معدن
اقتصاد سنگی معادن قم
رئیس خانه معدن استان: قم به نسبت مساحتی که دارد یک شهر پرظرفیت معدنی است
روح‌الله یارمحمدی| قم- خبرنگار:
اکنون سهم قم از کل معادن کشور 2 درصد است. رکود اقتصادی و مشکلات ریز و درشت در صنعت معدن سبب شده نتوان اعلام کرد معادن فعال استان با بازده اقتصادی و با ظرفیت استاندارد چه تعداد است. «صابر عمورسولی»، رئیس خانه معدن استان قم است. او به عنوان نماینده بخش خصوصی با صراحت از کم‌لطفی‌ها و کاستی‌هایی که در حق معدن‌کاران و صاحبان صنعت معدن استان روا می‌شود، گفته است.
در حال حاضر چه تعداد معدن در استان قم کشف و فعال شده است؟
140 معدن دارای پروانه بهره‌برداری هستند. از این تعداد حدود 60 معدن توانایی پرداخت حق دولت را دارند. ولی در واقع 40 معدن داریم که می‌تواند فعالیت اقتصادی داشته باشد و بار بیرون بدهد و زیان‌ده نباشد.
آیا می‌توان ادعا کرد قم یک شهر معدنی است؟
استان قم به نسبت مساحتی که دارد یک شهر پرپتانسیل معدنی است اما چیزی که سبب شده این پتانسیل‌ها به چشم نیاید تاریخچه کاری آن است.
یعنی شما می‌گویید تاریخ استعداد معدنی قم را زیر سؤال برده است؟
منظورم این است که از همان شروع کار رویکرد فعالیت‌های معدنی به سمت استخراج سنگ لاشه، شن، ماسه و... رفته است و کمتر به پتانسیل‌های معادن فلزی استان توجه شده است. اخیراً کار مطالعه و استخراج 6 نوع سنگ آهن انجام دادیم یا سازمان زمین‌شناسی اکتشاف طلا در منطقه زواریان را در دست گرفته است. هرچند سنگ‌اندازی سبب شده برخی طرح‌ها به نتیجه نرسد.
مثلاً کجا نگذاشته‌اند کار کنید؟
برای اکتشاف و استخراج معادن سنگ آهن مزایده برگزار کردیم اما سازمان منابع طبیعی با ادامه کار مخالفت کرد. مثلا در کوه وتوس کار اکتشاف بلور کریستال با این‌که امکان صادراتی خوبی فراهم شده بود باز هم به دلیل مخالفت‌های منابع طبیعی متوقف شد و مدعی بودند این استخراج به بوته‌ها و روییدنی‌های کوه آسیب وارد می‌کند.
اکنون معادن فلزی و غیرفلزی موفق و فعال در قم داریم؟
معادن فعال حدود 40 مورد است اما معادن موفق و پررونق معدن نیز معادن منگنز و چند شرکت تولید و فراوری آهک، گچ و سنگ هستند.
اکنون عمده مشکلات و موانع صنعت معدن استان چیست؟
بیشتر سهم مشکل‌ها در این زمینه به برخی دستگاه‌های اجرایی برمی‌گردد. سیستم بوروکراسی سنگین و طولانی اداری، نبود امنیت شغلی، مخالفت‌های سازمان‌های صاحب مجوز و اکتشاف و بهره‌برداری سطحی و ناقص، مزاحمت‌ها و دخالت‌های بی‌مورد ساکنان اطراف معادن از جمله مشکلات معدن‌کاران است. در سال 95 دولت پیش‌بینی کرد از این محل 1400 میلیارد تومان درآمد داشته باشد که فقط 300 میلیارد آن محقق شد؛ اما جالب است که برای سال 96 بیش از 100 میلیارد افزایش درآمد و دست‌یابی به مبلغ 1500 میلیارد تومان را پیش‌بینی و مطالبه کرد!
