کلانشهر‌ما

فرحناز چراغی|‌  کرمانشاه- خبرنگار:

بالاخره کرمانشاه نیز با ابلاغ وزارت کشور نهمین کلانشهر ایران شناخته شد. این عنوان از سال‌ها پیش بر کرمانشاه اطلاق شده بود اما جمعیت کرمانشاه به حد مورد نظر نرسیده بود. در واقع با افزایش جمعیت به بالای یک میلیون نفر کرمانشاه عنوان کلانشهر را گرفت. بدون شک کلانشهر شدن مزایایی برای شهر و استان کرمانشاه به همراه خواهد داشت که امید است مسئولان نهایت تلاش خود را برای بهره‌گیری از این عنوان به کار گیرند. 


ردیف‌های اعتباری خاص

یک عضو شورای شهر در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که عنوان «کلانشهر» تنها بر مبنای جمعیت به شهرها داده می‌شود، می‌گوید: شهرهای با جمعیت بیش از یک میلیون نفر به عنوان کلانشهر معرفی می‌شوند.
«سید حجت‌الله موسوی اجاق» می‌افزاید: در آخرین سرشماری، حدود 25 تا 45 هزار نفر برای تبدیل شدن به کلانشهر کم داشتیم، اما با درصد رشد سالانه جمعیت و با توجه به مهاجرت برخی خانوارهای زلزله‌زده به شهر کرمانشاه جمعیت این شهر به بالای یک میلیون نفر رسید. 

وی با اعلام این خبر که ابلاغیه کلانشهر شدن کرمانشاه از اول اسفند اجرا می‌شود، اضافه می‌کند: با کلانشهر شدن ردیف‌های اعتباری خاصی در زمینه جمعیتی و محیط زیستی از جمله آلودگی هوا به کرمانشاه تعلق می‌گیرد. همچنین در انتخابات دوره بعد شورای شهر بر اساس قانون که جمعیت کرمانشاه به یک میلیون نفر رسیده است، مردم کرمانشاه می‌توانند ۱۳ نماینده به شورای شهر معرفی کنند. 
سخنگوی شورای شهر ادامه می‌دهد: کرمانشاه پیش از این کلانشهر نبود، چراکه جمعیت کرمانشاه کمتر از یک میلیون نفر بود. هر چند برخی این عنوان را درباره کرمانشاه مطرح می‌کردند. 


مزایای کلانشهر شدن 

فرماندار کرمانشاه نیز در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که از زمان ابلاغ و دستور وزیر کشور مبنی بر کلانشهر شدن، کرمانشاه از مزایای کلانشهر شدن برخوردار خواهد شد، می‌افزاید: استاندار و مجمع نمایندگان استان برای به ثمر نشستن و تسریع در روند کلانشهر شدن کرمانشاه تلاش کردند که جای قدردانی دارد.

 «فضل‌الله رنجبر» کلانشهر شدن کرمانشاه را خبری مسرت‌بخش برای مردم و مسئولان عنوان می‌کند و می‌افزاید: کلانشهر شدن علاوه بر بار معنوی برای شهرها پیامدهای مثبتی برای سرمایه‌گذاری به دنبال دارد و نسبت به سایر شهرها از مزایای بیشتری برخوردار خواهند شد. این مسئول اضافه می‌کند: حضور شهردار مرکز استان در جلسات کلانشهرهای کشور، ارتقای چارت سازمانی - تشکیلاتی و ساختاری شهرداری‌ها، افزایش ردیف‌های ویژه اعتباری بخشی از این مزایایی است که شامل حال کرمانشاه نیز خواهد شد. وی می‌گوید: ارتقای جایگاه کرمانشاه از شهر به کلانشهر آثار خوب و مثبتی خواهد داشت؛ بهره‌مندی از ردیف‌های بودجه کلانشهرها یکی از این مزایاست که می‌تواند توسعه‌آفرین باشد.


افزایش اهمیت سیاسی‌ اقتصادی و بازرگانی‌شهر

رئیس شورای شهر کرمانشاه با تبریک به مردم این شهر به مناسبت کلانشهر شدن کرمانشاه می‌گوید: با کلانشهر شدن، شهر اهمیت سیاسی، اقتصادی و بازرگانی پیدا می‌کند.   «غلامرضا امیری» در گفت‌وگو با همشهری می‌افزاید: کلانشهرها از مراکز اقتصادی هر کشوری به حساب می‌آیند و از امکانات و بودجه‌های بیشتری نسبت به سایر شهرها برخوردار خواهند شد. 

