متروکه‌های پرحاشیه ترلان دره سی

سیدمرتضی احمدپور|  تبریز – خبرنگار:


ترلان دره‌سی برای بسیاری از کوهنوردان قدیمی تبریز یادآور منطقه‌ای خوش آب و هوا در میان دره‌های کوه عون بن علی تبریز است. منطقه‌ای با چشمه‌های آب طبیعی که موجب سرسبزی این دره شده و پارک کوچکی را به صورت طبیعی در این دره ایجاد کرده بود. 

فضای سبز و منطقه دور از چشم میان دره‌های این کوه، ترلان دره‌سی را زودتر طعمه حاشیه‌نشینی کرد. مهاجرانی از شهرهای اطراف که اکنون ترلان دره‌سی را منطقه‌ای مشابه با زمین‌های بکر روستایی خود می‌دیدند، با این تفاوت که این منطقه فاصله زیادی از مناطق مرفه‌نشین شمالی تبریز هم نداشت و با هزینه کم می‌شد صاحب خانه شد. 

اوج ساخت‌و‌ساز غیرقانونی در این منطقه مربوط به سال‌های قبل از 85 است و پس از آن با احداث اتوبان پاسداران و کنترل پیشروی حاشیه‌نشینی به کوه عون بن علی، ساخت‌و‌ساز در آن محدود شد. اما ترلان دره‌سی به عنوان یک منطقه محروم و آسیب‌پذیر، به‌سرعت به محلی برای بروز انواع آسیب‌های اجتماعی تبدیل شد. در حال حاضر جمعیت این منطقه حدود 5 هزار نفر است که در محدوده‌ای چندهکتاری سکونت دارند.


گشتی در ترلان دره‌سی 

برخلاف گذشته ورود به محله ترلان دره‌سی دیگر برای خودروهای شخصی و شهروندان عادی با مسیر‌گشایی‌های صورت‌گرفته سخت نیست؛ چند صدمتر پایین‌‌تر از پمپ بنزینی که روبه‌روی ورودی پارک عون بن علی قرار دارد و از طریق یک سراشیبی می‌توان وارد ترلان دره‌سی شد. البته خانه‌های این محله از اتوبان هم قابل مشاهده هستند. خانه‌های کوچک 30 تا 60 متری که برخی به صورت ناموزون و غیرمقاوم دو طبقه هم ساخته شده‌اند.

با ورود به محله نگاه خیره ساکنان سنگینی می‌کند. قبل از ورود به محله یکی از مشاوران املاک محله ملازینال در مجاورت این محله هشدار داده بود که دوربین و قلم به دست وارد این محله نشوید، چراکه حساسیت‌برانگیز بوده و می‌تواند واکنش‌های منفی را به دنبال داشته باشد. او تاکید می‌کند: خیران زیادی به این محل می‌آیند و سراغ خانواده‌های محروم را می‌گیرند. ساکنان این محله هم برایشان احترام زیادی قائل هستند. کمک‌های موردی خیران به‌ویژه در ایام محرم و ماه مبارک رمضان و ایام عید توانسته گره زیادی از کار مردمان این محله باز کند.

اما در کوچه‌های این محله که از نظر جغرافیایی بسیار ناهموار است، مغازه‌های کوچکی که اجناس زیادی برای فروش ندارند و خانه‌هایی با در‌های باز که گویی منتظر مهمان خوانده و ناخوانده هستند، بیشتر به چشم می‌آیند. جوانانی که بی‌هدف در کوچه‌های کم‌عرض گشت می‌زنند، اما می‌توان فهمید که حرف‌های زیادی برای گفتن دارند.

یکی از مواردی که این محله را متمایز از محلات مجاور مانند ملازینال و احمد‌آباد می‌کند، وجود خانه‌های پلمب‌شده یا خالی از سکنه است که به گفته همسایه‌ها، مالکان این خانه‌ها یا در زندان هستند یا به علت غیرمقاوم بودن مجبور به ترک آن شده‌اند. این واحدهای مسکونی به علت مقرون به صرفه نبودن بازسازی خانه یا ناتوانی مالی مالک مدت‌هاست که رها شده‌اند. مساله‌ای که به معضلی برای همسایه‌ها و به محلی برای تجمع حیوانات وحشی یا معتادان تبدیل شده است. 

