فاصله طولانی تولید تا مصرف

عیسی محمدی

این روزها ماجرای گوشت مطرح است. قبل از این نیز کالاهای اساسی و در دوره‌ای پوشک نقل محافل بود. شیر خشک هم به این سیاهه اضافه شده بود. این روزها دولت برای رفع نیاز بازار به گوشت، واردات با دلار 4200تومانی را در دستور کار قرار داده است. می‌گویند که 2‌برابر نیاز گوشت وجود دارد، اما چرا باز هم کمبود آن احساس می‌شود و مردم صف می‌بندند؟ ظاهرا همه‌‌چیز به توزیع و منطق آن بازمی‌گردد.

آخرین تمهیدی که دولت اندیشیده، توزیع اینترنتی گوشت تنظیم بازاری است. هرچند این روزها خبر می‌رسد که این سامانه‌های اینترنتی نیز به مشکل خورده‌اند و ظاهراً تأمین گوشت مورد نیازشان انجام نشده. فعلا که از طریق همان میادین میوه و تره‌بار و فروشگاه‌های زنجیره‌ای و با کارت‌‌های ملی، گوشت قرمز تحویل مردم داده می‌شود.

حرکت به توزیع مدرن

چندی پیش بازرسان وزارت دادگستری که بازرسی‌هایی از وضعیت توزیع گوشت داشتند هم اعلام کردند که مشکل در توزیع گوشت است که درست انجام نمی‌شود و به دلالی‌ها دامن می‌زند. رئیس گشت تعزیرات حکومتی نیز بیستم بهمن‌ماه اعلام کرد که 5/4 تن مرغ منجمد تنظیم بازاری را در یک مغازه کشف کرده‌اند. ضمن اینکه گزارش‌هایی نیز از دپوی گوشت‌های تنظیم بازاری ارائه شده بود که نشان می‌داد نه‌تنها توزیع درست انجام نمی‌شودکه حتی تعمدا باعث می‌شود تا گوشت تنظیم‌ بازاری به عده‌ای خاص برسد؛ نه به عموم مردم. تا اینکه رضا سالمی، مدیرکل شرکت پشتیبانی امور دام استان تهران، گفت که برای توزیع محصولات پروتئینی، شامل گوشت قرمز و مرغ گرم و منجمد از ایده توزیع اینترنتی براساس کدپستی خریدار استفاده خواهد شد؛ «این اقدام راه‌حلی برای ساماندهی بازار گوشت است. ‌اخیرا در صف‌های خرید گوشت به نرخ مصوب افراد زیادی هستند که به این گوشت نیاز ندارند و فقط به‌خاطر تفاوت قیمت زیادی که با بازار دارد آن را خریداری می‌کنند و در بازار آزاد می‌فروشند و از این طریق دلالی شکل گرفته است.»

معمول‌ترین نظام‌های توزیع

در تعاریف اقتصادی و کسب‌وکار، سیستم‌های پخش و توزیع را، زنجیره‌ای از کسب و کارها یا واسطه‌ها دانسته‌اند که یک یا چند محصول و خدمات را، به‌دست مشتریان می‌رسانند. بحث توزیع، همیشه جزو دغدغه‌ها و نگرانی‌های مدیران اقتصادی و تولیدی بوده است و بد نیست بدانید که بخشی از کسب و کارها، ازجمله رسانه‌های مکتوب، تنها به این دلیل از بین رفته‌اند که نظام توزیع مناسبی نداشته‌اند. در مبانی اقتصادی و کسب و کار، معمول‌ترین سیستم‌های پخش و توزیع را شبکه‌های توزیع عمده‌فروشی، شرکت‌های پخش و طراحی شبکه‌های فروش مختلف، پخش و توزیع مویرگی و پخش و توزیع کالا از طریق توزیع مستقل دانسته‌اند. در دل این نظام‌های توزیع، فروش و توزیع آنلاین، پخش کالا به‌صورت انتخابی یا انحصاری را هم باید مشاهده کرد.

چرخش راهبردی در نظام توزیع و بی‌تفاوتی نسبی ما

به‌نظر می‌رسد اموراتی که دولتی‌ها این روزها در حال انجام آن هستند، نظام توزیع را هدف خود قرار داده است؛ حوزه‌ای که در کنار تولید، فروش، خدمات مالی، انبارداری، حمل‌ونقل، بازاریابی و تبلیغات و...، جزو ارکان مهم هر بازاری محسوب می‌شود. اما ظاهرا که در نظام‌های توزیع مختلف دنیا، تغییرات مختلفی رخ داده است؛ چیزی که اندرو گرو، بنیانگذار اینتل زمانی آن را «نقطه چرخش راهبردی» می‌نامید؛نقطه چرخشی که گویی در نظام توزیع ایران رخ داده و موج تغییرات ایجاد شده‌اش، سنتی‌ها را یا حذف کرده یا محدود خواهد کرد. مشکلات پیش آمده در حوزه تزریق کالا و خدمات به مصرف‌کنندگان نهایی نیز از این بابت اتفاق افتاده که این چرخش راهبردی به خوبی درک نشده و دولتی‌ها هنوز نگاه دستوری و قدیمی و سنتی به این مقوله دارند. به‌نظر می‌رسد که بخشی از گرانی و نارضایتی مصرف‌کنندگان نهایی، به همین فرایند سنتی و ناکارآمد توزیع بازمی‌گردد؛ چیزی که آمارهای وزارت جهادکشاورزی به آن اینگونه اشاره می‌کنند که 90درصد نیاز غذایی کشور و کالاهای اساسی در داخل تولید شده و نباید بی‌جهت و به بهانه نابسامانی ارز گران شوند؛ اما همین فرایند توزیع از تولید تا مصرف، قیمت‌هایی غیرواقعی و غیرمنطقی و نامتعارف را بر این کالاها تحمیل می‌کند.