انتخاب عراق در دوگانه ایران و آمریکا

سفری تاریخی با پیام‌های سیاسی مهم برای بازیگران مختلف منطقه، از آمریکا گرفته تا عربستان، امارات، ترکیه و... . به این ترتیب، سفر 3روزه حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران به عراق در صدر گزارش‌ها و تحلیل‌های رسانه‌های عرب‌زبان قرار گرفت؛ رسانه‌هایی که هر کدام از منظر خاص خود به روابط 2دهه گذشته تهران و بغداد می‌نگرند؛ برخی آن را نفوذ می‌نامند و برخی دیگر اتحاد؛ از دید مخالفان ایران، اشغال پنهان یک پایتخت عربی است و از دید حامیانش، تکرار تجربه مقاومت.

دست برتر ایران در نبرد نفوذ
یکی از مهم‌ترین مقالات از سفر روحانی به عراق در سایت شبکه بی‌بی‌سی عربی به قلم علی هاشم منتشر شد؛ مقاله‌ای که در آن نگاهی تاریخی به نبرد نفوذ 2 دهه‌ای تهران و واشنگتن در عراق مطرح شده است؛ «در کرانه غربی رود دجله که بغداد را به دو نیم تقسیم می‌کند ساختمان‌های سفارت آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین سفارت این کشور در خاورمیانه امتداد یافته و در مقابل، در سرتاسر کرانه شرقی رود، تصاویر رهبر ایران بر فراز بنرهایی از مجاهدین حشدشعبی به چشم می‌خورد؛ صحنه‌ای که به‌تنهایی قادر است نبرد ایران و آمریکا در عراق را شرح دهد.» 

به گفته این نویسنده، درحالی‌که بعد از سقوط نظام حزب بعث و اشغال عراق بسیاری تصور می‌کردند آمریکا در حال ساخت واقعیتی جدید در خاورمیانه و استفاده از عراق علیه مخالفان خود در منطقه است، امروز کار به جایی رسیده که بسیاری از تحلیلگران معتقدند اگر حوادث سال 2003به‌وقوع نمی‌پیوست نفوذ ایران در عراق به حدی که امروز در آن قرار دارد، نمی‌رسید.

هاشم در ادامه به بررسی ساختار نفوذ ایران در منطقه و مخصوصا عراق پرداخته حضور برون‌مرزی ایران در منطقه را در قالب جریان ایدئولوژیک و گروه‌هایی همچون حزب‌الله، نجبا، عصائب اهل حق و‌... که از داخل بافت اجتماعی عراق ساخته شده  دانسته است.»
براساس این مقاله، ایران طی 2 دهه گذشته توانسته با تکیه بر 2 عنصر «جغرافیا» و «روابط انسانی» توانایی‌های بیشتری از آمریکا در داخل عراق داشته باشد؛ درحالی‌که واشنگتن همچنان از پشت دیوار بلند بی‌‎اعتمادی به‌دنبال حضور در مناسبات داخلی عراق است.

هاشم در پایان مقاله به نقش عراق پرداخته و می‌نویسد: اگرچه این کشور در نبرد میان تهران و واشنگتن گرفتار شده و بعید است به این زودی‌ها رهایی یابد اما به‌نظر می‌رسد مسیر جدیدی را برای خود انتخاب کرده است که باعث می‌شود برخلاف گذشته تنها تماشاگر این نبرد دوجانبه نباشد؛ مسیری که می‌توان آن را «مدیریت توازن» بین تهران و واشنگتن نامید.

 جمهوری موز دوم برای ایران؟
در سوی دیگر این نگاه اما یادداشت عبدالرحمن الراشد، مدیر مجموعه رسانه‌ای العربیه در روزنامه الشرق‌الاوسط قرار دارد. او یادداشت خود را با اشاره به جایگاه تاریخی عراق و امتداد فکری، مذهبی و اقتصادی این کشور در عربستان و ایران آغاز کرده و می‌نویسد: ایران در سال‌های بعد از سقوط صدام موفق شد در عراق نفوذ کرده و در ضربه به حضور نظامی آمریکا در این کشور از طریق حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی شیعی و سنی به اهداف خود دست یابد.

به باور راشد، «ایران در عراق به‌دنبال جمهوری موز
( جمهوری بهم ریخته) دیگری همچون لبنان است؛ کشوری که امور امنیتی و اقتصادی آن زیرنظر ایران باشد و هرگاه خواست همچون لبنان از ظرفیت‌های آن استفاده کند.» 
اما راشد این معادله را از یک‌سو با توجه به جایگاه و موقعیت تاریخی و قدرتمند عراق و از سوی دیگر وضعیت کنونی ایران، غیرقابل تکرار می‌داند: تهران اکنون محاصره است و به بدترین شرایط اقتصادی خود طی دهه‌های اخیر رسیده است؛ درحالی‌که عراق برای نخستین‌بار از دهه90 با عبور از جنگ و تروریسم، فرصت حرکتی دوباره را پیدا کرده است. تمام اینها در حالی است که منافع عراق به‌عنوان یک کشور مستقل در برخی از پرونده‌ها با منافع تهران در تضاد است.راشد در پایان یادداشت خود پیش‌بینی می‌کند عراق برخلاف لبنان، به‌تدریج با بهبود موقعیت اقتصادی و اجتماعی، از شبکه نفوذ منطقه‌ای ایران خارج شود.