین کشاورزی است. با این‌که مناسب‌ترین خاک کشاورزی در این منطقه وجود دارد تنها 30 درصد از اراضی به زیر کشت غله رفته است. در سال آبی ۹۷ با پیگیری مستمر کشاورزان شرق اصفهان آبی محدود جهت کشت کشاورزان شرق اصفهان رهاسازی شد. کشاورزان از سر ناچاری بخش محدودی از زمین‌های کشاورزی را بعد از 18 ماه زیر کشت غله بردند.  بارش‌های بهاری مطلوب در استان و سرچشمه‌های زاینده‌رود امید کشاورزان را در به ثمر رسیدن محصول دوچندان کرد. این در حالی است که در گذشته، کشاورزی شرق اصفهان و بخش بن‌رود نیاز کشاورزی چندین استان کشور را تامین می‌کرد.  به دلیل سوءمدیریت در توزیع عادلانه آب، حقابه قانونی و شرعی کشاورزان محقق نشد. 

مداخله انسانی و سوءمدیریت باعث شد که زاینده‌رود برای اولین بار مدتی طولانی‌ خشک بماند و کشاورزان شرق اصفهان بسیار متضرر شوند. زندگی کشاورزان و معیشت مردم شرق اصفهان تحت تاثیر خشکی زاینده‌رود واقع شد و آن کشاورزی که تولید‌کننده بود و چرخ اقتصاد کشاورزی را می‌چرخاند و خودکفا بود برای تامین معاش به کمک دولت وابسته شد. 

با بارش‌های فروردین بارقه‌ای از امید در جاری شدن بدون نوسان زاینده‌رود تا اواخر خرداد زده شد تا هم بعد از 2 سال کشت کشاورزان به سرانجام رسد و هم گلوی تشنه تالاب بین‌المللی گاوخونی خیس شود. تالاب نیمه‌جان گاوخونی دارای حقابه قانونی ۱۷۶ میلیون متر مکعب است که به دلیل جریان نداشتن حقابه، چندین سال است که به کانون ریزگردهای سمی تبدیل شده. علی‌رغم هشدارهای لازم در جلسات کشوری و استانی تا شعاع ۵۰۰ کیلومتر ریزگردهای سمی چندین استان کشور را در بر خواهد گرفت.  امیدواریم با تدبیر و همت دولتمردان و با مشورت از نخبگان کشاورزی در توزیع عادلانه آب ۹۸ این مشکلات حل شود. کشاورزان فقط یک خواسته دارند و آن اجرای قانون توزیع عادلانه آب است و بس.

 

برنامه‌های برای سازگاری با کم آبی

یاسین دهقان|‌ یزد- خبرنگار:

 طرح سازگاری با کم‌آبی با هدف مدیریت آب در بخش مصرف در دستور کار استان قرار گرفته است و با جدیت از سوی معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری یزد پیگیری می‌شود. در ادامه، گفت‌وگوی همشهری را  با «محسن صادقیان» معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار یزد، در مورد اجرای این برنامه صرفه‌جویی می‌خوانید.


برای مدیریت مصرف آب چه برنامه‌ای دارید؟

مصرف آب در 3 بخش کشاورزی، صنعت و شرب است. با توجه به محدود بودن منابع باید در این بخش‌ها به مدیریت مصرف بیشتر توجه شود. بیشترین میزان آب مصرف استان در بخش کشاورزی است. البته ناگفته نماند که کشاورزی یک قطره از آب شرب را مصرف نمی‌کند، اما بیشترین برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی را دارد و هر برداشتی که انجام می‌شود سفره‌ها بین نیم تا یک متر افت می‌کنند. میزان آب مصرفی بخش کشاورزی سالانه 926 میلیون متر مکعب از سفره‌های آب زیرزمینی است که عمدتا شور و سخت هستند، اما باید توجه داشت که برداشت از سفره‌ها باعث افت سفره‌ها شده است و این افت سفره کیفیت آب را کاهش می‌دهد. 

یک هدف برای سازمان جهاد کشاورزی استان تعیین شده است که تا سال 1400 مصرف آب بخش کشاورزی با صرفه‌جویی 426 میلیون متر مکعبی به 500 میلیون متر مکعب در سال برسد. برای این صرفه‌جویی برنامه‌هایی از جمله اجرای روش‌های آبیاری نوین، تغییر الگوی کشت، کنترل برداشت‌ها و چاه‌های کشاورزی مجاز و کنترل چاه‌های غیرمجاز کشاورزی در نظر گرفته شده و منابع تامین مالی آن نیز به صورت استانی، ملی و تسهیلات است. این بزرگ‌ترین اقدام برای مدیریت مصرف آب در استان است. اگر این کار انجام شود، در بخش کشاورزی می‌توانیم بگوییم که در سال 1400 افت آب‌های زیرزمینی نخواهیم داشت.

