تفنگچی، عزم شکار ناب کرد

مسعود میر/روزنامه‌نگار

حدود 80 سال بعد از مرگ کمال‌الملک، در سیزدهمین روز سال جدید، کمال‌الملک سینمای ایران به تابلوی خاطرات کوچ کرد و نقش مرگ را برای مردم ایران به یادگار گذاشت. جمشید مشایخی عزیز بود چون با او نازشست رضا تفنگچی در هزاردستان را دیدیم و با نقش تالار آینه بر بوم تاریخ، رنگ‌های زندگی نقاش نیشابوری را شناختیم. حکایت استاد مشایخی برای سینمای ایران همان حکایت خان‌دایی فیلم قیصر است که حرمت نفس‌اش در بازارچه فیلم و تصویر این مملکت برای همه واجب است.

چون که صد آمد
نقب زدن به کارنامه سینمایی مردی که به شهادت حافظه فضای مجازی، 99فیلم سینمایی بازی کرده شاید بیشتر شبیه شیرجه‌زدن در اقیانوس خاطرات و نقش‌ها باشد؛ با این همه اما بیشتر ما او را با همان خان‌دایی سپیدموی قیصر شناختیم. مرد موقر و لوطی مسلک انگار از همان روز اول هم غبار خاکستر روزگار بر سر داشت و هیچ‌گاه در نقش‌هایش حتی آنهایی که منفی هم محسوب می‌شدند از چارچوب‌های خود خارج نشد. در میانه همه فیلم‌ها اما بعضی‌ها به قول دوستی، بیشتر به جان خط می‌اندازند و در خاطره محفوظ می‌مانند و با این تعبیر برای جمشید مشایخی باید از قیصر یاد کرد و چشمه و شازده احتجاب و سوته‌دلان و بعد رسید به کمال‌الملک، گل‌های داوودی، سرب و بعدترها یک بوس کوچولو. این فیلم‌های سینمایی اما بخشی از فعالیت مشایخی را شامل می‌شود چون او در تلویزیون هم نقش‌های ماندگار بسیاری ایفا کرد. شاه نقش او در این فقره فعالیت‌ها هم نوا است با هزاردستان ولی از نام سریال‌های سلطان صاحبقران، امام علی(ع) و پهلوانان نمی‌میرند هم نمی‌توان به راحتی عبور کرد.

عذر و حاشیه 
زندگی مرحوم مشایخی در سال‌های اخیر چندباری به حیلت خبرهای کذب بی‌خبرهای فضای مجازی متوقف شده بود. شایعه‌سازان مدام خبر مرگ مرد موسپید را منتشر می‌کردند و دل او و خانواده و هوادارانش را می‌لرزاندند اما به جز این خبرها، جمشید مشایخی چند بار دیگر هم در سال‌های اخیر نه به‌خاطر حرفه و هنرش که به‌خاطر مسائل متفرقه بر صدر خبرها نشست. او به نیابت از مردم ایران از لیونل مسی در برنامه عادل فردوسی‌پور بابت حمله ایرانی‌ها به صفحه اینستاگرامش عذرخواهی کرد. انتقاد او به رضا عطاران و عزت‌الله انتظامی هم از دیگر مواردی بود که نام او را به دور از ماجراهای سینمایی بر سر زبان‌ها انداخت. او همین اسفند گذشته هم نسبت به موضوع مرگ جهان پهلوان تختی موضع‌گیری کرد که باز هم حواشی بسیاری را موجب شد.

سلام به انتظار 
و مرگ از راه رسید و قرعه به نام او افتاد. حالا مشایخی یک خاطره است برای سینما، برای عشاق سینما و برای ایران، او هم به سیاق سپیدموهای روزگار با بیماری دست و پنجه نرم کرد و روزهایش را به انتها رساند، خانواده‌اش هم در پیام کوتاهی نوشتند که او در نهایت آرامش به سفر ابدی رفت.

  منوچهر اسماعیلی در گفت‌وگو با همشهری
 با اصرار جمشید مشایخی جای خان‌دایی حرف زدم



منوچهر اسماعیلی صدای جمشید مشایخی بود. او در شاه نقش‌های مشایخی جای او حرف زده و دوبله نقش‌های او را بر عهده داشته است. او درباره ضایعه درگذشت جمشید مشایخی به همشهری گفت:«جز خضوع و خشوع و مردمداری جمشید مشایخی چیزی نمی‌دانم. ایشان در تواضع و فروتنی سرآمد همه ما بودند و به ما درس فروتنی می‌دادند. مشایخی در خدمت مردم بود و هرگز تکبر و خودخواهی نداشت. در مراسم مختلف حضور داشت ولی کسی این حضور را به‌خاطر شخصیت افتاده‌اش احساس نمی‌کرد.»   اسماعیلی همچنین درباره دوبله نقش‌های مشایخی هم به خاطره جالبی اشاره می‌کند و می‌گوید:«تعداد فیلم‌هایی که من افتخار داشتم به جای ایشان صحبت کنم بسیار زیاد بود اما نخستین خاطره به یادماندنی من مربوط به فیلم قیصر ساخته مسعود کیمیایی می‌شود. در آن فیلم من مسئولیت دوبله کار را برعهده داشتم و رل قیصر با بازی بهروز وثوقی را هم می‌گفتم. روز اول دوبله کار دیدم جمشیدخان مشایخی مانع از این شدند که دوبلوری که برای نقش خان‌دایی انتخاب کرده بودیم کارش را انجام دهد و در پایان روز ناراحتی‌شان را به من گفتند. آقای مشایخی گفت آن شخص نباید به جای من صحبت کند و من پرسیدم چه‌کسی نقش شما را بگوید و ایشان هم گفتند خود شما. من هم گفتم: چشم و پشت میز نشستم و یکی، دو جمله را خواندم و ایشان خیالشان راحت شد و رفت و این افتخار بعد از این نصیب من شد که جای ایشان صحبت کنم و خاطرات نقش‌های ایشان در کمال‌الملک و سرب و هزاردستان را از یاد نمی‌برم.» اسماعیلی با بیان اینکه دوبلور تلاش می‌کند تا حداقل بازی هنرپیشه را پاسخگو باشد، تأکید می‌کند:« من شخصا ادعایی ندارم که چیزی به بازی هنرپیشه اضافه کردم و این کار من کلاس درس بوده و در حقیقت نوعی انتقال روحی میان ما و بازیگر رخ می‌داده است.»