مریم سمائی
تاریخ اقتصادی ایران پر است از سلاطینی که هر از گاهی نبض یکی از صنوف را در دست می‌گیرند و با بهره‌گیری از فضای ناامن اقتصادی ثروت‌های افسانه‌ای برای خود خلق می‌کنند. در چند وقت اخیر با افزایش نرخ ارز و به هم ریختگی بازار، تعداد سلطان‌ها به قدری افزایش یافت که مردم هر روز منتظر اعلام نام سلطان جدیدی در کشور بودند. اما اینکه آیا واقعا سلطان‌ها به واسطه شرایط فضای کسب و کار ایجاد می‌شوند یا جهش قیمت ارز موجب افزایش تعداد سلطان‌ها شده یا حتی سیاستگذاران نقش مهمی در پرورش آنها داشته‌اند، سؤالات مهمی است که تعدادی از فعالان بخش‌خصوصی به آن پاسخ داده‌اند. در ادامه نظر آنها را می‌خوانید:
بخشنامه‌ها، راه گریز از قوانین را باز می‌کنند
فریال مستوفی
رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران
متأسفانه ایران از نظر شاخص اقتصادی رتبه 130را بین کشورها دارد که رتبه بالایی در جهان است. وقتی شرایط اقتصادی یک کشور تغییر می‌کند فضای کسب‌و‌کار نیز در آن کشور تغییر خواهد کرد، با این حال با توجه به شرایطی که در کشور ما به‌وجود آمده است فضای کسب‌و‌کار به این راحتی سر‌و‌سامان نخواهد یافت. همیشه در مواقعی که شرایط اقتصادی بسامان نیست افرادی هستند که از این نابسامانی سوءاستفاده می‌کنند. در ایران درباره فساد اقتصادی زیاد صحبت می‌شود اما در نهایت تصمیم درستی درباره آن گرفته نمی‌شود و تاکنون نتوانستیم مقابله‌ای جدی با این موضوع داشته باشیم. به‌نظر من فساد نمی‌تواند شکل بگیرد مگر آنکه نهادها و تشکیلاتی که امکان دسترسی به منابع و اطلاعات را دارند با آنها همراه باشند.توجه به این نکته گواه این است که نقش نهادها در کاهش تعداد سوءاستفاده‌گران اقتصادی بسیار پررنگ است. وقتی بخشنامه‌هایی صادر می‌شود که راه گریز از قوانین را باز گذاشته، به‌طور حتم سوءاستفاده افراد سودجو بیشتر می‌شود.
ما در شرایطی ارز 4200تومان را به برخی افراد دادیم که به وضوح روشن بود که آنها واردات مورد نیاز را تامین نمی‌کنند. همین امر موجب دور زدن قانون با انواع روش‌ها و بروز فساد شده است. این قوانین و بخشنامه‌های متعدد یا به‌صورت برنامه‌ریزی شده صادر می‌شود یا بر اثر بی‌توجهی مسئولان است که در هر دو صورت رشد سوءاستفاده‌گران را به‌دنبال دارد. به‌طور کلی هر گاه راه گریزی در قوانین برای افراد سودجو ایجاد شود تعداد سلاطین اقتصادی هم بیشتر می‌شود و هر چه این راه باز‌تر باشد میزان سودجویی و غارت منابع ملی هم بیشتر خواهد شد.هم‌اکنون در کشور ما واسطه‌گری رونق گرفته و فعالیت‌های مولد رو به کاهش است. متأسفانه بخشی از مشکلات ما حاصل تحریم‌های ظالمانه خارجی به‌خصوص تحریم‌های آمریکاست که برخلاف موازین حقوقی اعمال شده و فضای کسب و کار در ایران را تحت‌تأثیر خود قرار داده است. از سوی دیگر روی آوردن به واسطه‌گری به جای انجام فعالیت‌های تولیدی از دیگر دلایلی است که اقتصاد را دچار مشکل کرده است.
در بسیاری از موارد، سود اصلی را واسطه‌ها بدون سرمایه‌گذاری آنچنانی می‌برند، درصورتی که زحمت کار را تولید‌کنندگان می‌کشند. واسطه‌گران هیچ‌گاه مالیاتی پرداخت نمی‌کنند، این در حالی است که یک تولید‌کننده باید مالیات بپردازد. البته من مخالف پرداخت مالیات نیستم اما این پرداخت مالیات باید براساس قوانین مشخص توسط همه اقشار جامعه پرداخت شود و فشار آن تنها بر دوش تولید‌کنندگان نباشد.
