مهار ملخ‌ها در جنوب ایران

ستاره حجتی/خبرنگار


خبر شبیه تیتراژ آغاز یک فیلم سینمایی مهیج است: حمله ملخ‌ها! ملخ‌های صحرایی بعد از هزاران کیلومتر طی مسیر از آسمان عربستان به خلیج ‌فارس رسیدند و به جنوب ایران وارد شدند. حالا شاید برخی مراتع و مزارع هرمزگان لوکیشن مناسبی برای ساخت فیلمی هیجان‌انگیز از رویارویی انسان با حمله ملخ‌ها به نظر برسد. شبیه فیلم‌های هالیوودی که می‌شود در آن نبردهای تخیلی با حشره‌های عجیب و غریب ‌فضایی‌ را تماشا کرد. اما این لوکیشن هیجان‌انگیز سینمایی می‌تواند دردسرهایی بزرگ برای کشاورزان و باغداران و حتی دامپروانی ایجاد کند که زحمتشان یک شبه با خیل عظیم این جهنده‌های کوچک به باد می‌رود.  نخستین گزارش‌ها حاکی از ورود ملخ‌ها به استان هرمزگان بود. استانی که بنا بر اعلام سازمان حفظ نباتات کشور با بیشترین تراکم و در برخی مناطق آلوده با تراکمی در حدود 500 ملخ در هر متر‌ مربع مورد حمله قرار گرفت. به فاصله اندکی، اما دیده شدن ملخ‌ها در بوشهر، خوزستان و صبح دیروز (سه‌شنبه) در مناطقی از فارس هم مخابره شد. 

احتمال حمله سنگین‌تر 
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان به همشهری می‌گوید: پس از اخطار فائو در تاریخ 5 بهمن، ردیابی‌هایی از سوی کارشناسان هرمزگان صورت گرفت. 8 بهمن، نخستین دسته‌‌ ملخ‌های مهاجر در منطقه بندرلنگه دیده شدند و پس از آن ستاد مبارزه با ملخ به سرعت تشکیل و با هماهنگی سازمان حفظ نباتات، امکانات به سمت بندرلنگه منتقل شد. تا امروز بیش از 400 هکتار مبارزه شیمیایی علیه این ملخ‌ها صورت گرفته است.  حمید دولتی با بیان این‌که از 13 بهمن موج بزرگ‌تری از ملخ‌ها به بندرلنگه حمله کرده‌اند، می‌افزاید: در برآورد اولیه مشخص شد دسته اول حدود 500 هکتار را به عنوان کانون اولیه خود انتخاب کرده‌اند. در حال حاضر ریزش دسته جدید هم تمام شده   و کارشناسان با دستگاه ردیاب، نقطه ریزش را رصد می‌کنند تا با توجه به میزان وسعت برای مبارزه برنامه‌ریزی کنند. او با بیان این‌که در یک هفته گذشته ملخ‌ها 3 حمله دسته‌جمعی به زمین‌های کشاورزی در روستای نخیلو در بندرلنگه داشته‌اند،‌ اظهار می‌کند: به محض ورود ملخ‌ها مبارزه شیمیایی آغاز شده و همه دسته‌های مهاجم از بین رفته‌اند. تاکنون ۵۰۰ هکتار از زمین‌های زراعی در غرب استان برای مقابله با ملخ‌ها سم‌پاشی شده است و با اختصاص 2 هواپیما این سم‌پاشی در همه مناطق کشاورزی استان آغاز می‌شود، اما احتمال ورود دسته‌های جدید ملخ‌ها به نقاط دیگر استان وجود دارد.

