مردم؛ قهرمان اتفاقات خوب سیاسی سال

خروج آمریکا از برجام همه آن اتفاقی نبود که بشود قصه 97را نوشت؛ اما فصل مهمی از سالی را که به ظاهر با تلخی و سختی و مشقت گذشت باید در دل همین ماجرا تعریف کرد. اگر رنجنامه‌ها و شکوائیه‌ها و سرزنش‌های داخلی نثار دولتی که توافق را امضا کرده بود، نمی‌شد، نیمه پر همین خروج از برجام را هم می‌شد شفاف‌تر دید. آمریکا اگر روزنه اقتصادی برجام را کور کرده بود، چه‌کسی است نداند نسخه امنیتی برجام برای ایران و اروپا، دونالد ترامپ را از همراه کردن شرکای اروپایی در تحریم‌ها علیه ایران عاجز کرد و این اتفاق خوب سال بود. اینکه لاهه با استناد به پیمان مودت شکایت ایران از آمریکا را وارد دانست وایران را برنده مناقشه حقوقی با آمریکا کرد، اتفاق خوب سال بود. اینکه همه اجلاس‌های موسوم به حل بحران سوریه به بن بست می‌خورد و روند آستانه که به ابتکار ایران، روسیه و ترکیه راه‌اندازی شده بود، راه را برای پایان دادن به یک جنگ 8ساله هموار می‌کند، اتفاق خوب سال بود.اینکه رئیس‌جمهور ایران برخلاف رئیس‌جمهور آمریکا که شبانه در بغداد با چراغ خاموش فرود آمد، 3 روز را در عراق گذراند و در همان قصری که صدام با پاره کردن قرارداد 1975آغاز جنگ را رقم زده بود، برای‌ اجرای این قرارداد توافق کرد اتفاق خوب سال بود. اینکه یک ملت از حامیان و مخالفان برجام در روزی که محمد جواد ظریف استعفا می‌دهد، دلواپس می‌شوند و از ظریف می‌خواهند در دستگاه دیپلماسی به کارش ادامه بدهد، اتفاق خوب سال بود. اینکه از اظهارات یک فرمانده سابق جنگ درباره کربلای‌4به خشم می‌آیند و او را وادار به توضیح درباره یک روایت جنگی می‌کنند، اتفاق خوب سال بود. اتفاقات خوب را گاهی قهرمانان رقم می‌زنند اما سالی که گذشت ملت، قهرمان اتفاقات خوب بود.


1
قدرت مردم
چند اتفاق ویژه در سال 97رخ داد که فشار افکار عمومی و قدرت شبکه‌های اجتماعی ورق را به نفع ملت برگرداند. ماجرای جابه‌جایی آرای مردم در جشنواره جام‌جم یکی از آنها بود. ارسال پیامک‌های مشکوکی به تلفن همراه مردم و اعلام اینکه رأی شما به برنامه برنده باش با اجرای محمدرضا گلزار بوده است، تلاشی بود برای از دور خارج‌کردن برنامه نود با اجرای عادل فردوسی‌پور. این اتفاق که از آن به‌عنوان یک تقلب یاد می‌شد موجی علیه صدا و سیما راه انداخت؛ به‌طوری که وزیر ارتباطات به میدان آمد و با ارائه استناداتی نشان داد که جابه‌جایی در آرا صورت گرفته است. هشتگ حق_ الناس برای این ماجرا در توییتر ایجاد شد. نهایتا در جشنواره جام‌جم عادل فردوسی‌پور جایزه خود را از مردم گرفت. موج دوم بعد از استعفای ظریف و با هشتگ ظریف_ بمان شکل گرفت. ظریف بعد از انصراف از استعفایش از مردم تشکر کرد. نمونه دیگر از توان افکار عمومی زمانی شکل گرفت که محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و فرمانده سپاه در دوران دفاع‌مقدس از عملیات کربلای 4به‌عنوان عملیات فریب یاد کرد. این اظهارات درباره عملیاتی که جمعی از غواصان دست‌بسته شهیدش در سال 94با اشک و آه مردم بدرقه شده بود، موجی از خشم و عصبانیت را برانگیخت. واکنش‌ها به این اظهارات تا جایی پیش رفت که محسن رضایی در یک برنامه تلویزیونی حاضر شد و درباره اظهارات خود توضیح داد. حضور عجیب مردم در راهپیمایی 22بهمن امسال هم به همین فهرست اضافه کنیم تا شک نکنیم که مردم حافظان اصلی حق‌الناس، روایت‌های تاریخی و انقلاب هستند و قدردان مسئولان زحمتکش.