وی بیان می‌کند: از مزایای کلانشهر شدن اختصاص بودجه‌های عمرانی ویژه‌ است؛ از جمله ایجاد مترو و امکانات رفاهی بیشتر برای شهروندان. در مورد مسائل گردشگری، رفاهی، فرهنگی، ورزشی و آموزشی نیز با توجه به کلانشهر شدن بودجه بیشتری به کرمانشاه اختصاص می‌یابد.  این عضو شورای شهر با اشاره به زمان اجرای این ابلاغیه می‌گوید: با توجه به فرارسیدن پایان سال مالی، بر اساس ظن بنده از ابتدای سال آینده مزایای این طرح شامل حال کرمانشاه می‌شود.  وی در خاتمه از معاونت عمرانی کشور و پیگیری مسئولان دلسوز کرمانشاهی در پایتخت برای تسریع بخشیدن به روند کلانشهر شدن کرمانشاه قدردانی کرد.



  نگاه‌کارشناس  

اهمیت کلانشهر شدن 

بیژن کلهر نیا|  استاد دانشگاه:


کلانشهر یک امر اعتباری و قراردادی است. اهمیت کلانشهر شدن در این است که همه دستگاه‌های مرتبط با این موضوع بتوانند درست برنامه‌‌ریزی و از آن استفاده کنند. یعنی بتوانند از این ظرفیت اسمی و قراردادی کلانشهر استفاده عملی ببرند و آن را تبدیل به یک ظرفیت واقعی کنند.  ‌اگر فقط به عنوان کلانشهر شدن اکتفا کنیم، یک ظرفیت اسمی ایجاد کرده‌ایم و فقط اعتبار بیشتر به کلانشهر داده می‌شود که رقمش ناچیز است و در حدی نیست که باعث توسعه شهر کرمانشاه شود. این اعتبار در حد یک کمک از جانب وزارت کشور به شهرهاست که جمعیتشان از مرز یک میلیون نفر گذشته است، ولی مفهوم واقعی کلانشهر شدن این است که آن شهر نقش مادر شهر پیدا کرده و تبدیل به متروپل شده است.  بنابراین کلانشهر شدن به معنای واقعی این است که نقش شهری آن تغییر می‌کند. 

یعنی از سطح شهر به سطح منطقه شهری ارتقا می‌یابد؛ یعنی شهر کرمانشاه شامل خود و منطقه پیرامونش می‌شود. برای محرز شدن این موضوع برای مجموعه شهری کرمانشاه یعنی حوزه کلانشهری کرمانشاه باید طرحی ویژه تهیه شود؛ طرحی که در آن کلانشهر به‌درستی شناخته و نقشه آن درست تعریف شود. همچنین زیربناهای آن تعریف و ارتباطات آن سازمان داده شود. تمام اتفاقاتی که در این شهر برای توسعه کلانشهری پیش می‌آید باید در این طرح دیده شود. این‌که بگوییم کلانشهر کرمانشاه به‌واقع چیست، نیازمند اطلاعات و مطالعه وسیع و همه‌جانبه است و باید بتوانیم این ظرفیت بالقوه را به بالفعل تبدیل کنیم.  اگر درست مطالعه کنیم صدها پروژه بزرگ زیربنایی توسعه‌ای فرهنگی، پروژه‌های توسعه بازرگانی، توسعه اقتصادی بین‌المللی و بسیاری از پروژه‌های دیگر از قبل کلانشهر شدن برای کرمانشاه ایجاد و تعریف می‌شود که دولت آن را می‌پذیرد. از همین موافقت‌ها می‌توان برای توسعه کلانشهری استفاده کرد. 


شاید مهم‌ترین استفاده از ظرفیت کلانشهری طرح آمایش سرزمین است. یعنی در طرحی که دانشگاه رازی برای استان کرمانشاه با عنوان طرح آمایش سرزمین تهیه کرده، می‌توانیم ظرفیت مطالباتمان را بالاتر ببریم و به سطح ملی برسانیم. به‌طور ویژه برای خود کلانشهر کرمانشاه باید طرح مجموعه شهری تهیه شود و در آن چیستی کلانشهر را به‌درستی تعریف کنیم.  ظرفیت مدیریتی، ظرفیت دیگری است که کلانشهر شدن ایجاد می‌کند، چون نقش‌ها تغییر می‌کند و جایگاه‌ها ارتقا می‌یابد. از طرفی مناسبات اقتصادی و جمعیتی تغییر می‌کند. نقش‌های مدیریتی به‌ویژه نقش فرمانداری مهم می‌شود، چون فرمانداری در سطح کلانشهری کار می‌کند.

