بی‌سازمانی در توسعه سواحل مکران

سیدامیرحسین عظیمی|  خبرنگار:


سواحل مکران از بندر جاسک هرمزگان در غرب تا بندر گواتر سیستان و بلوچستان در شرق، سواحلی راهبردی و استراتژیک برای ایران است. توسعه در این سواحل مستقیماً مورد تاکید مقام معظم رهبری، است. در اسناد بالادستی همچون برنامه ششم توسعه هم نگاه ویژه‌ای به آن شده و سند مختص به توسعه آن از سوی مقام معظم رهبری به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شده است. 
در یک دهه اخیر به دلیل تحولاتی که در حوزه قیمت تمام‌شده و هزینه‌های حمل‌ونقل رخ داده است، موجب شده آرایش اقتصادی منطقه به سمت سواحل و بنادر اقیانوسی در حال حرکت باشد. بنادر صحار عمان و گوادر پاکستان به‌ترتیب با جذب 25 و 62 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی خود را آماده می‌کنند تا سال 2050 میلادی به یک مگاپورت تبدیل شوند و جایگزین بنادر امارات و مهم‌ترین آن جبل‌علی شوند؛ بندر تازه‌تاسیس دوقم عمان نیز بنا به اعلام مدیران آن در تکاپوی جذب سرمایه‌گذار برای تبدیل شدن به یک هاب توزیعی در منطقه است؛ همچنین عربستان نیز در طرح جامعی در حال انتقال بخش مهمی از صادرات نفت خود از خلیج فارس به دریای سرخ است. 

هم‌زمان با این نقل و انتقالات از خلیج فارس به عمان و سواحل دیگر، ایران نیز از سال‌ها پیش با تدوین اسناد بالادستی توسعه‌ای، خود را برای این نقل و انتقالات آماده کرده است؛ طرح‌های مهم اقتصادی و زیربنایی در خط ساحل مکران در حال اجرا هستند و قرار است این سواحل میزبان بخشی از جمعیت ایران شوند. 

در اسناد بالادستی و طرح‌هایی جامع، قرار است سواحل مکران با استقرار صنایع پتروشیمی و فولاد و استفاده از آب دریا برای آن‌ها به تولید 30 میلیون تن مواد و محصولات پتروشیمی بالادست و پایین‌دست و 10 میلیون تن فولاد برسد؛ همچنین استقرار صنایع ماشین‌سازی، گردشگری و کشاورزی نیز با احداث مراکز بالادست و پایین‌دست صنعت خودرو، مراکز اقامتی و تفریحی و همچنین گلخانه‌های صنعتی و استفاده از شیرین‌سازی آب دریا برای تولید در آن‌ها در دستور کار قرار گرفته است. بندر جاسک در سواحل مکران نیز قرار است در طرح جامع وزارت نفت با احداث پایانه‌های نفتی، بخش مهمی از صادرات نفت ایران از خارک در خلیج فارس را به این بندر در آب‌های عمان منتقل کند. 
برای توسعه سواحل مکران، شورایی عالی با ریاست معاون اول رئیس جمهوری و عضویت بیشتر دستگاه‌های اجرایی تشکیل شده و ستاد توسعه آن نیز در وزارت دفاع قرار دارد؛ براساس اعلام ستاد توسعه سواحل مکران، در مجموع 1218 طرح بزرگ و کوچک عمرانی در خط ساحل مکران در هرمزگان و سیستان و بلوچستان اجرا خواهد شد. 


اجرای پروژه‌های بزرگ در سواحل مکران 

«علی‌اکبر سلیمانی»، معاون وزیر دفاع و دبیر ستاد توسعه سواحل مکران، می‌گوید: هم‌اکنون در سواحل مکران 48 پروژه و ابرپروژه زیربنایی با اعتباری بالغ بر 63 هزار میلیارد تومان در حال ساخت است که از یک تا 80 درصد پیشرفت دارد. معاون مهندسی و پدافند غیرعامل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح می‌افزاید: طرح جامع پیکره‌بندی و پهنه‌بندی سواحل مکران در شورای عالی معماری و شهرسازی تصویب شده است و به‌زودی اجرایی می‌شود تا پیکره‌های سرمایه‌گذاری در سواحل مکران به‌صورت متوازن به سرمایه‌گذاران معرفی شود. 

آن طور که دبیر ستاد توسعه سواحل مکران می‌گوید: توزیع متوازن زیرساخت و توسعه در خط ساحل مکران و همچنین تسریع در پروژه‌های زیرساختی دغدغه جدی است تا جایی که نمایندگان مجلس در سال 95 با هدف توسعه متوازن و تسریع و نظارت بر پروژه‌های زیرساختی در سواحل مکران، به تشکیل سازمان توسعه سواحل مکران رأی دادند. 

بنا به مصوبه مجلس این سازمان که در محدوده شهرستان‌های میناب، سیریک و جاسک هرمزگان و چابهار و کنارک سیستان و بلوچستان ایجاد می‌شود تمام وظایف و اختیارات دستگاه‌های اجرایی، نهادها و مؤسسات عمومی به‌ غیر از دفاعی‌امنیتی، قضایی و امور خارجه و همچنین تمام دارایی‌های دولت و دستگاه‌های اجرایی اعم از منقول و غیرمنقول و تمام طرح‌ها و پروژ‌ه‌ها (در حال بهره‌برداری یا اجرا) در منطقه سواحل مکران را بر عهده می‌گیرد. 


مخالفت‌ها 

دو سال از تصویب تشکیل سازمان توسعه سواحل مکران می‌گذرد، اما هنوز خبری از این سازمان نیست؛  «غلامرضا مالکی»، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سیستان و بلوچستان، پیش‌تر دلیل به تاخیر افتادن تاسیس این سازمان را توقف تدوین اساسنامه آن در هیات وزیران دانسته بود. 

«پروین فرشچی»، معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، نیز می‌گوید: سه سازمان با اساسنامه سازمان توسعه سواحل مکران مخالفت کردند؛ سازمان بنادر و دریانوردی، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان برنامه و بودجه. وی در مورد دلایل مخالفت دستگاه‌ها با تاسیس سازمان توسعه مکران می‌افزاید: اساسنامه تاسیس سازمان توسعه مکران تا حد بسیاری روح منطقه آزاد داشت. در حالی‌که مکران بین دو استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان واقع است و مدیریت این دو استان به طور کلی با هم تفاوت دارد. طبیعی است که یک‌پارچه شدن آن‌ها گمرک، امور بانکی و سایر موضوعات را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به‌طور قطع اجرایی کردن این اساسنامه با مشکلات بسیاری همراه خواهد شد.


مشکلات پیش روی پروژه‌ها 

نماینده مردم چابهار و کنارک در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: تسریع در پروژه‌های عمرانی، نظارت فراگیر بر دستگاه‌های متولی اجرای پروژه‌های زیرساختی و همچنین توزیع متوازن توسعه در کل طول مکران اهمیت فراوانی دارد؛ سازمان توسعه سواحل مکران همین سه هدف را دنبال می‌کند. 
 «عبدالغفور ایران‌نژاد» می‌افزاید: پروژه‌های عمرانی در مکران با وجود اهمیت فراوان و تاکیدات بسیار ویژه برای توسعه آن روند کندی را در پیش گرفته و برخی دستگاه‌ها آن‌چنان که باید به اهمیت این سواحل پی نبرده‌اند. از طرفی طرح‌های سرمایه‌گذاری گاهی در یک نقطه خاص همچون منطقه آزاد چابهار متمرکز می‌شوند و به صورت متوازن در طول ساحل مکران پراکنده نمی‌شوند.