تعارض شکل‌گیری طبقه میلیاردرهای گدا

محمد طبیبیان‌‌/ اقتصاددان
رشد قیمت کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای موجب شکل‌گیری تصور افزایش میزان دارایی مالکان خودرو، زمین، طلا، ارز و... شده است این ذهنیت بر مبنای رشد نرخ تورم و افزایش قیمت کالاهای مذکور شکل گرفته و اینگونه تصور می‌شود که مثلا مالک یک خودروی پراید، آپارتمان، زمین و... با رشد اخیر قیمت این اقلام، صاحب سرمایه و ثروت بیشتری شده است؛ رویه‌ای موجب ایجاد تعارض وجود میلیاردرهای گدا در جامعه شده و پرسشی است که برای بسیاری از افراد مطرح است.  اما واقعیت آن است که بحث بر سر ارزش واقعی یا قدرت خرید پول است و میلیونر و میلیاردر بودن امری نسبی است. مثلا تصور کنید که دولت اسکناس با رقم اسمی هزار میلیارد تومان چاپ کرده و به هر ایرانی یکی از این اسکناس‌ها را بدهد اما این اقدام هیچ تغییر مثبتی در وضعیت مالی مردم ایجاد نمی‌کند، چون وضع مردم را موجودی دارایی و کالا‌ها و خدمات موجود (امکانات مسکن، خوراک، پوشاک، خدمات درمانی، خدمات آموزشی، حمل‌ونقل، خدمات فرهنگی و خلاصه آنچه به آن وجه حقیقی اقتصاد گفته می‌شود) نشان می‌دهد. به همین دلیل هم تولید یا درآمد ملی را برحسب قیمت‌های ثابت هم محاسبه می‌کنند. (تولید ملی به قیمت ثابت در واقع شاخصی از مقادیر واقعی کالا و خدمات در دسترس جامعه است)
حال اگر دولت‌ها بین مردم رقم‌های اسکناس تریلیونی کاغذی نیز چاپ و توزیع کنند اما تولید ناخالص ملی به قیمت ثابت (مقادیر واقعی آنچه در دسترس است) مثلا 5درصد تنزل کند، این امر بدان معناست که وضع عمومی مردم 5درصد بد‌تر شده است.

رخداد دیگر در شرایط تورم و تنزل اقتصاد این است که گرچه سطح عمومی توان اقتصادی کاهش می‌یابد اما در این میان وضع عده‌ای به نسبت بد‌تر از بقیه افراد می‌شود؛ مثلا کسی که یک آپارتمان و یک اتومبیل داشته و قیمت آن افزایش یافته است، حقیقتا ثروتی کسب نکرده چون با فروش آن حداکثر می‌تواند مشابه همان آپارتمان یا خودرو را بخرد. از سوی دیگر افرادی مانند نسل جوان که از قبل صاحب چنین دارایی‌هایی نبوده‌اند، به‌دست آوردن این دارایی‌ها را بیش از پیش دور از دسترس می‌دانند. یعنی در این شرایط وضع همه براساس منابع واقعی بد‌تر و نه بهتر می‌شود، اما وضع برخی افراد بیشتر از بقیه بد می‌شود که به این رویکرد بدتر شدن توزیع ثروت گفته می‌شود. علاوه بر آن ممکن است چنین استدلال شود که تحت رویکرد‌های سیاستی خاصی برخی افراد رانت‌خوار و ثروتمند‌تر می‌شوند! که این امر نیز به معنی بد‌تر شدن وضع بقیه اقشار جامعه اما با شدت و حدت بیشتری است. یعنی اگر میزان دارایی اقشار مختلف جامعه به‌درستی سنجیده شود، شاخص‌های توزیع ثروت از قبیل ضریب جینی، بدتر شدن وضعیت ثروت و دارایی افراد مختلف جامعه را منعکس می‌کنند. با این روند رشد میزان ثروت و دارایی افراد دارای اینگونه کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای در شرایط رشد تورم، واقعی نبوده و مصداق شکل‌گیری طبقه‌ میلیاردرهایی در جامعه است که در واقع گدا هستند.