2 مدرسه در این محله دیده می‌شود.  تعداد مساجد زیاد است و به چشم می‌آیند. در انتهای کوچه‌ای هم امامزاده‌ای قدیمی وجود دارد که به گفته اهالی محل با امامزاده عون بن علی(ع) در بالای کوه عینالی هم‌دوره است. کودکان این محله برای آموزش به محله احمد‌آباد یا ملازینال می‌روند، تعدادی هم به مدارس خیابان عباسی که با تاکسی تنها 3 دقیقه زمان می‌برد. 

 
توجه خیران به محرومیت‌های منطقه 

حامد یکی از خیران جوانی است که با یک موسسه خیریه مردمی کمک‌هایی به مردم نیازمند این منطقه می‌کند. او می‌گوید: فرار از مدرسه در این منطقه به‌ویژه در مورد کودکان کار دیده می‌شود. به عنوان مثال چندی پیش یک دختر 11ساله را که به خاطر فقر خانواده مجبور به کار و ترک تحصیل شده بود، به یک مرکز آموزشی خیریه در تبریز معرفی کردیم تا از حمایت‌های آنها بهره‌مند شود. به اعتقاد این خیر، آسیب‌های اجتماعی در این منطقه کودکان را قربانی می‌کند و آمار آنها هم رو به افزایش است. البته کمک‌های مردمی‌ای هم به این منطقه می‌شود، اما با وجود جمعیت بالای این منطقه کمک‌ خیران به‌سرعت در دریای فقر و نداری مردم ترلان دره‌سی محو می‌شود.


هشدار برای وضعیت ترلان دره‌سی 

عضو شورای شهر تبریز با اشاره به وضعیت آشفته اجتماعی در منطقه ترلان دره‌سی، می‌گوید: فضاهای شهری پنهان و دور از چشم در این منطقه به محلی برای بروز انواع ناهنجاری‌ها و ارتکاب جرائم تبدیل شده است. با وجود این‌که شهرداری در سال‌های گذشته برای کاهش این مناطق پنهان و دور از دسترس اقدامات عمرانی و مسیرگشایی انجام داده است، اما هنوز این مناطق در ترلان دره‌سی آسیب‌های اجتماعی را در دل خود جای داده‌اند. 

«فریدون بابایی اقدم» با بیان این‌که در کنار مسئولان شهری و مدیریت عمرانی شهر، باید نظارت و کنترل و همچنین حمایت‌های اجتماعی از ساکنان ترلان دره‌سی صورت بگیرد، تاکید می‌کند: پوشش و ارائه خدمات اجتماعی، همچنین کنترل محلات مختلف ترلان دره‌سی باید از سوی نهاد‌های نظارتی برای کنترل ناهنجاری‌های این منطقه انجام شده و گزارش‌های مرتبط به شورا برای اقدامات لازم ارائه شود.

بابایی اقدم عنوان می‌کند: اگر ساماندهی این منطقه و کنترل آسیب‌هایی مانند اعتیاد و بزه‌های مختلف در دستور کار نهادهای حمایتی و اجتماعی قرار نگیرد، نسل آینده که در این منطقه پا می‌گیرد و کودکان و نوجوانان معصومی که در این منطقه زندگی می‌کنند، ضربات بیشتری را متحمل خواهند شد.


پوشش‌های اجتماعی در ترلان دره‌سی 

مدیر کل بهزیستی آذربایجان شرقی با بیان این‌که جلسات مشترک متعددی با حضور مسئولان انتظامی و کارشناسان امور پیشگیری اداره بهزیستی استان و مدیریت امور اجتماعی شهرداری تبریز در مورد ترلان دره‌سی برگزار شده است، اظهار می‌کند: جمع‌آوری معتادان متجاهر این منطقه و انتقال به مرکز ماده 16، همچنین در نظر گرفتن محلی برای نگهداری افراد بی‌خانمان در همین منطقه از جمله اقدامات انجام‌شده طی سال‌های گذشته است که همچنان هم ادامه
دارد.