2
سال شفاف‌سازی‌های دولت
مجموعه اقدامات دولت تدبیر و امید در سال97 با شفافیت بیشتری دنبال شدند. التهابات اقتصادی سال‌جاری اگر به همان روش مدیریتی پشت درهای بسته دنبال می‌شد، اوضاع شاید رو به وخامت هم می‌گذاشت. تزریق میلیاردها دلار ارز دولتی برای خرید کالاهای اساسی و مورد نیاز مردم و اختلاف بسیار زیاد آن با قیمت بازار بستر مناسبی برای شکل‌گیری فساد بود و دولت همان تیرماه با انتشار اسامی هزار و 482شرکت دریافت‌کننده دلار 4هزار و 200تومانی متخلفان را افشا کرد. یک سال بعد از راه‌اندازی سایت انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات و پایگاه انتشار قراردادهای دولتی، دولت گام سوم شفاف‌سازی‌ها را نیز با رونمایی از بودجه‌های تخصیصی به دستگاه‌ها برداشت. گزارش پرداخت‌های خزانه‌داری کل کشور در سایت وزارت اقتصاد به آدرس mefa.ir قرار گرفتند تا در کنار سایت‌های cdb.mporg.ir و foia.iran.gov.ir
اقدامات دولتی در بخش شفاف‌سازی فضای مجازی را تکمیل کنند. این افزون بر انتشار عمومی فایل برنامه بودجه سال98 بود. اعداد و ارقام بودجه‌ای دستگاه‌ها و ارگان‌های حاکمیتی در بودجه سال98 در دسترس عموم و مورد قیاس آنان قرار گرفتند و موجی از استقبال مردمی را به همراه داشتند.



3
دومین سفیر زن
انتخاب و انتصاب سفرا یک اقدام اداری عادی در وزارت خارجه است اما اگر آن سفیر زن باشد، انتخاب از اهمیت برخوردار می‌شود و اهل سنت‌بودن سفیر، این اهمیت را دوچندان می‌کند. محمد‌جواد ظریف، وزیر خارجه برای دومین‌بار در دوران وزارتش سفیر زن به روحانی معرفی کرد، پیش‌تر مرضیه افخم، نخستین سخنگوی زن وزارت خارجه به‌عنوان نخستین سفیر زن ایران عازم مالزی شده بود و امسال هم حمیرا ریگی، سفیر زن بلوچ و اهل سنت به همسایگی افخم در کشور برونئی رفت. ریگی پیش از انتخاب به‌عنوان سفیر، فرماندار قصرقند در استان سیستان و بلوچستان بود. انتخاب مسئولان از بین بانوان یکی از وعده‌های انتخاباتی دولت بود .







4
نام و نامه و نشان سردار
فرمانده سپاه قدس یک پای ثابت اخبار نظامی و امنیتی در پیوند با سیاست منطقه‌ای کشور بود. تیرماه امسال سردار سلیمانی در واکنش به یک سخنرانی حسن روحانی، رئیس جمهور نامه‌ای به او نوشت تا نشان دهد دیپلماسی عمومی و نظامی ایران به عنوان دو بازوی هماهنگ در فعالیت هستند و اختلافی که رسانه‌های بیگانه از آن صحبت می‌کنند سرابی بیش نیست.
 سرلشکر سلیمانی نامه‌ای در حمایت از سخنرانی روحانی نوشت: «این همان دکتر روحانی است که ما شناخت داشتیم و داریم و می‌بایست باشد. شما با سخنان حکیمانه ارزشمند و قدرتمندانه خودتان رهبر عزیز،  ملت بزرگوار ایران اسلامی و مسلمانان جهان را سرافراز نمودید. دست شما را برای ایراد این سخنان بموقع، حکیمانه و صحیح می‌بوسم و برای هر سیاستی که مصلحت نظام اسلامی باشد، در خدمت هستیم.». اواخر امسال هم نشان ذوالفقاری که از سوی رهبر معظم انقلاب به سردار سلیمانی اعطا شد نام وی را بار دیگر به صدر رسانه‌ها آورد.


