غذای مرغ روی موج دلار

نیلوفر شادان

خوراک دام و طیور مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین فاکتور در ایجاد امنیت غذایی است و نقش مهمی در تولید اقتصادی پروتئین حیوانی در سراسر دنیا دارد. این روزها نوسان در قیمت‌های جهانی و بالا‌رفتن قیمت نهاده در ایران مهم‌ترین مسئله‌ای است که تولید‌کنندگان گوشت، تخم‌مرغ و شیر را آزار می‌دهد و صنعت خوراک دام و طیور را با چالش مواجه کرده است. صنعت خوراک دام، طیور و آبزیان در ایران قدمتی در حدود 70سال دارد که طبق آمارها هم‌اکنون این صنعت سالانه 19میلیون تن خوراک دام، طیور و آبزیان را در کشور تأمین می‌کند.

در ماه‌های اخیر با جهش قیمت ارز در کشور، صنعت خوراک دام و طیور هم از پس‌لرزه‌های این جهش در امان نماند و دچار مشکلات بسیاری شد. اغلب مردم تصور می‌کردند که چون مواداولیه خوراک طیور از خارج از کشور وارد می‌شود به همین دلیل است که قیمت مرغ گران شده است؛ این در حالی است که بسیاری از کارشناسان بارها اعلام کرده‌اند که افزایش قیمت گوشت مرغ، نه به‌دلیل افزایش قیمت نهاده‌های طیور بلکه به‌دلیل ناامیدی تولیدکنندگان از تأمین صحیح، شفاف و به‌موقع نهاده‌های تولید، افزایش تقاضا، کاهش سرمایه‌گذاری، ناهماهنگی‌دستگاه‌‌های اجرایی، بی‌اعتمادی به آینده کسب‌وکار و در نتیجه کاهش تمایل به پرورش مرغ بوده است. محمد مهدی نهاوندی -عضو هیأت مدیره فدراسیون واردکنندگان و عضو هیأت مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دامی کشور- در این‌باره به درنگ می‌گوید: وضعیت قیمت گوشت مرغ نسبت به ماه‌های گذشته تغییرات چشمگیری داشته که بخش عمده این تغییر قیمت تحت‌تأثیر افزایش گوشت قرمز بوده است. به‌طور معمول قیمت گوشت مرغ یک‌چهارم تا یک‌پنجم گوشت قرمز است؛ بنابراین وقتی قیمت گوشت قرمز بالا می‌رود رجوع مردم به گوشت مرغ بیشتر شده و همین امر موجب افزایش قیمت آن می‌شود. برخلاف عده‌ای که معتقدند افزایش قیمت تمام‌شده مرغ به‌دلیل افزایش قیمت نهاده‌های آن است باید گفت که دلیل گرانی مرغ این امر نیست. هم‌اکنون نهاده‌‌های ذرت، کنجاله سویا، افزودنی‌ها و مکمل‌ها، به‌عنوان اصلی‌ترین مواداولیه در صنعت خوراک دام و طیور از کشورهای مختلف تأمین و وارد شده و در ایران به خوراک آماده دام تبدیل می‌شود. نهاوندی در این خصوص می‌گوید: ذرت و کنجاله سویا بخش عمده تشکیل‌دهنده دان طیور است. هم‌اکنون بالغ بر 90درصد ذرت مورد‌نیاز دان طیور از خارج از کشور تأمین می‌شود. سالانه بین 5/6 تا 7میلیون تن واردات ذرت داریم و این در حالی است که به‌دلیل خشکسالی و فشار به منابع محیط‌زیستی تنها حدود 800هزار تا یک میلیون تن ذرت در داخل کشور تولید می‌شود. نهاوندی با تأکید بر اینکه جو و سویا هم از خارج از کشور وارد می‌شود می‌گوید: ما یک بخش تولید ذرت و دانه‌های روغنی در داخل کشور داریم اما باید پذیرفت که کشور ما کشور کم آبی است و منابع آبی اجازه تولید مواداولیه تشکیل‌دهنده دان طیور را به ما نمی‌دهد و صرفه در واردات است.

او به مشکلات ایجاد‌شده در صنعت خوراک دام و طیور اشاره می‌کند و می‌گوید: اواخر تابستان امسال به‌دلیل اعتصاب کامیون‌داران و اشکال در سیستم حمل‌ونقل خلأ دوماهه‌ای برای صنعت دام و طیور به‌وجود آمد. بعد از رفع این مشکل با دور دوم تحریم‌ها مواجه شدیم که موضوع انتقال پول را به‌مراتب سخت‌تر از شرایط قبل می‌کرد. الان با تدابیر اتخاذشده برخی از مشکلات رفع‌ شده اما خلأ ارز در بازار کماکان وجود دارد.ریسک‌هایی که در چند‌ماه گذشته در تأمین مواداولیه دان طیور بود ساختار بازار را تحت‌تأثیر خود قرار داد به‌عنوان مثال تا پیش از این وضعیت، مرغدار منابع مصرفی یک‌هفته تا نهایتا 10روز خود را تأمین می‌کرد چرا که به بازار اطمینان داشت اما الان با تغییرات مداوم بازار و عدم‌اطمینان از ثبات آن، مرغدار مجبور است که دان مورد نیاز چند‌ماه آینده خود را برحسب سرمایه‌ای که دارد تأمین کند و این مسئله موجب برهم خوردن الگوی تقاضا و مصرف شده است. اگر جوجه سی‌روزه‌ای داشته باشید که دان مورد نیاز او برای سی‌و‌یکمین روز  وجود نداشته باشد عملا تمام سرمایه خود را از دست داده‌اید. این نگرانی موجب شده که مرغدار تقاضای اضافه به بازار تحمیل کند. از طرف دیگر محدودیت‌هایی هم در تأمین مواداولیه و واردات آن وجود دارد. قیمت جهانی جو ظرف چند‌ماه از 190دلار به 290دلار رسیده و این افزایش براساس قیمت جهانی است.

او با بیان اینکه مشکلات ما در تأمین خوراک دام و طیور تنها مربوط به تحریم‌های خارجی نمی‌شود می‌گوید: بخش قابل‌توجهی از مشکلات و محدودیت‌های ما ناشی از عدم‌انعطاف‌پذیری و همراهی‌نکردن دستگاه‌های اجرایی در شرایط و محدودیت‌های ویژه کشور است. اگر مسئولان این فشار و محدودیت‌ها را بپذیرند و در جهت تسهیل رویه‌های جاری تجاری گام بردارند و انعطاف بیشتری به خرج دهند به‌طور قطع  بخشی از مشکلات برطرف می‌شود.

نهاوندی با اشاره به اینکه از 645واحد تولیدی خوراک دام و طیور، بخش عمده‌ای از آنها غیرفعال هستند، می‌گوید: صنعت دام و طیور کشور به‌دلیل اهمیت غذایی برای ما یک صنعت استراتژیک و باارزش محسوب می‌شود. اگر محدودیت‌ها و منابع تأمین نهاده‌های تولید برطرف شود این صنعت ظرفیت بسیار بالایی برای اشتغال‌زایی دارد؛ این در حالی است که در سنوات گذشته تولید‌کنندگان در این بخش با مشکلات عدیده‌ای مواجه بودند. اما الان با توجه به بازار فعلی وضعیت نسبت به گذشته فرق کرده و بهتر شده است.