قوانینی که زمینه‌ساز فساد می‌شود
سیدحسین سلیمی
نایب‌رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران
عدم‌نظارت صحیح و به‌موقع دولت و قوانین ضعیف موجب شده که جایگاه ایران در رتبه‌بندی جهانی از نظر فساد اقتصادی در موقعیت بدی قرار بگیرد. دولت وقتی نیاز به جمع‌آوری نقدینگی دارد از مردم می‌خواهد که پول خود را تبدیل به سکه کنند و هیچ محدودیتی هم برای خرید سکه قائل نمی‌شود. در این بین مشاهده می‌کنیم که فردی وارد بازار شده و اقدام به خرید سکه‌ها می‌کند و تبدیل به سلطان سکه و در نهایت هم اعدام می‌شود. اما اگر دولت در همان ابتدا برای مهار نقدینگی در بازار سکه سقفی مشخص می‌کرد کسی می‌توانست در نظام اقتصادی خللی ایجاد کند؟ دولت برنامه‌ها و قوانین را خوب تنظیم نمی‌کند و قوانین ضعیف مشکلات حال حاضر را به‌وجود می‌آورد.اگر روش‌ها و آیین‌نامه‌ها از همان ابتدا به درستی پیش‌بینی و تدوین شوند و دست افراد برای انجام هر کاری باز گذاشته نشود و کنترل و پیگیری وجود داشته باشد به‌طور قطع چنین اتفاقاتی به‌وجود نمی‌آید. سؤال مهم این است که در کمتر از یک سال دلار 2300تومانی 3800تومان شد و بعد با یک جهش بزرگ به مرز 20هزار تومان رسید درحالی‌که سال گذشته درست در همین ماه‌ها اعضای اتاق بازرگانی گفته بودند که نرخ ارز در جای مناسبی قرار ندارد و باید فکری برایش کرد.
بی‌شک تغییرات بی‌شمار در بازار اقتصادی مردم را نگران می‌کند و افرادی که می‌خواهند سرمایه خود را حفظ یا درآمد‌زایی کنند وارد فعالیت‌های واسطه‌گری می‌شوند. این مسئله نشان‌دهنده بی‌برنامگی در نظام اقتصادی کشور است. متأسفانه در کشور ما توجه کمی به بخش تولید می‌شود. همین موضوع باعث می‌شود که صرفه اقتصادی در واسطه‌گری باشد تا انجام فعالیت‌های تولیدی. در واقع شرایط فضای کسب‌و‌کار در کشور مناسب نیست و افراد به جای حضور در فعالیت‌های تولیدی به انجام فعالیت‌های غیرمولد روی‌می‌آورند.
عدم‌شفافیت و ضعف قوانین، مسئله‌ساز است
مجید فانی
نایب‌رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران
موضوع سوءاستفاده‌گران اقتصادی همواره در کشور وجود داشته اما در شرایط کنونی و با تغییرات به‌وجود آمده در نرخ ارز تعداد آنها بیشتر شده است و البته رسانه‌ها هم به آنها بیشتر پرداختند. سوءاستفاده‌گری در ذات همه انسان‌ها وجود دارد؛ به‌عنوان مثال در کشورهای اروپایی هم که پایین‌ترین رتبه را در فساد اقتصادی و اداری دارند شاهد سوءاستفاده‌گری افراد هستیم اما اینکه چه چیزی باعث می‌شود تعداد سلطان‌های سوءاستفاده‌گر بیشتر شود را باید در شفاف نبودن قانون و ضعف آن دانست. در اوضاع کنونی ضعف در قانون و روشن‌نبودن بخشنامه‌های قانونی موجب شده که تعداد سلاطین افزایش پیدا کند و موجب ایجاد خلل در نظام اقتصادی شود. اگرچه فرهنگ هم در افزایش یا کاهش تعداد دور زنندگان قانون نقش دارد اما به‌طور حتم نقش قانون بیشتر و پررنگ‌تر است. شکل‌گیری فرهنگ و ایجاد هنجار امری زمان‌بر است اما قانون راهی میانبر برای پایبندکردن افراد است. اگر قانون راه‌های گریز را روی افراد ببندد، امکان سوءاستفاده‌گری کمتر می‌شود و افراد پایبندتر می‌شوند. در چند وقت اخیر شاهد رشد واسطه‌گری در کشور و کاهش فعالیت مولد هستیم. به عقیده بنده سرمایه‌گذاران همیشه دنبال این هستند در جایی سرمایه‌گذاری کنند که افزایش درآمد را برایشان به‌دنبال داشته باشد؛ بنابراین در شرایطی که فعالیت‌های تولیدی موجب افزایش منابع مالی نمی‌شود نباید از رونق واسطه‌گری و دلالی تعجب کرد.
وقتی یک سرمایه‌گذار از راه تولید، بازرگانی و خدماتی که از استانداردهای کاری هستند نتواند کسب درآمد کند به‌دنبال فرصت اقتصادی می‌گردد که این منابع را حفظ کند و افزایش دهد. در این شرایط تنها فرصتی که به افزایش سرمایه می‌انجامد واسطه‌گری و دلالی است. اگر این مسیر برچیده شود قطعا سرمایه‌گذار به سمت تولید می‌رود و فعالیت‌های اقتصادی رونق می‌گیرد که در نهایت به رشد اقتصادی کشور ختم می‌شود.
آیا غیرمولدها به‌واسطه شرایط فضای کسب و کار ایجاد شده‌اند؟
قوانین سلطان‌ساز
فعالان اقتصادی از تأثیر شرایط محیط کسب و کار بر رشد فعالیت‌های سوداگرانه می‌گویند
در همینه زمینه :