همچنین کلانشهری می‌تواند در الگوهای ارتباطی تأثیر مستقیم بگذارد؛ یعنی ما می‌توانیم ادعا کنیم ارتباطات منطقه‌ای‌مان به جنبه شهریاری ارتقا پیدا کند. در این زمینه کرمانشاه آزادراه می‌خواهد و به 4 آزادراه به تهران، کردستان، غرب و جنوب نیاز دارد. عجیب است که تا به حال کسی به این فکر نیفتاده که کرمانشاه باید آزادراه داشته باشد. بنابراین داشتن آزادراه نیز می‌تواند از مطالبات یک کلانشهر باشد. همان‌طور که کلانشهر شدن اصفهان و شیراز برای آنها این مطالبات را ایجاد کرد و در حال انجام است.

 شبکه ارتباطی ریل پایه نیز یکی دیگر از مطالبات می‌تواند باشد و ما باید به شبکه ریلی سراسری وصل شویم. آن هم نه از طریق شبکه ارتباطات درجه ۲ و ۳ بلکه از طریق شبکه ارتباطات مستقیمی که خودمان خواهیم داشت. بنابراین کلانشهر باید ارتباطاتش ریل پایه باشد یعنی حلقه‌های راه آهنی که اطراف شهر به وجود می‌آید و از آن طرف به مرز می‌رود.  توسعه فرودگاه نیز در کلانشهر مهم است. فرودگاه در کلانشهر باید تبدیل به فرودگاه درجه‌یک بین‌المللی شود، چون کلانشهر می‌تواند چنین فرودگاهی را اداره کند.  کلانشهر شدن در معنای واقعی مطالبه‌گری ایجاد می‌کند. در سطح کلانشهری باید نقاط جمعیتی سازماندهی مجرد یابند؛ یعنی همه حوزه‌های کلانشهر خصلت شهری پیدا می‌کند. 

روستاها و شهرهای کوچک به‌شدت تغییر نقش می‌دهند؛ ماهیدشت، کوزران، صحنه، هرسین و بیستون همه تحت تأثیر نقشه حدید کلانشهری قرار می‌گیرند. باید نقش‌هایشان در تعامل با یکدیگر به‌درستی تعریف شود. از نظر تأسیسات منطقه‌ای، شهرک‌های بازرگانی، باراندازهای منطقه‌ای، ارتباطات پیش‌بندری، ساخت فرودگاه‌های حدید را در کلانشهر می‌توان داشت.  بنابراین اگر می‌خواهیم درست از نقش کلانشهری بهره بگیریم باید مطالعه کنیم ‌که کلانشهر کرمانشاه یعنی چه و چه نقشی دارد؟ چه اتفاقاتی قرار است در حوزه شهری بیفتد و چه تفاوت‌های جمعیتی به وجود خواهد آمد و هزار پرسش دیگر. ‌‌یا این‌که در زمینه بازرگانی به‌ویژه صنعت چه اتفاقاتی در اینجا باید بیفتد؟ تبادلات و تعاملات مرزی چه تغییراتی باید بکند؟ مبادلات کلانشهر بلند برد می‌شود، یعنی مبادلات ما دیگر محدود به عراق و خاورمیانه نیست بلکه نقش کلانشهری ما ایجاب می‌کند خارج از این مرزها مبادله داشته و بردمان بلندتر شود. 

یا برای بازار کرمانشاه که تبدیل به مرکز خرده‌فروشی شده یک طرح و نقشه جدید تعریف شود؛ یعنی نقش بازار کرمانشاه در کلانشهر باید تغییر کند، مانند بازار تبریز و این امر نیازمند یک الگوی جدید است. در پایان پیشنهاد می‌کنم که در کرمانشاه یک سمینار در سطح ملی با حضور وزارتخانه‌های مختلف از جمله وزارت کشور، صنعت، معدن و تجارت، کشاورزی، چندین دانشگاه و استانداری‌های استان‌های همجوار، دانشگاه‌های مختلف، متخصصان برنامه‌‌ریزی و مهندسان برای طرح کلانشهر شدن گذاشته شود تا مسئولان بدانند کلانشهر شدن چیست و از قبل کلانشهر شدن چه مطالباتی می‌توانند برای توسعه شهر و استان کرمانشاه داشته باشند.