5
سفر مجانی به عراق
در سالی که گذشت، ایران و عراق یک گام به سمت لغو روادید نزدیک‌تر شدند. در جریان سفر حسن روحانی به عراق سران 2کشور با مجانی‌شدن روادید حدود 400هزارتومانی 2کشور موافقت کردند و شاید از نیمه فروردین سال‌98 این موافقتنامه اجرایی شود. حسن روحانی، رئیس‌جمهور در این رابطه گفته است: در طول سال نزدیک به 7میلیون جمعیت بین 2کشور ایران و عراق رفت‌وآمد می‌کنند و رایگان‌شدن هزینه ویزا، به تسهیل این رفت‌وآمدها کمک بزرگی خواهد کرد. از سوی دیگر، تصمیم اخیر می‌تواند در سفر زائران اربعین نقش‌آفرین باشد چون به‌طور متوسط هر سال 2میلیون ایرانی برای شرکت در راهپیمایی اربعین به عراق سفر می‌کنند. از دیگر توافقات سفر روحانی به عراق، موافقت با صدور ویزای چندبار ورود طولانی‌مدت برای تجار ایرانی بود که این نیز در افزایش مبادلات تجاری ایران و عراق اهمیت دارد. اجرای توافق 1975 یکی از تفاهم هایی بود که روحانی در جریان سفر به عراق با مقامات این کشور انجام داد. در حوزه دیپلماسی گره‌گشایی از خزر یکی دیگر از اتفاقات خوب سال بود.

6
یک سال و 2شکست
اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل معمولا اواخر شهریور و اوایل مهرماه برگزار می‌شود اما سال97 برگزاری این اجلاس پر‌سر‌و‌صدا بود. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد می‌خواهد شخصا جلسه شورای امنیت را درباره ایران اداره کند. ترامپ شاید بدون مشورت با مشاورانش چنین تصمیمی گرفته بود، چون بعد از چند روز مجبور شد دستور کار جلسه شورای امنیت را تغییر بدهد به 2 دلیل؛ نخست اینکه برخی اعضای شورای امنیت با برگزاری این جلسه مخالفت کردند، دوم اینکه اگر ایران موضوع جلسه قرار می‌گرفت، براساس قوانین شورای امنیت نماینده ایران حق داشت برای اعلام مواضع در جلسه شورای امنیت سخنرانی کند. در نهایت جلسه شورای امنیت با موضوع مسائل منطقه برگزار شد و ترامپ هم به ایران تاخت اما سایر اعضای شورای امنیت ترامپ را آماج انتقادات تند خود قرار دادند تا جایی که مجبور شد اداره جلسه را به نیکی هیلی، سفیر وقت خود در سازمان ملل وا‌نهد. ترامپ در سال‌97 یک‌بار دیگر در اجماع‌سازی‌ علیه ایران شکست خورد؛ زمانی که مایک پمپئو، وزیر خارجه او اعلام کرد کشورش قصد دارد نشستی علیه ایران در لهستان برگزار کند، اما آمریکایی‌ها این‌بار هم با موج مخالفت کشورهای مختلف مواجه شدند تا جایی که تحت فشارهای بین‌المللی دولت لهستان اعلام کرد ایران محور نشست ورشو نیست. با این حال، بسیاری از کشورها یا در نشست شرکت نکردند یا در سطح پایین به این نشست رفتند و در همان روز برگزاری نشست ورشو همه نگاه‌ها به اجلاس سران ایران، روسیه و ترکیه درباره سوریه بود.







