روی میز خبر
تنش آب در سال1400 مبنای علمی ندارد
دی‌ماه سال‌جاری مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی طی گزارشی آخرین وضعیت آب شرب در کشور از جنبه‌های مختلف را بررسی کرد. براساس این گزارش در تابستان سال۱۳۹۷ به‌دلیل کاهش بارش‌ها در سال آبی 1397-1396 و برخی دلایل دیگر، 36میلیون نفر(معادل ۴۶ درصد جمعیت کشور) از جمعیت روستایی و شهری در کشور تحت تنش آب شرب قرار گرفتند.
این گزارش در ادامه افزوده که پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که با فرض ادامه روند موجود، در سال۱۴۰۰ جمعیت تحت تنش آب شرب به ۸۰ درصد جمعیت کل کشور می‌رسد. مرتضی افتخاری، رئیس مؤسسه تحقیقات آب کشور اما معتقد است که شاخص‌های اندازه‌گیری و روش‌های استفاده شده در این گزارش مبنای علمی مشخص و قوی ندارد. بنابراین مطرح‌کردن مواردی نظیر اینکه ۸۰درصد جمعیت کشور در سال ۱۴۰۰ دچار تنش آبی خواهند شد، از پایه بی‌اساس است.
3 اشتباه بزرگ
افتخاری، رئیس موسسه تحقیقات آب کشور در گفت‌وگو با مهر با اشاره به پژوهش یادشده، گفت: نخستین نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد، استفاده از واژه آب شرب در این گزارش است. بهتر بود که به جای آب شرب، از آب شهری و روستایی استفاده می‌شد؛ چراکه زمانی که از آب شرب استفاده می‌کنیم، خوانندگان گمان می‌کنند منظور آب شرب نوشیدنی است. درحالی‌که در اینجا منظور آب شهری و روستایی است که شامل آب بهداشت، شرب و... می‌شود. دومین نکته‌ای که در این گزارش حائز اهمیت است، مربوط به جدول تنش آبی است. در این جدول 3وضعیت زرد، نارنجی و قرمز تعریف شده و شاخص، پیک مصرف در تابستان مدنظر قرار گرفته است. از طرفی جمعیتی که در این جدول تحت تنش آبی قرار گرفته را هم معطوف به همان بازه زمانی تابستان درنظر گرفته است. این نوع شاخص‌گذاری ایراد دارد. از طرفی این نوع شاخص‌گذاری به منبع مشخصی ارجاع داده نشده که الگوی مشخصی را معرفی کند. کافی است برخی از این اعداد و ارقام ذکر‌شده را بالا و پایین کنیم، آنجاست که این جدول دچار تغییرات زیادی خواهد شد. لازم به ذکر است که تمامی شهرها در یک بازه زمانی مشخص پیک مصرف آب را نخواهند داشت و اینکه پیک مصرف در تابستان در کل روزها اتفاق نخواهد افتاد. بنابراین اینکه بخواهیم این شاخص‌ها را به کل روز و‌ماه و بعد کل کشور تعمیم دهیم، دچار اشتباه شده‌ایم.
نکته سوم مربوط به پیش‌بینی تنش‌های آبی برای سال۱۴۰۰ است. براساس شاخص‌های سال آبی ۹۷ – ۹۶ سال آبی ۱۴۰۰ نیز پیش‌بینی شده است. اول اینکه در این گزارش روش این پیش‌بینی توضیح داده نشده است. دوم اینکه ممکن است در سال۱۴۰۰ ما دچار خشکسالی نباشیم و وضعیت ترسالی خوبی داشته باشیم. بنابراین اگر برای سال۱۴۰۰ پیش‌بینی شرایط بحرانی را می‌کنیم، خوب است که سناریوهای خوش‌بینانه را نیز مدنظر قرار دهیم. درنظر بگیرید که همین سال آبی کنونی در سال‌های آینده تکرار شود. آیا باز هم این حد از تنش آبی که پیش‌بینی شده است را خواهیم داشت؟ ذکر این نکته حائز اهمیت است که شاخص اندازه‌گیری تنش آبی در سال۱۴۰۰ در این گزارش موضعی، مقطعی و لحظه‌ای است که این نوع شاخص‌گذاری دچار اشکال است.
لزوم تعیین توازن بین تولید و مصرف آب
رئیس مؤسسه تحقیقات آب با تأکید بر این مسئله که باید بین تولید و مصرف آب یک توازن ایجاد شود، گفت: متأسفانه در شرایط کنونی روند مصرف از تولید سبقت گرفته است. تقریبا از تمامی ظرفیت‌های آبی کشور ازجمله سد‌سازی و انتقال آب و انتقال حوضه به حوضه استفاده کرده‌ایم اما سیستم‌های مصرف هنوز تحت کنترل نیستند و به همان روش قدیمی در حال کارند. البته در برخی از مناطق اصلاح شده است. به‌عبارتی هم‌اکنون دچار خشکسالی بین مصرف و تولید هستیم. بنابراین اگر بخواهیم در آینده دچار بحران نشویم، باید مصرف آب را مدیریت کنیم. هم‌اکنون دچار بحران مصرف آب هستیم که اگر این بحران دیده نشود، در آینده دچار بحران کمبود آب خواهیم شد.
ضرورت اجرای برخی الگوهای مصرف
رئیس مؤسسه تحقیقات آب با بیان اینکه استفاده از برخی روش‌ها می‌تواند به جلوگیری از مشکلات آبی در سال‌های آینده کمک کند، گفت: می‌توانیم در تمامی شهرهای کشور بخشی از منابع آب را به آب شرب نوشیدنی مردم اختصاص دهیم. تقریبا هر نفر در روز ۵ لیتر آب شرب نوشیدنی نیاز دارد. با این شرایط می‌توانیم منابع با‌کیفیت را به آب نوشیدنی اختصاص داده و در برخی ایستگاه‌های مشخص به مردم تحویل دهیم؛ در واقع چیزی شبیه سیستم بسته‌بندی آب را می‌توان اجرایی کرد. مرتضی افتخاری تصریح کرد: هم‌اکنون در بندرعباس در فصل تابستان به‌دلیل برخی مشکلات مربوط به کیفیت آب، تحویل آب شرب نوشیدنی با‌کیفیت در ایستگاه‌های مشخص به‌صورت خودجوش در بین مردم رایج شده است. یا در برخی از نقاط دیگر کشور منبع آب شرب نوشیدنی در منازل تعبیه شده است. به گفته وی، اگر چنین الگوهایی در تمامی شهرهای کشور اجرایی شود، آن موقع می‌توان آب سیستم لوله‌کشی را به سایر مصارف اختصاص داد؛ آبی که دیگر نیاز نیست با دقت بالا تصفیه شود. در این حالت کمک قابل توجهی به شرایط آبی کشور می‌شود و می‌توان از هدر‌رفت آب جلوگیری کرد. چنین روش‌هایی از نظر علمی ثابت‌شده و قابل اجرا هستند اما به‌نظر می‌رسد در شرایط فعلی کشور این روش‌ها قابل اجرا نباشد، چراکه به منابع قابل توجهی نیاز دارد.