برای مدیریت مصرف آب در بخش شرب استان چه تدبیری اندیشیده شده است؟

در حوزه آب شرب هدف‌گذاری شده است که شرکت آب و فاضلاب شهری 10 میلیون متر مکعب میزان مصرف آب شرب را با روش‌هایی از جمله فرهنگ‌سازی و استفاده از وسایل کاهنده مصرف در خانه‌ها مثل دوش‌های کم‌مصرف، شیرهای کم‌مصرف، استفاده از سایه‌بان برای کولرها یا تغییر کولرها کاهش دهد. جدا از این‌ اقدامات دیگری نیز در حوزه آب شرب مد نظر است. برای مثال، بازچرخانی فاضلاب منازل مسکونی با جداسازی آب‌های خاکستری و سیاه در دستور کار است، اما هنوز بسیار جای کار دارد. این کار به صورت موردی در برخی آپارتمان‌ها اجرا می‌شود.

 البته باید توجه داشت که سالانه 18 تا 20 میلیون متر مکعب آب شرب خانه‌ها برای کولرها مصرف می‌شود. از این رو باید تصمیماتی برای جایگزینی کولرهای آبی با کولرهای گازی و استفاده از پکیج‌های تصفیه آب در خانه‌ها گرفته و اجرا شود.یکی از مباحث‌ها مهم در مدیریت مصرف جداسازی آب شرب از بهداشت است. در بسیاری از کشورهای دنیا آب شرب از آب معدنی یا شیرهای برداشت مجزا تامین می‌شود و آب شبکه خانگی برای سایر مصارف به جز شرب مناسب است. اجرای این طرح در استان در حال بررسی است.

 مدیریت مصرف در بخش صنعت استان چگونه اتفاق خواهد افتاد؟

بخش صنعت نیز باید در حوزه بازچرخانی آب وارد شود. البته در این ‌مدت در حوزه صنعت ورود نکردیم، چراکه صنعت تنها 6 درصد از آب انتقالی را مصرف می‌کند. اما بخش صنعت با توجه به این‌که آب را به مبلغ ناچیزی دریافت می‌کند، به سمت استفاده از سامانه بازچرخانی آب حرکت نکرده است. آب برای بخش صنعت ارزان تمام می‌شود، اما اگر آب را به جای لیتری 1500 تومان لیتری 6 تا 10 هزار تومان بخرند، به فکر بازچرخانی خواهند افتاد. یکی از راهکارها برای مدیریت مصرف آب در بخش صنعت این است که در سال‌های آینده هزینه آب برای صنعت افزایش یابد.
 

یزد وارد ترسالی شده است؟

به تازگی شرایط بارشی  در استان به وضعیت نرمال رسیده است

سارا گلابگیریان|  یزد- خبرنگار:


 بسیاری از روستاییان از بارش‌های الهی در آغاز سال 98 خوشحال شده‌اند و آن را به فال نیک می‌گیرند. تعبیر دوره ترسالی باعث شده است که برخی خیال کنند امسال زمان مناسبی برای رونق کشاورزی و افزایش سطح زیر کشت محصولات است، در حالی که بارندگی‌ها به‌تازگی به حد نرمال رسیده است و جبران‌کننده خسارت ناشی از دوره خشکسالی نیست.

با توجه به این‌که بیش از 80 درصد آب استان البته آب غیرقابل‌شرب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، صرفه‌جویی در مدیریت مصرف آب در این بخش یکی از برنامه‌های اصلی کارگروه سازگاری با کم‌آبی مطرح است و انتظار می‌رود در این دوره که شاید آغاز دوره ترسالی باشد، تصمیمی برای افزایش سطح زیر کشت گرفته نشود.

در این سال‌ها بسیاری از روستاهای استان خشک شده و منابع آبی خود را از دست داده‌اند و آبدهی چشمه‌ها و قنوات به حداقل ممکن رسیده و یا خشک شده است. شاید بر اثر بارندگی‌های اخیر برخی قنات‌های کوهستانی دوباره آبدار شوند، اما این به معنای آبدار شدن دائمی این منابع نیست.


وضعیت بارش‌ها در استان

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد درباره تاثیر بارش‌های اخیر در وضعیت منابع آبی استان می‌گوید: متوسط بارش استان تاکنون حدود 90 میلی‌متر بوده است که نشان می‌دهد بارش‌ها حدود 15 درصد از میانگین بلندمدت افزایش داشته است.«محمدمهدی جوادیان‌زاده» ادامه می‌دهد: این 15 درصد میانگین بلندمدت یعنی به‌تازگی شرایط بارشی استان نرمال شده است و هنوز وارد دوره ترسالی نشده‌ایم، به طوری که هنوز در برخی شهرستان‌ها از جمله اردکان هنوز به حد نرمال هم نرسیده‌ است. وی می‌افزاید: این در حالی است که تا پایان سال آبی یعنی شهریور ماه ممکن است نسبت‌ها به هم بخورد، چراکه وضعیت به این بستگی دارد که در ادامه چقدر بارش داشته باشیم. ممکن است شرایط دوباره زیر نرمال قرار گیرد. مدیرعامل آب منطقه‌ای استان یزد می‌گوید: سالانه 250 میلیون متر مکعب کسری مخزن آب‌های زیرزمینی در استان وجود دارد و پیش‌بینی می‌شود اگر بارش‌ها خوب باشد، بین 20 تا 30 درصد اثر بگذارد و کسری را جبران کنیم، اما همچنان کسری مخزن خواهیم داشت. وی تاکید می‌کند: اگر خوشبینانه در نظر بگیریم، باز هم 180 میلیون متر مکعب کسری مخزن داریم که صرفا با مدیریت مصرف قابل جبران است.


