سلیقه داوران و مخاطبان را نزدیک کنیم

مرتضی کاردر/روزنامه‌نگار

سال که به پایان می‌رسد جایزه‌های ادبی، اعم از دولتی و خصوصی، یکی‌یکی به نقطه پایان می‌رسند؛ جایزه‌هایی که عمدتاً به داوری کتاب‌هایی می‌پردازند که در سال گذشته منتشر شده‌اند. جایزه ادبی هفت‌اقلیم یکی از جایزه‌های خصوصی است که به تازگی نامزدهای هشتمین دوره خود را در دو بخش رمان‌ و مجموعه داستان‌ اعلام کرده و به‌زودی اختتامیه‌اش را برگزار می‌کند. با آیت دولتشاه، دبیر جایزه درباره ملاک‌های انتخاب جایزه و نحوه بررسی آثار گفت‌و‌گو کرده‌ایم.


یکی از مسائل جایزه‌های ادبی همواره ابهام در فرایند انتخاب آثار است. آثار در چند مرحله داوری و نامزدهای نهایی جایزه طی چه فرایندی انتخاب شده‌اند؟ 

آثار جایزه ادبی هفت اقلیم در3 مرحله داوری شده‌اند. در دوره اول آثار غیرمرتبط کنار گذاشته شدند؛ آثاری که در واقع داستان نبودند و بیشتر خاطره محسوب می‌شدند. در مرحله دوم با نظر داوران آثاری که جزو ادبیات جدی محسوب نمی‌شدند مثل خاطره‌نگاری‌ها و رمان‌های عامه‌پسند حذف شدند و در نهایت 80رمان و 50مجموعه داستان وارد مرحله نهایی داوری شدند و داوران نهایی به بررسی آثار پرداختند و در هر دو رشته 5 اثر به‌عنوان نامزدهای نهایی مجموعه داستان و 5 اثر به‌عنوان نامزد نهایی بخش رمان معرفی شدند.

ملاک انتخاب آثار در مراحل اول چه بوده است؟ یعنی وقتی می‌گویید ادبیات آثار عامه‌پسند را کنار گذاشتیم، منظور بیشتر چه آثاری است؟ 
به هر حال ادبیات عامه‌پسند تعریف مشخصی دارد و در طول این سال‌ها تمایزی میان ادبیات عامه‌پسند و ادبیات جدی ایجاد شده است. منظور کارهایی است که جزو ادبیات زرد محسوب می‌شود؛ مثل داستان‌های عشقی عامه‌پسند که مخاطبان عمومی دارد و مخاطبان جدی ادبیات سراغشان نمی‌روند.

اما هنوز معیار اصلی و وجه تمایز جایزه هفت‌اقلیم را با جایزه‌های دیگر بیان نکردید.
اصلی‌ترین مولفه در انتخاب آثار در جایزه هفت‌اقلیم رمان‌ها و داستان‌هایی است که حاصل زیست‌بوم نویسنده ایرانی باشد و در فضای ایرانی خلق شده باشد. این مولفه در کنار ساختارمند‌ و حرفه‌ای‌بودن آثار از مولفه‌های اصلی انتخاب کتاب‌ها در جایزه هفت‌اقلیم است.

 با این حال آثاری به‌عنوان نامزدهایی انتخاب شده‌اند که در سال گذشته با اقبال مخاطبان مواجه شده‌ بودند. 
بله، بیشتر آثاری که نامزد شده‌اند از کتاب‌هایی هستند که در سال گذشته مخاطبان جدی کتاب از آنها استقبال کرده‌اند. طبیعتاً جایزه رویکردی تعادلی دارد و قصد ندارد آثاری را انتخاب کند که مخاطبان به سراغشان نمی‌روند. منتها اینجا وقتی از مخاطبان حرف می‌زنیم مقصود مخاطبان جدی و حرفه‌ای ادبیات هستند؛ یعنی کسانی که می‌توانند به انتخاب داوران جهت بدهند و حتی داوران جایزه نیز برایند جامعه مخاطبان ادبیات است و تلاش جایزه باید این باشد که سلیقه داوران و مخاطبان را به هم نزدیک کند. 

شمــــا در دوره‌هایی نشست‌های منظمی را با حضور نویسندگان برگزار می‌کردید اما مدتی است که این نشست‌ها برگزار نمی‌شود. 
 هفت اقلیم یک مؤسسه فرهنگی هنری چندمنظوره است. در بهار و تابستان نشست‌هایی با حضور نویسندگان برگزار کردیم و در پاییز و زمستان بیشتر کارگاه‌هایی با حضور فیلمسازان برگزار شده است. در سال‌ آینده شاید دوره تازه نشست‌ها را با حضور نویسندگان دیگر برگزار کنیم. 

 و در آخر بفرمایید که اختتامیه جایزه برگزار می‌شود؟
همه تلاش ما این است که در یکی از روزهای آخر اسفند اختتامیه جایزه را برگزار کنیم تا پرونده هشتمین دوره جایزه پیش از پایان سال بسته شود و از سال جدید در فکر دوره نهم جایزه هفت‌اقلیم باشیم.


نامزدهای نهایی بخش مجموعه داستان 
«زخم شیر» صمد طاهری، نیماژ،«خاطرات یک دروغگو» نسیم وهابی، نشر مرکز، «روی خط چشم» پیمان هوشمندزاده، نشر چشمه، «زن غمگین» محسن عباسی، نشر نی، «شکارچیان در برف» نسیبه فضل‌اللهی، نشر ثالث 


نامزدهای نهایی بخش رمان   
«بند محکومین» کیهان خانجانی، نشر چشمه، «تهرانی‌ها» امیرحسین خورشیدفر، نشر مرکز، «راهنمای مردن با گیاهان دارویی» عطیه عطارزاده، نشر چشمه، «سرزمین عجایب» جعفر مدرس صادقی و مرکز «غروبدار»، سمیه مکیان، نشر چشمه