آغاز به‌کار بازار آپشن زعفران؛ از امروز

قرارداد اختیار معامله (آپشن) زعفران از امروز، یکشنبه، ۱۲اسفندماه در بورس کالای ایران راه‌اندازی می‌شود تا فعالان بازار زعفران کشور پس از ورود طلای سرخ به معاملات نقدی، گواهی سپرده کالایی و قراردادهای آتی بورس کالا، یک قرارداد دیگر با امکانی جدید را تجربه کنند؛ به اعتقاد کارشناسان، «بیمه قیمت زعفران» از اصلی‌ترین کارکردهای قرارداد آپشن برای زعفرانکاران کشور به شمار می‌رود.
به‌گزارش همشهری، معاملات اختیار معامله برای نخستین بار در بازار سرمایه در ۲۴ آذر‌ماه سال۱۳۹۵ در بورس کالای ایران با دارایی پایه سکه طلا راه‌اندازی شد. در ابتدای راه‌اندازی تنها امکان دادوستد اختیار معامله خرید سکه طلا فراهم شده بود که با توجه به استقبال فعالان بازار از این معاملات، امکان معامله اختیار معامله فروش سکه طلا نیز ایجاد شد.
مهم‌ترین کارکرد اختیار معامله همانند قراردادهای آتی، فراهم کردن امکان پوشش ریسک نوسانات قیمت است؛ به‌طوری‌که از قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای آتی به‌عنوان 2خویشاوند نزدیک به هم یاد می‌شود. خاستگاه هر دو ابزار مالی، قراردادهای اختیار و آتی، با گروهی از محصولات کشاورزی از قبیل غلات گره زده شده است. برخی معتقدند که استفاده از قرارداد اختیار معامله به ۳۵۰سال پیش از میلاد بازمی‌گردد؛ هنگامی که ارسطو در کتاب خود داستان تالس را نقل می‌کند، یک فیلسوف و ریاضیدانی که فرصتی برای خود ایجاد کرده و حق استفاده از کارگاه‌های روغن‌کشی زیتون را قبل از یک فصل پرمحصول، خریداری می‌کند. بنابراین استفاده از این ابزار جهت پوشش ریسک نوسانات قیمتی محصولات کشاورزی سابقه‌ای بس دراز دارد. در همین راستا بورس کالای ایران پس از راه‌اندازی موفقیت‌آمیز معاملات گواهی سپرده زعفران در سال قبل و سپس راه‌اندازی قراردادهای آتی زعفران در اوایل سال‌جاری، درصدد راه‌اندازی قراردادهای اختیار معامله زعفران است. با توجه به استقبال بی‌نظیر از قراردادهای آتی زعفران و با بررسی‌های انجام شده به‌نظر می‌رسد که راه‌اندازی قراردادهای اختیار معامله زعفران نیز به‌دلیل جذابیت‌های خاص این ابزار مورد استقبال قرار خواهد گرفت. راه‌اندازی معاملات قراردادهای اختیار معامله زعفران علاوه بر ایجاد ابزاری جهت پوشش ریسک نوسانات قیمت منجر به متنوع شدن ابزارهای مالی در بورس کالای ایران و در نتیجه افزایش عمق و کارایی سایر بازارهای معاملاتی زعفران در بورس کالای ایران ازجمله قراردادهای آتی و گواهی سپرده زعفران می‌شود.

مفهوم قرارداد اختیار معامله

اختیار معامله قراردادی است که براساس آن دارنده یا خریدار قرارداد حق (اختیار) دارد که مقدار معینی از دارایی موضوع قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص خریداری یا به فروش برساند، اما در طرف مقابل واگذار‌کننده یا فروشنده قرارداد متعهد است که درصورت درخواست طرف مقابل به خرید یا فروش دارایی اقدام کند. همانطور که در تعریف مشخص است، دارنده اختیار هیچ‌گونه تعهد یا الزامی برای معامله دارایی موضوع قرارداد در سررسید تعیین شده ندارد که البته در ازای دریافت این حق مبلغی به‌عنوان قیمت اختیار به فروشنده یا واگذارکننده اختیار پرداخت می‌کند. در واقع واگذار‌کننده اختیار به‌دلیل ریسکی که متحمل می‌شود این مبلغ را دریافت خواهد کرد. اینکه این مبلغ به چه میزانی باشد باید گفت که براساس مکانیسم بازار در بورس کشف می‌شود و عوامل مختلفی از قبیل نرخ نقدی دارایی پایه، قیمت اعمال تعیین شده در قرارداد اختیار، اختیار خرید یا اختیار فروش بودن، سررسید قرارداد و... بستگی دارد.

مزایا و کارکردهای قراردادهای اختیار معامله 

اولین کارکرد قرارداد اختیار، ابزاری برای پوشش ریسک است. با راه‌اندازی قرارداد اختیار معامله زعفران این امکان به‌وجود می‌آید که افرادی که خواهان ریسک کمتری هستند، ریسک خود را به کسانی که ریسک پذیری بالاتری دارند منتقل کنند. با توجه به اینکه این بازار در تخصیص مجدد ریسک بین سرمایه‌گذاران تأثیر زیادی دارد، هیچ‌کس مجبور بـه تحمل یک سطح ناخوشایندی از ریسک نیست؛ بنابراین کشاورزان و فعالان بازار مشتقه که توان تحمل ریسک قراردادهای آتی زعفران یا بازار گواهی سپرده زعفران را ندارند، می‌توانند وارد بازار قراردادهای اختیار معامله زعفران شوند. این موضوع درخصوص قراردادهای اختیار معامله سکه طلا کاملا مشهود است.

دومین مزیت قراردادهای اختیار معامله وجود اهرم معاملاتی است. با توجه به اینکه در زمان ورود به قرارداد اختیار معامله نیاز به ارائه کل ارزش قرارداد یا تحویل کالا به طرف مقابل نیست، به‌طوریکه دارنده اختیار تنها قیمت اختیار را می‌پردازد که به‌مراتب کمتر از قیمت دارایی پایه قرارداد است و واگذارکننده اختیار نیز تنها درصدی از ارزش قرارداد را به‌عنوان وجه تضمین تودیع می‌کند، امکان استفاده از اهرم معاملاتی فراهم می‌شود و افراد می‌توانند چند برابر سرمایه فعلی خود وارد معامله شوند.
در عین حال هزینه معاملات این قرارداد نسبت به قرارداد‌های آتی کمتر است و سرمایه‌گذاران می‌توانند به‌صورت آنلاین این معاملات را انجام دهند.