کانون‌کوبی ملخ‌ها در بندرلنگه 
مدیر جهاد کشاورزی بندرلنگه هم به همشهری می‌گوید: یک دسته از ملخ‌های صحرایی مهاجر دریایی که ازعربستان سعودی وارد روستای نخیلوی این شهرستان شده بود بلافاصله و در همان روز 9 بهمن یعنی روز ورود، کانون‌کوبی، سم‌پاشی و نابود شدند.  محمدرضا شیخ‌زاده با بیان این‌که این ملخ‌ها بومی کشور عربستان، در نزدیکی دریای سرخ، هستند، می‌افزاید: ملخ‌ها امسال به دلیل نبود بارش و غذای کافی به سایر مناطق مهاجرت کرده‌اند و فائو هشدار مهاجرت آنها را به برخی کشورها داده بود. وی با بیان این‌که ملخ صحرایی دریایی می‌تواند حدود 200 تا 300 کیلومتر بدون نشستن پرواز کند و اگر به سرعت با دسته‌های مهاجر مبارزه نشود تخم‌ریزی می‌کند، ادامه می‌دهد: جهاد کشاورزی بندرلنگه در نامه‌ای به بخشداری‌های شیبکو، مرکزی و مهران و دهیاری و شوراهای اسلامی ورود ملخ‌های مهاجر را به این مناطق اعلام کرده است.

ملخ دریایی به هندیجان رسید 
چند روز بعد از نخستین مشاهده ملخ‌ها در هرمزگان (13 بهمن)، ملخ‌ها در هندیجان استان خوزستان هم دیده شدند. بنا بر اعلام جهاد کشاورزی هندیجان، آخرین بار در سال 72 ملخ‌ها در این شهرستان مشاهده شده‌اند. این ملخ‌ها در سال 42 هم به صورت تهاجمی به محصولات کشاورزی در این شهرستان حمله کردند و خسارت سنگین به بار آوردند.
مدیر جهاد کشاورزی هندیجان به همشهری می‌گوید: اطلاع‌رسانی لازم به دهیاران و کشاورزان شده و پس از تشکیل تیم‌های پایش و ردیابی، نخستین نمونه از این ملخ‌ها هفته گذشته در بندر سجافی واقع در 30 کیلومتری این شهرستان دیده شد.
جمشید اسلامیان با بیان این‌که بنادری که این ملخ‌ها در آنها دیده شده است با زمین‌های کشاورزی فاصله زیادی دارد، می‌افزاید: تاکنون خسارتی از این ملخ‌ها به مزارع کشاورزی هندیجان وارد نشده، ‌اما ملخ‌ها ممکن است در آینده به محصولات کشاورزی شهرستان حمله کنند.
او با بیان این‌که ورود این ملخ‌ها به فاز تهاجمی ممکن است یک ماه زمان ببرد، توضیح می‌دهد: عملیات رصد و پایش در دستور کار این مدیریت قرار دارد و به محض اطلاع از افزایش و ورود آنها به فاز تهاجمی عملیات سم‌پاشی آغاز خواهد شد. نگرانی ما فقط مربوط به مزارع کشاورزی نیست بلکه مراتع با توجه به بارش‌های اخیر و سرسبزی فراوان در معرض حمله احتمالی این ملخ‌ها قرار دارند.
اسلامیان با بیان این‌که این ملخ‌ها از صحرای آفریقا و عربستان بلند شده و از خلیج‌فارس عبور کرده‌اند، اظهار می‌کند: 2 بندر بحرکان و سجافی این شهرستان در دست پایش روزانه برای تعیین سطح تراکم ملخ‌ها هستند. 

وضع بوشهر نگران‌کننده نیست 
با وجود دیده شدن ملخ‌ها در بوشهر اما مسئولان این استان می‌گویند تراکم دیده شده به حدی اندک است که برای این استان و لااقل در زمان فعلی ایجاد نگرانی نمی‌کند. 
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی بوشهر به همشهری می‌گوید: براساس ردیابی‌های انجام شده در 10 روز گذشته، ملخ صحرایی در مناطق ساحلی از گناوه تا دیر و بردخون این استان به صورت محدود و در جمعیت کم دیده شده است. با هماهنگی‌های انجام‌شده با سازمان حفظ نباتات کشور پایش و ردیابی‌های مداوم در این استان در دست اجراست.
خسرو عمرانی با بیان این‌که کشورهای امارات متحده عربی، عمان و عربستان با جمعیت بالایی از ملخ صحرایی درگیر هستند، می‌افزاید: با وجود این‌که بوشهر هنوز در موقعیت بحرانی قرار نگرفته، اما تمهیدات لازم برای تجهیز اکیپ‌ها به دستگاه ردیاب انجام شده است.

