داروهای بیماران خاص، نیازمند مدیریت ویژه

معصومه حیدری پارسا _ خبر‌نگار

روز گذشته رئیس بنیاد بیماری‌های خاص پیشنهاداتی را برای جلوگیری از هدر رفت اضافه داروهای بیماران سرطانی به وزارت بهداشت ارائه داد. پیشنهادی که رئیس انجمن رادیوتراپی و آنکولوژی آن را منوط به تدوین راهنماهای بالینی در کشور می‌داند. آمارها می‌گویند: سالانه 100 تا 110هزار مورد جدید ابتلا به سرطان در کشور اتفاق می‌افتد. محمدرضا قوام نصیری، رئیس انجمن رادیوتراپی و آنکولوژی با بیان این مطلب به همشهری می‌گوید: شیوع سرطان در دنیا رو به افزایش است و در ایران هم به‌دلیل افزایش امید به زندگی و بالا رفتن سن جمعیت به سمت سالمندی بروز سرطان رو به افزایش است، ضمن اینکه در 20سال آینده این میزان به 2برابر افزایش پیدا خواهد کرد.

او می‌گوید: از یک سال قبل دستورالعملی به‌منظور استانداردسازی خدمات شیمی‌درمانی در نقاط و مراکزی که شیمی‌درمانی انجام می‌شود، مطرح شده است. دستورالعملی که می‌گوید فرقی نمی‌کند که این مرکز بیمارستان دولتی باشد یا خصوصی؛ نکته مهم این است که برای ارائه یک خدمت، باید استانداردهای آن را داشته باشیم. بر همین اساس هم استانداردهای لازم برای ارائه خدمات شیمی‌درمانی در قالب دستورالعمل مدیریت خدمات شیمی‌درمانی تدوین شد که مباحث مربوط به بیمار از نحوه پذیرش بیمار تا چگونگی دریافت اطلاعات بیمار و انجام صحیح شیمی‌درمانی عنوان شده است. همچنین بر این اساس باید در زمان مشخص و به درستی خدمات درمانی به بیماران ارائه شود ضمن اینکه مسائل مربوط به دارو نیز از چگونگی جابه‌جایی، آماده‌سازی ایمن و جلوگیری از هدررفت و دورریز دارو مطرح شده است که موضوع قابل تاملی است.

وی ادامه داد: حدود دوسوم از موارد جدید کشف شده افراد مبتلا به سرطان در طول درمان نیاز به شیمی درمانی پیدا می‌کنند به همین سبب نیاز به جلوگیری از هدررفت و دورریز دارو بسیار احساس می شود؛ آن هم در شرایطی که تهیه دارو به‌دلیل تحریم‌ها و... با چالش‌هایی روبه‌رو شده است. البته این کار به‌نظر ساده می‌آید اما واقعا کار سختی است. طبق آماری که وجود دارد و براساس برآورد اولیه، تنها حدود 10درصد از داروهای شیمی درمانی ما دور ریز می‌شود که اگرچه رقم و حجم بالایی نیست اما به هر حال به‌دلیل شرایطی که بر کشور حکمفرماست می‌تواند تأثیر‌گذار باشد.

وی در ادامه افزود: بسیاری از پزشکان سعی کرده‌اند تا جایی‌که می‌توانند میزان و حجم داروهای تجویزی را براساس میلی‌گرم به‌گونه‌ای انجام دهند که داروهای دور ریز به حداقل برسد. با این همه براین باور هستم که می‌توان در بحث کلان‌تر این موضوع را پیگیری کرد. وی در ادامه افزود: البته گاهی پیشگیری از هدر رفت دارو به‌معنای کاهش مصرف دارو اطلاق می‌شود که این‌گونه نیست؛ چرا که وقتی درباره مدیریت منابع به‌منظور جلوگیری از دور ریزی داروها صحبت می‌کنیم گاهی به اشتباه اینگونه تلقی می‌شودکه می‌خواهیم جلوی مصرف دارو را بگیریم. درحالی‌که بحث مدیریت خدمات سرطان و شیمی درمانی چند بعدی و شامل مدیریت تجویز، مدیریت آماده‌سازی‌ دارو و مدیریت تزریق است. با تنظیم آیین‌نامه می‌توان همه این موارد را ساماندهی کرد.

وی در توضیح بیشتر گفت: هم در دوره وزارت دکتر هاشمی و هم در وزارت دکتر نمکی این موضوع مطرح شده است والبته در همه جای دنیا هم بحث بومی‌سازی‌ درمان سرطان و راهنماهای بالینی بسیار مطرحی را دارد. حتی در کشورهای پیشرفته هم در درمان‌های بیماری‌های پرهزینه که سرطان در راس آن قرار دارد گاید لاین براساس وضعیت اقتصادی آن کشور نوشته می‌شود. راهنماهای بالینی می‌توانند در ارتقاء کیفیت خدمات، کاهش خطاهای پزشکی و افزایش ارتقای ایمنی بیمار، نقش‌آفرینی کنند. البته نباید این نکته را فراموش کرد که در سال96 بالای 3هزار میلیارد تومان هزینه مستقیم درمان در کشور ما برای سرطان بوده است که اکثر این هزینه در شیمی درمانی صرف شده. به هر حال میزان مصرف و تجویز داروهای شیمی‌درمانی بالاست و بدون شک از طریق راهنمای بالینی می‌توان بخش قابل‌توجهی از این مشکلات را حل کرد.

رضا ملایری، فوق تخصص خون و سرطان رئیس بخش طب تسکینی بیمارستان فیروزگر هم در این‌باره به همشهری می‌گوید: اگر تعداد بیماران زیاد باشد می‌توان با استفاده از روش‌هایی جلوی هدررفت داروهای سرطانی و خاص را کاهش داد. یعنی بیمارانی که همزمان با یکدیگر دارو می‌گیرند اما خوب این اتفاق خیلی رخ نمی‌دهد و به همین سبب معتقدم که خیلی این روش تأثیر‌گذار نخواهد بود. البته هم‌اکنون مشکلات چندانی در داروهای شیمی درمانی و سرطانی نداریم اما به هر حال هر راهی که بتواند از هدررفت دارو جلوگیری کند مورد استقبال است.

فاطمه هاشمی در گفت‌وگو با ایسنا گفته بود که با توجه به اینکه تمام داروهای تزریقی بیماران سرطانی در مراکز درمانی تزریق می‌شود و بیماران دارو را از داروخانه‌ها تهیه می‌کنند. حال ممکن است تعداد ویال‌های دارویی که برای یک بیمار استفاده می‌شود، زیاد باشد و مقداری از دارو اضافه بیاید و مورد نیاز نباشد. متأسفانه هم‌اکنون این اضافه داروها به سطل زباله ریخته می‌شود؛ بنابراین یکی از پیشنهادمان به وزارت بهداشت اتخاذ روشی است که بیمار برای دریافت این داروها به داروخانه مراجعه نکند، بلکه در مراکز درمانی داروی مورد نیازش را به مقدار مناسب دریافت کند و باقی‌مانده آن هم دورریخته نشود. در این صورت هم از هدر رفت دارو جلوگیری می‌شود و هم بیمار به‌راحتی به داروهایش دسترسی دارد.