ابوالخیر، عارفی کهن با پیامی نو

فاطمه لاجوردی/ مدرس دانشگاه
ابوسعید ابوالخیر بی‌تردید یکی از ستاره‌های درخشان عرفان ایرانی و چهره‌های شاخص تصوف خراسان است که منش سلوکی و مشرب عرفانی ویژه‌اش پیامی روشن و کارآمد برای مخاطبان جست‌وجوگر امروز دارد. جهان‌بینی او که مبتنی بر تجلی خداوند در همه ابعاد هستی است، جهان را به چشم او بس زیبا می‌نمایاند و بی‌تعلقی و آزادگی او، وی را از چهارچوب‌های تصوف رسمی فراتر می‌برد. عرفان عاشقانه او بیش از هر چیز رحمت الهی را می‌بیند و از این رو، موجبی برای غم و افسردگی در جهان نمی‌یابد. این شاد دیدن، شاد اندیشیدن و شاد زیستن در مشرب ابوسعید چندان شاخص است که خرقانی نیز با گفتن «راه تو بر بسط و گشایش است... اکنون شادباش و خرم می‌زی» به آن اشاره می‌کند. وی در تربیت مریدانش نکته‌سنج و ظریف است و هر یک را با توجه به میزان درک و ظرفیت شخصیتی‌ به‌گونه‌ای خاص تربیت می‌کند و به سرمنزل مقصود می‌رساند. منش توأم با مدارای او با پیروان ادیان دیگر، حیرت همراهان و مریدانش را برمی‌انگیزد، روحیه شادمانه و طنز ظریفش دیگر مشایخ و بزرگان نیشابور آن روزگار را نیز بی‌نصیب نمی‌گذارد و عشق بیکرانه‌اش به سرتاسر هستی، عهد دوستی دیرین را با ماری اژدهاوش در کوه‌های نیشابور نیز فراموش نمی‌کند.

پیام ابوسعید برای انسان امروز پیامی ساده، بی‌پیرایه، عملی و به دور از پیچیدگی‌های نظری و اندیشه‌پردازانه است:«عرفان حقیقی در کتاب و حرف و خانقاه نیست، عرفان حقیقی آن چیزی است که انسان را از آنجا که هست، قدمی فراتر ببرد».