هشدار مسئولان فارس به کشاورزان 
بعد از مشاهده ملخ‌های دریایی در شهرستان مُهر استان فارس و دریافت گزارش‌هایی از این شهرستان، سازمان جهاد کشاورزی فارس گروه‌های پایش و رصد را به مناطقی اعزام کرد که می‌توانند تحت حمله ملخ‌ها قرار بگیرند. 
مهدی قاسمی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی فارس به همشهری می‌گوید: متاسفانه این ملخ‌ها از گیاهان مثمر و غیرمثمر تغذیه و خسارت زیادی به کشاورزان و منابع طبیعی وارد می‌کنند. از همه کشاورزان در شهرستان‌های لامرد، مهر، زرین‌دشت، لارستان، داراب، خنج و گراش می‌خواهیم به محض دیدن این نوع ملخ‌ها که ۵ تا ۸ سانتی متر طول دارند به نزدیک‌ترین مرکز خدمات کشاورزی مراجعه کنند.

ملخ‌ها کنترل شده‌اند
معاون توسعه مدیریت، منابع و پشتیبانی سازمان حفظ نباتات کشور هم که با افزایش تراکم ملخ‌ها در هرمزگان برای پیگیری و نظارت بر حسن انجام عملیات مبارزه با آفت ملخ به این استان سفر کرده، معتقد است شرایط تحت کنترل قرار دارد و حمله‌ها مهار شده. رضا مروتی مبارزه با آفت ملخ را مسئولیتی بر دوش دولت می‌داند و می‌افزاید: خسارت احتمالی در فروردین و اردیبهشت سال آینده مشخص خواهد شد. هر ملخ ماده می‌تواند چند ده تخم در عمق زمین بگذارد و با مساعد شدن شرایط آب و هوایی، ملخ‌های جدید از تخم بیرون می‌آیند و جمعیتی چندبرابری را تشکیل می‌دهند. 
او با بیان این‌که ملخ‌های بالغ سال اول حدود 80 تخم و سال‌های دوم و سوم تا 200 تخم می‌گذارند، اظهار می‌کند: در حقیقت این مرحله که مرحله پوره نام دارد خطرناک‌ترین حالت است و با فاصله گرفتن از یکدیگر سطح بسیار وسیعی را تخریب می‌کنند. به همین دلیل ما تا پیش از رسیدن به این مرحله باید مبارزه را تکمیل کنیم.  مروتی می‌گوید: بر اساس تراکم اندازه‌گیری شده  در مناطق آلوده هرمزگان، بالاترین تراکم 500 عدد در هر متر‌ مربع است. او با اشاره به این‌که عربستان و قطر عضو فائو و کنوانسیون سوئک هستند، ادامه می‌دهد: همه کشورهای عضو موظفند ردیابی ملخ را انجام دهند، اما امسال این 2 کشور گزارشی در این باره نداشتند. این در حالی است که ملخ‌ها از این کشورها به سمت ایران آمده‌اند. در یمن به دلیل جنگ و شرایط ویژه، مبارزه‌ای انجام نشده   و پس از آن این 2 کشور هم مبارزه‌ای نداشته‌اند. امسال بعد از چند سال شاهد بارندگی مناسبی در جنوب کشور بوده‌ایم که شرایط را برای رشد و تخم‌‌ریزی ملخ‌ها مساعد می‌کند. حمله امسال ملخ‌ها به جنوب ایران، سنگین‌ترین حمله ملخی در 46 سال گذشته است. معاون توسعه مدیریت، منابع و پشتیبانی سازمان حفظ نباتات کشور در پایان صحبت‌های خود توضیح می‌دهد: امکاناتی که باید از مرکز به سمت استان‌ها به‌ویژه هرمزگان ارسال می‌شد، در اسرع وقت ارسال شد. استانداری‌ها هم همکاری ویژه‌ای دارند و می‌توانیم بگوییم حمله این مهاجمان کنترل شده و در مهار نیروهای جهاد کشاورزی و سازمان حفظ نباتات است.