ممنوعیت بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی 

جوادیان‌زاده می‌افزاید: هر گونه توسعه در بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی باعث تشدید کسری مخزن می‌شود که بر اساس قانون توزیع عادلانه آب ممنوع است و وضعیت منابع آبی استان را بحرانی‌تر می‌کند.

مدیر‌عامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد می‌گوید: استان یزد 19 دشت تحت تولی دارد که 17 دشت ممنوعه و ممنوعه بحرانی است و در 2 دشت آب به قدری شور است که قابل استفاده نیست.
وی می‌افزاید: در حقیقت، شرایط این گونه نیست که مساله آب استان به طور کامل حل شده است، اما امیدواریم که بارش‌ها بخشی از کسری مخزن را جبران کند.


اجرای طرح سازگاری با کم‌آبی

جوادیان‌زاده درباره برنامه‌های استان برای مدیریت مصرف آب در بخش‌های مختلف می‌گوید: طرح سازگاری با کم‌آبی برای مدیریت مصرف آب در بخش‌های مختلف در دستور کار قرار گرفته است که بر این اساس، صرفه‌جویی 50 درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی، صرفه‌جویی 30 درصدی در بخش صنعت و صرفه‌جویی 20 درصدی در بخش شرب خواهیم داشت. وی می‌افزاید: برنامه مقدماتی این طرح نوشته شده و برنامه در وزارت نیرو در دست بررسی است و در داخل استان نیز با سازمان‌های مربوطه هماهنگ شده است.

مدیر‌عامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد اظهار می‌کند: همه شوراهای شهرهای استان برای همکاری دعوت شده‌اند و قرار است برای اجرای این طرح همکاری لازم صورت گیرد.
وی می‌گوید: پیش‌نویس این طرح به وزارت نیرو ارسال شده است و امسال در کارگروه ملی مصوب خواهد شد.


عدم توسعه سطح زیر کشت

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد نیز درباره مصرف آب در بخش کشاورزی و تاثیر بارندگی‌ها در وضعیت منابع آبی استان می‌گوید: رونق کشاورزی بر اساس شعار سال در دستور کار است، اما هدف توسعه سطح زیر کشت نیست.

«سید جمال سجادی‌پور» ادامه می‌دهد: بارندگی‌ها قطعا باید چندین سال تکرار شود تا افت سفره‌های آب زیرزمینی را جبران کند و با یک ترسالی، اتفاقی برای منابع آب زیرزمینی نخواهد افتاد. وی با تاکید بر این‌که هنوز به میانگین بلند‌مدت بارش‌ها هم نرسیده‌ایم می‌گوید: قطعا بارش‌های اخیر روی چشمه‌ها و قنوات اثر مثبت دارد، به طوری که چشمه‌های غربالبیز و تامهر و آبشار دره‌گاهان آبدار شده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد درباره تاثیر خشکسالی بر منابع آبی استان اظهار می‌کند: در این دوره خشکسالی 500 رشته قنات از حدود 3400 رشته خشک شده است.


تاثیر خشکسالی بر منابع آبی استان

مدیر‌عامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد درباره تاثیر خشکسالی بر منابع آبی اظهار می‌کند: میزان آب تجدیدشونده استان 770 میلیون متر مکعب در سال و میزان برداشت‌ها یک میلیارد و 20 میلیون متر مکعب است و کسری 250 میلیون متر مکعبی در سال نشان از کاهش آبدهی منابع آبی استان دارد.
«محمدمهدی جوادیان‌زاده» با بیان این‌که سطح آب‌های زیرزمینی سالانه به طور متوسط 45 سانتی‌متر افت می‌کند بیان می‌کند: در مورد از دست رفتن منابع آبی نمی‌توان آمار دقیقی ارائه کرد، چراکه وضعیت سال به سال نوسان دارد. وی می‌گوید: امسال بخشی از قنات‌های خشک‌شده آبدار شده و ممکن است 2 هفته دیگر خشک شود، اما شاخصی که می‌توان نشان داد افت سالانه 45 سانتی‌متر از آب‌های زیرزمینی است، یعنی کسری مخزن نشان می‌دهد که سالانه این میزان منابع آبی از بین می‌رود.