معدن‌ها جهنم نیستند

نیلوفر جلالی

وقتی در زمستان 5صبح از خواب بیدار می‌شوند هنوز هوا تاریک است. 6صبح که به محل کار می‌روند، باز هم هوا تاریک است. وارد تونل معدن می‌شوند؛ تاریکی مطلق. 12ساعت کار و بعد... وقتی ساعت 7-6عصر بیرون می‌آیند همچنان هوا تاریک است. زندگی در تاریکی باید خیلی سخت باشد. غبارهای زغال و سنگ و خاک ریه‌هایشان را پر می‌کند و انفجار پشت انفجار... . حتما سرشان لبریز است از صداها و چشم‌هایشان جز تاریکی به چیز دیگری عادت ندارد. و اینها را اضافه کن به حقوق‌های معوقه،بیمه نامناسب، امنیت پایین جانی و دغدغه نان. البته وضعیت در همه معادن مشابه نیست. معادن زغال‌سنگ بی‌شک سخت‌ترین مکان‌های کار دنیا هستند اما معادن روی زمین وضعیت بهتری دارند. با این حال از سخت‌بودن کار، کمبود ایمنی و آسیب‌های روحی چیزی کم نمی‌شود.

سرپرست یک معدن سنگ آهن در کاشان می‌گوید: «کار در هر معدنی سخت و خطرناک است اما معدن‌ها جهنم هم نیستند.در معادنی مثل معدن زغال‌سنگ که باید در اعماق زمین جایی که هیچ نور و هوایی وجود ندارد، کار کرد، سختی به‌مراتب بیشتری نسبت به معادن روی زمین دارد». 

هاتف احمدپور سامانی که 8سال سابقه کار در معادن را دارد، ادامه می‌دهد: «در سال‌های اخیر نظارت‌های قانونی زیادشده است و کارفرما نمی‌تواند به راحتی از زیر بار بیمه در برود. بیمه را رد می‌کنند اما خیلی از آنها بیمه‌های معمولی برای کارگران رد می‌کنند. آنها سخت و زیان‌آور بودن را درنظر نمی‌گیرند؛ چرا که باید حق بیمه بیشتری پرداخت کنند. وقتی کارگر، بیمه کار در معدن داشته باشد، طبق قانون باید بعد از 20سال بازنشسته شود، اما در اغلب مواقع چنین نمی‌شود. البته در معدن هم کار همه افراد جزو مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب نمی‌شود. مسئول آتش و مواد منفجره بیمه سخت و زیان‌آور دارد، اما مثلاً آنکه فقط پتک می‌زند، مشمول مشاغل سخت و زیان‌آور نیست». این دانشجوی دکتری مواد معدنی با بیان اینکه اگر کارگر از کارفرما شکایت کند، طبق قانون کارفرما باید خسارت بدهد، می‌افزاید: «اما معمولا کارگران هم از ترس از دست‌دادن شغل خود چنین شکایتی را مطرح نمی‌کنند». احمدپور اضافه می‌کند: «در کار معدن افراد زیادی را دیده‌ام که دچار بیماری‌های ریوی یا پوستی شده‌اند. افرادی که اعضای بدن خود را از دست داده‌اند، مثلا انگشتشان قطع‌شده یا حتی جان خود را بر اثر یک حادثه از دست داده‌اند. علاوه بر اینها، بیشتر کارگران معدن دچار مشکلات روحی و عصبی می‌شوند. کارگران معدن ما از خانواده‌هایشان دورند. ماه‌ها ممکن است همسر و فرزندان خود را نبینند؛ چرا که معدن با محل‌های مسکونی فاصله زیادی دارد و 12ساعت کار دیگر جایی برای بازگشت هر روزه به خانه باقی نمی‌گذارد. در معادن زغال سنگ که وضع بدتر است؛ 12ساعت زیرزمین نه نور را می‌بینند نه هوای آزاد را تنفس می‌کنند».  طبق قانون کار، ساعات کار در مشاغل سخت و زیان‌آور 6ساعت در روز و 36ساعت در هفته است. همچنین تعیین اضافه کاری برای افرادی که در این مشاغل هستند، ممنوع است. در بیشتر معادن این موضوع رعایت نمی‌شود و ساعات کار بیش از حد معمول است.

احمدپور سامانی می‌گوید: «در معدن ما ساعت‌های کاری 12ساعته است. البته حقوق و مزایا طبق قانون کار با کارگران محاسبه می‌شود و ساعت‌های اضافی به آنها اضافه‌کار تعلق می‌گیرد. از 6صبح می‌آیند و تا 6عصر کار می‌کنند. این موارد دست پیمانکار معدن است. اوست که تصمیم می‌گیرد کارگران چقدر کار کنند».

این سرپرست معدن سنگ آهن می‌گوید: «بازنشستگی کارگران به‌خودشان مربوط است. بیشترشان به‌دلیل اینکه درآمد اندکی دارند، بعد از بازنشستگی هم به‌کار ادامه می‌دهند».  وی ادامه می‌دهد: «معمولا کارگرها در زمینه رعایت مسائل ایمنی کاهلی می‌کنند اما نظارت بر این مسائل برعهده مسئول ایمنی است که در همه معادن باید حضور داشته باشد».