 «محسن ارشدزاده» با بیان این‌که حجم آسیب‌های اجتماعی در این منطقه زیاد است، اظهار می‌کند: با وجود این آسیب‌ها میزان پوشش‌های اجتماعی در این منطقه چندان گسترده نیست و اصلی‌ترین مشکلی که این منطقه را درگیر کرده موضوع اعتیاد به مواد مخدر است. کودکان کار و خانواده‌های بی‌سرپرستی در این منطقه زندگی می‌کنند که سرپرست آنها در زندان به سر می‌برد و در برخی موارد هم خانواده‌ها سرپرست را از دست داده‌اند. 
وی تاکید می‌کند: برخی جمعیت‌های خیریه مردمی در این منطقه در کنار نهادهای اجتماعی فعالیت می‌کنند و تا حد ممکن تلاش می‌شود کودکان بی‌سرپرست محله ترلان دره‌‌سی به مراکز مورد تایید بهزیستی در تبریز منتقل شوند و تحت پوشش آموزش‌های لازم قرار بگیرند.

ارشدزاده ادامه می‌دهد: البته با وجود حمایت‌های انجام‌شده برخی افراد معتاد یا بزهکاری که ادامه حیات خود را در پنهان ماندن از دسترس نهادهای اجتماعی می‌بینند، مانع از نظارت‌ها می‌شوند و به همین دلیل خانواده و فرزندان آنها همچنان در معرض این آسیب‌ها قرار می‌گیرند. 


ترلان دره‌سی در کنترل نیروی انتظامی 

معاون اجتماعی نیروی انتظامی استان هم در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که در حال حاضر وضعیت قاچاق مواد مخدر و اعتیاد، همچنین بزه‌های اجتماعی در منطقه ترلان دره‌سی بسیار بهتر از گذشته شده است، می‌گوید: بنا به مستنداتی که در دست داریم، وضعیت به نسبت 5 سال گذشته تغییرات زیادی کرده و دیگر در این منطقه معتاد متجاهر و کارتن‌خواب، همچنین خرید و فروش علنی مواد مخدر وجود ندارد.«هاشم شعفی» درباره این‌که چرا در این منطقه کلانتری مستقلی وجود ندارد، بیان می‌کند: کلانتری ایده‌لو در خیابان عباسی در چند صدمتری این محله مستقر است. علاوه بر آن گشت‌های نیروی انتظامی به صورت مداوم در این منطقه حضور دارند و گشت‌های نامحسوس نیز از وضعیت این منطقه فیلم‌های مستند تهیه می‌کنند. بر اساس این داده‌های مستند، اعلام می‌کنیم که وضعیت نسبت به گذشته بهتر شده است و با همکاری دستگاه‌های فرهنگی و اجتماعی می‌توانیم به نتایج بهتری هم برسیم.

وی با اشاره به برنامه‌های فرهنگی و آموزشی اجراشده از سوی معاونت نیروی انتظامی در این منطقه تاکید می‌کند: در حال حاضر برای خانواده‌های آسیب‌پذیر برنامه‌های مشاوره دوری از اعتیاد و مقابله با ناهنجاری‌های اجتماعی از سوی معاونت اجتماعی نیروی انتظامی برگزار می‌شود که منجر به ارتقای آگاهی خانواده می‌شود.  شعفی درباره این‌که در حال حاضر در این منطقه متراکم با وجود این‌که تعداد مدارس بسیار محدود است و هیچ فرهنگسرایی هم وجود ندارد، می‌گوید: این برنامه‌ها در مساجد محله، مدارس و فرهنگسرایی که در محله همجوار وجود دارد، برگزار می‌شود.
معاون اجتماعی نیروی انتظامی با اشاره به تهیه مستند «راه مه‌آلود» از تداوم برنامه‌های پیشگیری و مقابله با آسیب‌های اجتماعی در ترلان دره‌سی برای سال 98 هم خبر می‌دهد و بیان می‌کند: این مستند از سوی معاون اجتماعی نیروی انتظامی آذربایجان شرقی از وضعیت محله ترلان دره‌سی تهیه شده است که فیلمبرداری آن به صورت غیرمحسوس بوده است. سال آینده هم برنامه‌های فرهنگی مناسبی در قالب کلاس‌های ارتقای توانمندی‌های اجتماعی و فرهنگی داریم که می‌تواند وضعیت را بهتر هم بکند. شرط موفقیت این برنامه‌ها همکاری شرکای فرهنگی و اجتماعی در شهر است.