7
  الگوی گفت‌وگو
مناظره مصطفی تاجزاده و علیرضا زاکانی یک اتفاق و تجربه خوب در حوزه سیاسی در سال 97بود که در دی و بهمن‌ماه برگزار شد. تاجزاده، معاون سیاسی وزارت کشور در دوره اصلاحات و همزمان با حادثه بحث‌برانگیز 18تیر 78 و زاکانی رئیس بسیج دانشجویی در همین دوره زمانی بود. موقعیت‌ها و مسئولیت‌هایی آنها را در مقام قضاوت پیرامون حادثه‌ای قرار داده بود که پس از گذشت 20سال همچنان ابهامات فراوانی پیرامون آنها مطرح است. حوادث انتخابات 88نیز موضوع بحث زاکانی و تاجزاده در دومین جلسه مناظره بود؛ سوژه‌ای که بحث درباره آن به یک تابو در محافل رسمی تبدیل شده است. اما آنها بدون ملاحظات و تعارفات مرسوم، روایت‌ها و برداشت‌های خود از این حوادث را در حضور رسانه‌ها بیان کرده و قضاوت درباره آن را به افکار عمومی واگذاردند. مناظره این 2 چهره به نمایندگی از 2 تفکر و 2 جناح سیاسی کشور درباره جنجالی‌ترین و بحث برانگیزترین موضوعات سیاسی کشور می‌توانست و همچنان می‌تواند به‌عنوان یک الگو در تعاملات میان 2 جریان سیاسی مطرح شود. جای خالی «گفت‌وگو» به‌عنوان یک راه‌حل و به‌عنوان یک ابزار تعامل سال‌هاست که میان جریان‌های سیاسی کاملا محسوس است؛ نیازی که بارها از زبان مسئولان و فعالان سیاسی با عناوینی مانند «گفت‌وگوی ملی»، «آشتی ملی» و... مطرح شده است اما در عمل گامی مؤثر برای تحقق آنها برداشته نشده است. بدون شک الگوی مناظره تاجزاده-زاکانی و تکرار و تکثیر آن در فضای سیاسی کشور می‌تواند مانع از شکل‌گیری انسداد سیاسی در کشور شود.





8
بازگشت 2 عضو شورا
از خبرهای خوب سال 97، بازگشت 2 عضو شورای شهر یزد و شیراز پس از یک دوره تعلیق در عضویت آنها در شورا بود؛ سپنتا نیکنام و مهدی حاجتی.
ماجرای لغو عضویت سپنتا نیکنام، عضو زرتشتی شورای شهر یزد با شکایت یک نامزد بازمانده از انتخابات شورای پنجم کلید خورد؛ در پی شکایت علی اصغر باقری، دیوان عدالت اداری با استناد بر حکم پیشین آیت‌الله جنتی دبیر شورای نگهبان که بر قاعده «نفی سبیل» دلالت داشت، عضویت نیکنام در شورای شهر را لغو کرد. این در حالی بود که نیکنام پیش از این نیز عضو شورای چهارم بود. لغو عضویت نیکنام تمام نهادهای قانونگذاری از مجلس تا شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام را به‌مدت حدودا یک سال درگیر خود کرد. مجمع تشخیص پس از چندین جلسه بررسی موضوع، در 30تیرماه 97با نظر اِجماعی و حداکثری عضویت «سپنتا نیکنام» در شورای شهر یزد را تأیید کرد. نیکنام در واکنش به این تأیید عضویت خود، نوشت: «اگر بخواهم در یک جمله بگویم در این ماجرا مفهوم «با هم بودنمان پیروزیست» را به خوبی درک کردم.»
طی سال 97، مهدی حاجتی یک عضو جوان شورای شهر شیراز هم با سرنوشت تعلیق عضویت مواجه شد اما در نهایت به شورا بازگشت. او پنجم مهرماه به اتهام حمایت از 2تن از فعالان فرقه بهائیت بازداشت شده بود. حاجتی در 14بهمن 97به شورای اسلامی شهر شیراز بازگشت. 