یعنی شما می‌گویید اکتشاف و بهره‌برداری سطحی هم تقصیر دستگاه‌های اجرایی است؟
اکتشاف در هر کشوری بر عهده دولت است. بخش خصوصی بعد از مرحله اکتشاف وارد عمل می‌شود اما در کشور ما نه‌فقط این وظیفه را دولت انجام نمی‌دهد بلکه هزینه‌های سنگین و ریسک کشف نکردن به گردن بخش خصوصی می‌افتد و حتی اگر اکتشافی هم صورت گیرد دولت وارد عمل می‌شود و فقط یک سال مهلت بهره‌برداری می‌دهد. از طرفی بخش خصوصی چون نمی‌تواند برای هر مترمربع مغزه‌گیری 300 هزار تومان هزینه کند، مجبور است کار اکتشاف را محدود و سطحی انجام دهد و در نتیجه نتواند مواد معدنی تمام‌عیار و باکیفیت را کشف و استخراج کند و ماده معدنی کم‌عیار هم سود ریالی خوبی ندارد و هم ظرفیت‌های معدنی
ناقص می‌ماند.
آیا می‌توانید آماری از میزان صادرات مواد معدنی استان ارائه دهید؟
بیشتر صادرات ما در حوزه سنگ‌های ساختمانی و آهکی است. چون بیشتر صادرات از طریق گمرک استان قم انجام نمی‌شود نمی‌توان آمار دقیقی ارائه داد. آمارهایی هم که وجود دارد دقیق و رسمی نیست.
ظاهرا وضعیت اقتصادی سنگ‌های زینتی در قم بد نیست؟
اتفاقا اوضاع اصلاً خوب نیست. اکنون کشور چین هزار عدد عقیق فراوری‌شده را به قمیت هر عدد 500 تومان در اختیار تاجر قمی می‌گذارد در حالی که فراوری یک سنگ زینتی در قم هر دانه تا 4 هزار تومان هزینه بر می‌دارد. با این اوصاف نباید انتظار رونق تولید در سنگ‌های زینتی را داشت.
یکی از فرصت‌های بزرگ اقتصادی و گردشگری استان دریاچه نمک است اما گویا فعلا با مسأله به نتیجه نرسیدن طرح مواجه هستیم. واقعا چرا این دریاچه به سرانجام نمی‌رسد؟
دریاچه نمک باید با بهره‌گیری از مطالعات و عملیات مشابهی که در کشورهای پیشرفته انجام شده است مدل‌سازی و انجام شود. در دنیا از این نوع دریاچه‌ها منابع درآمدی مختلف از جمله توریسم، گل‌درمانی و نمک‌درمانی ایجاد می‌کنند.
آیا می‌شود برای این طرح تاریخ بهره‌برداری پیش‌بینی کرد؟
دریاچه نمک علاوه بر مشکل مدیریتی با مسأله نوسان ارز، تورم، تأمین منابع مالی و جذب سرمایه‌گذار مواجه است. ولی با وجود این به نظر کار مطالعاتی فاز اول تا دو سه سال آینده تمام می‌شود تا هفت هشت سال آینده هم می‌توان کار فراوری از منابع معدنی آن را با حضور شرکت‌های تخصصی فراهم کرد.
در چه حوزه‌ای از صنعت معدن سرمایه‌گذاری توجیه اقتصادی دارد؟
به طور کلی هر کسی که در این حوزه فعالیت می‌کند اگر به سمت کارهای واسطه‌ای و خرید و فروش برود حاشیه سود و اطمینان به برگشت سرمایه به مراتب بیشتری دارد. اما با این حال در صنعت معدن باید به سمت فراوری برویم به دلیل این‌که توجیه اقتصادی دارد و حلقه‌های مختلف اشتغال‌زایی ایجاد می‌کند و نیز به رونق اقتصادی استان کمک شایانی می‌کند. در کل استخراج سطحی و خام‌فروشی و کلوخه‌فروشی ذخایر معدنی نه سودآور است، نه به نفع رشد و توسعه این صنعت.