وی اظهار می‌کند: البته باید در نظر داشت که قضاوت در مورد ترلان دره‌سی نباید با سیاه‌نمایی همراه باشد و باید متناسب با جمعیتی که در این منطقه سکونت دارند، برنامه‌ریزی انجام شود. در حال حاضر جمعیت این منطقه حدود 5 هزار نفر است که البته اغلب ساکنان آن افراد شریفی هستند و بنا به وضعیت اقتصادی و مشکلات معیشتی در این محله سکونت دارند. 


طرح بازیافت مناطق حاشیه‌نشین تبریز برای ترلان دره‌سی 

شهردار تبریز هم با بیان این‌که برنامه‌های عمرانی و طرح بازیافت مناطق حاشیه‌نشینی در حاشیه اتوبان پاسداران از جمله ترلان دره‌سی انجام شده و ادامه خواهد داشت، بیان می‌کند: از چند سال قبل برنامه‌های مسیر‌گشایی و احداث تبادل‌های مختلف و تقاطع‌های عریض انجام شده که تا عمق کوچه‌های این محلات هم پیش رفته است. با توجه به ضرورت تسریع در اجرای طرح‌های عمرانی و اصلاح منطقه با همکاری معاونت عمرانی استانداری و شورای فنی این برنامه‌ها ادامه خواهد داشت.

«ایرج شهین‌باهر» درباره این‌که در این منطقه تعدادی خانه متروکه و پلمب‌شده هم دیده می‌شود که سکونت در آنها وجود نداشته و بر ناامنی منطقه افزوده است، عنوان می‌کند: وجود این خانه‌های متروکه همچنین سکونتگاه‌های غیرایمن اراده شهرداری را برای اصلاح منطقه بیشتر می‌کند.

وی با اشاره به نبود فضای مناسب برای احداث پارک و محل تفریح در این محله اظهار می‌کند: در صورتی که طرح‌های شهرداری برای این منطقه اجرایی شود، می‌توان به آینده ترلان دره‌سی به عنوان یک منطقه گردشگری در حاشیه اتوبان کسایی امیدوار بود. وجود جاذبه‌های فرهنگی و مذهبی از جمله امامزاده و مساجد قدیمی در این محله می‌تواند زمینه‌ای برای تسریع در تغییر فضای فرهنگی این منطق باشد.


ساماندهی ترلان دره‌سی و مسیرگشایی‌های جدید 

کمتر از یک دهه قبل محله مسکونی ترلان دره‌سی با مشکلات زیادی برای سکونت و حتی تردد شهروندان روبه‌رو بود، اما اقداماتی که در سال‌های 90 تا 93 برای ساماندهی ترلان دره‌سی و مسیرگشایی‌های جدید، همچنین احداث طرح شبدری متصل‌کننده به اتوبان پاسداران و خیابان‌های جدید صورت گرفته است، نشان از توجه بیشتر مسئولان به این منطقه دارد. اگر تا همین چند سال قبل شهروندان غیرساکن این منطقه امکان تردد در این منطقه را نداشتند، اما اکنون آنها می‌توانند با خودرو شخصی و ترجیحا ساعات قبل از غروب چرخی در خیابان‌های اصلی ترلان دره‌سی بزنند. 

بی‌شک اگر فقر و محرومیت از چهره این محله زدوده شود، برخی کوچه‌های تو در تو و تنگ این منطقه و خانه‌های کوچک با درهای متعدد هم جاذبه‌های جالبی است که می‌تواند توجه را به خود جلب کند. هر چند که به گفته برخی اهالی و مردم تبریز، این کوچه‌های باریک به محل فعالیت قاچاقچیان مواد مخدر تبدیل شده بود. آن هم در حالی که هنوز هم امکان گشت‌زنی در این کوچه‌ها برای شهروندان غیرساکن و ناآشنا وجود ندارد و با نگاه‌های سنگین اهالی روبه‌رو می‌شود. مساله‌ای که بی‌شک برای خانواده‌ها و کودکان ساکن در این محله با وجود آسیب‌های پنهان اجتماعی قابل تامل است و به توجه بیشتر مسئولان برای رفع چنین معضلاتی نیاز دارد.