9
عفو بی‌سابقه
درحالی‌که آیت‌الله آملی لاریجانی، ریاست قوه قضاییه ماه‌های آخر ریاست خود را سپری می‌کرد و این تحویل قدرت همزمان شده بود با 40سالگی انقلاب اسلامی، اتفاق خوبی هم برای مردم خبرساز شد؛ خبر یک عفو گسترده که در ابتدا با وعده آیت‌الله آملی لاریجانی قرار بود حدود 50هزار نفر را شامل شود.
با این حال، آیت‌الله آملی لاریجانی از برخی نظرات درخصوص این عفو گسترده هم انتقاد کرد و گفت: برخی مایلند این حرکت را سیاسی جلوه دهند. به گزارش میزان، او گفته است: متأسفانه برخی از افرادی که حتی در دستگاه‌های اجرایی هم سمت دارند، گفته‌اند این عفو شامل منتقدان هم بشود. گویی القا می‌کنند کسانی به‌خاطر نقد صرف، در زندانند. این چه دروغ بزرگی است؟ مگر امروز کسی که نقدی داشته به‌خاطر انتقادش در زندان است؟
18بهمن‌ماه هم پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، اعلام کرد که جمع زیادی از محکومان دادگاه‌های عمومی و انقلاب، سازمان قضایی نیروهای مسلح و سازمان تعزیرات حکومتی که محکومیت آنان تا تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۹۷ قطعیت یافته و واجد شرایط استفاده از عفو یا تخفیف مجازات تشخیص داده شده­‌اند، با موافقت رهبر معظم انقلاب اسلامی مشمول عفو و تخفیف مجازات قرار گرفته و از رأفت اسلامی بهره‌مند می‌شوند.
بعد از این ماجرا البته محسنی اژه‌ای، سخنگوی قوه‌قضاییه اعلام کرد: ممکن است شیطان سراغ عفوشدگان بیاید و مرتکب جرم شوند، در این‌صورت مجازاتشان سنگین‌تر است و دیگر نمی‌توانند از عفو بهره‌مند شوند.



10
2 رأی لاهه به نفع ایران
11مهر‌ماه یعنی حدود 2ماه بعد از شکایت ایران از آمریکا به لاهه به مناسبت خروج آمریکا از برجام، دیوان لاهه، رأیی به نفع ایران داد و به ایالات متحده آمریکا دستور(دستور موقت) داده که تا تعیین تکلیف رأی نهایی این دیوان، اقدامات تحریمی‌اش علیه ایران را متوقف کند. در این رأی، دیوان بین‌المللی دادگستری با بررسی درخواست قرار موقت ایران، آمریکا را به رفع تحریم‌های اقلام انسان‌دوستانه، دارویی، کشاورزی و هوانوردی ملزم کرد و از طرفین خواست از اقدامی که مناقشه را تشدید کند، خودداری کنند. محافل رسانه‌ای از این تصمیم لاهه تعبیر به پیروزی ایران و شکست آمریکا کردند. همچنین شکایت ایران از آمریکا به سازمان بین‌المللی بنادر هم، راه را برای یک موفقیت دیپلماتیک و پیروزی حقوقی دیگر برای ایران باز کرده است. سفیر جمهوری اسلامی ایران در انگلستان از تأیید سند پیشنهادی ایران علیه اقدامات تحریمی آمریکا در سازمان بین‌المللی دریانوردی(IMO) خبر داده است. اوایل آذر‌ماه امسال، حمید بعیدی‌نژاد در حساب کاربری خود در توییتر نوشته است: شورای سازمان بین‌المللی دریانوردی به‌دنبال بررسی سند پیشنهادی ایران، قاطعانه از آمریکا درخواست کرد که از اتخاذ هرگونه اقدامی علیه امنیت و ایمنی دریانوردی خودداری کند. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان بنادر و دریانوردی، در روز پایانی یکصد و بیست و یکمین شورای سازمان جهانی دریانوردی، کشور‌های چین، فرانسه، روسیه، آلمان، هلند، بنگلادش و کره‌شمالی هم از مفاد سند ایران حمایت کردند و بر همکاری کشور‌ها با یکدیگر در کلیه مسائل ایمنی و امنیت دریانوردی و نیز حفظ محیط‌زیست دریایی بدون ملاحظات سیاسی تأکید کردند.
در پرونده مربوط به 2 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در آمریکا هم ایران یک پیروزی نسبی را به‌دست آورده بود. با اینکه آمریکایی‌ها مدعی شده بودند لاهه صلاحیت رسیدگی به دعوای میان ایران و آمریکا را ندارد اما این دادگاه ادعای آمریکا را رد و اعلام کرد برای رسیدگی به دعوای میان ایران و آمریکا صلاحیت دارد.