ایستگاه‌آخر مرد مبارز

روز یکشنبه به‌رغم اعتراضات یک‌هفته‌ای شهروندان الجزایر در سراسر این کشور، عبدالعزیز بوتفلیقه 82ساله برای پنجمین‌بار نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری شد. این در حالی است که سفر بوتفلیقه به سوئیس برای درمان بیماری‌اش همچنان ادامه دارد و اعلام کاندیداتوری او در وزارت کشور الجزایر از طریق نمایندگان وی صورت گرفت. اگرچه رئیس‌جمهور کهنسال الجزایر سرانجام در مقابل اعتراضات گسترده مردمی عقب‌نشینی نکرد، اما در بیانیه‌ای که هنگام ثبت‌نام در وزارت کشور به نقل از وی قرائت شد، آمده است: درصورتی که در انتخابات پیروز شوم، ظرف مدت یک‌سال در تاریخی که از سوی حزب کنگره ملی الجزایر تعیین می‌شود انتخابات زودهنگام برگزار خواهم کرد. با این حال اعتراضات مردمی علیه بوتفلیقه در همان ساعات پایانی روز یکشنبه بعد از اعلام کاندیداتوری او از سر گرفته شد؛ اعتراضاتی که نشان می‌دهد بحران جدید الجزایر با چنین وعده‌هایی حل شدنی نیست. اما چرا آخرین مرحله از حیات بوتفلیقه به این شکل در حال سپری شدن است؟ مردی که در فرهنگ سیاسی معاصر الجزایر با مبارزاتش علیه استعمار شناخته می‌شود چرا اکنون مقابل اراده مردمی ایستاده است؟ پاسخ به این سؤالات را می‌توان با نگاهی به زندگی پر فرازونشیب بوتفلیقه پیدا کرد.

ترک تحصیل برای مبارزه
 عبدالعزیز بوتفلیقه، متولد 1937 در شهر وجده مراکش است؛ شهری که خانواده‌اش به‌دلیل شرایط نامساعد زندگی در الجزایر به آنجا مهاجرت کرده بودند. تحصیلات مقدماتی‌اش را در همان مراکش آغاز کرد، اما پیش از ورود به دانشگاه درس خود را رها کرد و به وطنش بازگشت تا به مبارزات مسلحانه علیه استعمار فرانسه بپیوندد. او خیلی سریع در ساختار مبارزات پیشرفت کرد تا جایی که در 20سالگی به چهره‌ای شناخته‌شده در میان مبارزین تبدیل شد و درنهایت پای عبدالعزیز 23ساله در 1960 به ستاد مشترک فرماندهی نیروهای مسلح انقلاب باز شد.

مبارزی که دیپلمات شد
پایان مبارزه و استقلال الجزایر از استعمار فرانسه، به‌معنای ورود مبارزان به عرصه سیاست بود. به این ترتیب عبدالعزیز در 25سالگی وارد شورای تاسیس ملی و کمی بعد عضو ثابت شورای مرکزی جبهه آزادی الجزایر شد. او در دوران ریاست‌جمهوری هواری بومدین یکی از اصلی‌ترین دولتمردان ساختار سیاسی جدید در الجزایر بود.

ورود به تحولات پشت پرده در دهه سرخ
وفات هواری بومدین در 1978 پایانی موقت بود بر فعالیت‌های سیاسی بوتفلیقه. او در همان سال از دولت کناره گرفت و 3سال بعد الجزایر را ترک کرد تا به این ترتیب، بیش از یک‌دهه از صحنه پرآشوب تحولات کشورش دور باشد. عبدالعزیز بوتفلیقه در انتخابات  انتهای دهه 90 چهره شناخته شده و محبوب الجزایری‌ها بود و با کسب بیش از 70درصدر آرا و پیروزی در انتخابات، فصل تازه‌ای را در تاریخ کشورش آغاز کرد.

آغاز ریاست‌جمهوری  20 ساله!
دولت الجزایر به ریاست بوتفلیقه بعد از یک‌دهه آشوب، از 1999 بار دیگر ثبات سیاسی و حرکت اقتصادی در مسیر رشد را شروع کرد. بوتفیلقه در سال 2004 هم برای بار دوم به‌عنوان نامزد مستقل وارد انتخابات شد و این بار 85درصد از آرا را به‌خود اختصاص داد. اما بوتفلیقه در سال‌های پایانی دور دوم ریاست‌جمهوری به باور منتقدانش وارد مسیری شد که امروز به اینجا ختم شده است. او با حمایت همراهانش قانون اساسی الجزایر را تعدیل کرد و مجوز یافت تا برای بار سوم به شکل متوالی نامزد ریاست‌جمهوری شود و به این ترتیب در انتخابات سال 2009 با بیش از 90درصد آرا رئیس‌جمهور شد. دور سوم ریاست‌جمهوری الجزایر مصادف بود با آغاز انقلاب‌های بهار عربی. به‌گزارش شبکه الجزیره، اگرچه زمینه تکرار حوادث مشابه تونس و مصر به‌طور جدی در الجزایر وجود داشت، اما مردم این کشور به‌دلیل ترس از تکرار حوادث خونین مشهور به دهه سرخ، استقبال چشمگیری از اعتراضات نکردند. بوتفیلقه در سال آخر دور سوم ریاست‌جمهوری خود سکته مغزی کرد و برای درمان راهی فرانسه شد. از آن زمان او تنها روی صندلی چرخ‌دار قادر به حرکت است و به ندرت در رسانه‌های عمومی دیده می‌شود. بسیاری از مخالفان و حتی هواداران بوتفلیقه گمان می‌کردند این وضعیت پایانی است بر ادوار ریاست‌جمهوری او، اما بوتفیلقه باز هم با کاندیداتوری در سال 2014 همه را شگفت‌زده کرد و در نهایت با رأی 80درصدی برای چهارمین بار رئیس‌جمهور شد؛ آن هم در انتخاباتی که برای نخستین‌بار به‌طور کامل از سوی احزاب مختلف الجزایر تحریم شده بود.

ایستگاه آخر
چهارمین کاندیداتوری بوتفلیقه برای ریاست‌جمهوری در حالی رخ داد که او قادر به ایستادن روی پاهای خود نبود از حدود یک‌ماه قبل نیز هیچ تصویر جدیدی از او منتشر نشده است. بسیاری از تحلیل‌گران عرب معتقدند حلقه نظامی-اقتصادی نزدیک به رئیس‌جمهور مسئول بحران اخیر الجزایر است، درحالی‌که ممکن است شخص بوتفلیقه به‌دلیل وضعیت جسمانی از کاندیداتوری خود بی‌خبر باشد؛ فرضیه‌ای که حتی درصورت پذیرش آن، نمی‌توان از نقش بوتفلیقه در موقعیت بحرانی الجزایر چشم‌پوشید؛ مردی که با گذشت 60سال از مبارزه علیه استعمار و مدیریت توسعه اقتصادی الجزایر، اکنون به نماد جریانی از قدرت تبدیل شده که حاضر به پذیرش خواست اکثریت مردم کشورش نیست.