با این فیلم تجربه‌ام کامل شد
گفت‌وگو با سامان لطفیان، مدیر فیلمبرداری «شبی که ماه کامل شد»
امیر شفیعی/روزنامه نگار
سامان لطفیان(۱۳۶۵)، فارغ‌التحصیل کارگردانی مستند دانشکده صدا و سیما با فیلمبرداری مستند آتلان و ساخت فیلم مستند دایان مطرح شد. او از نسلی است که با حضور خود، مهارت‌های فنی کم‌تجربه‌شده‌ای را در سینمای مستند ایران تجربه کردند؛ فیلمبرداری مستند «آتلان» مهمترین دلیل این ادعاست. در سی‌وهفتمین جشنواره فیلم‌فجر، نمایش فیلم شبی که ماه کامل شد (نرگس آبیار) سامان لطفیان به‌عنوان مدیر فیلمبرداری حضور دارد. او در این گفت‌وگو از حضورش در سینمای داستانی می‌گوید.
چگونه حضورتان در شبی که‌ماه کامل شد شکل گرفت؟
فکر می‌کنم آشنایی و علاقه شخصی بسیار زیاد من با اقلیم جذاب استان سیستان‌وبلوچستان، تجربه ساخت مستندهایی که در آن منطقه و کشورهای هندوستان، افغانستان، عراق و آفریقا کسب کرده بودم و تجربه فضاسازی‌هایی که در فیلم‌های قبلی به آنها رسیده بودم دلیل انتخاب من بوده که به‌عنوان مدیر فیلمبرداری وارد جریان ساخت و تولید این کار شوم و طبیعتا بابتش هیجان‌زده بودم. فیلمنامه توسط خانم آبیار نوشته شده و طراحی کلی آن انجام شده بود. در پیش‌تولید به اتفاق ایشان به مناطق مختلف آن جغرافیا سفر کردیم و پس از پژوهش‌های میدانی ایشان یک بازنویسی مجددی براساس مشاهداتشان انجام دادند. قصه مربوط به یک واقعه معاصر است و خاطرات زنده‌ای که ما از آن داشتیم به ما کمک می‌کرد تا نگرانی‌شان را از بابت اینکه این بازنمایی یک بازسازی ذهنی نباشد مرتفع کند و به سمت خلق یک جهان واقع‌گرایانه پیش رفتیم. بدون اینکه از قبل روی کاغذ در جزئیات طراحی رخ داده باشد یا تکنیکی انتخاب شود جلو می‌رفتیم و در به‌وجود آمدن اتمسفر این فیلم به تکامل می‌رسیدیم و این یک تجربه بزرگ بود. بدون آنکه وابسته به فرمول‌ها و تکنیک‌های مرسوم دنیای سینمای داستانی باشیم، تلاش کردیم جهان بصری واقعی و باورپذیر را در بستر یک کارگروهی با هدایت خانم آبیار شکل بدهیم.
بعد از آتلان و دایان فیلمبرداری این فیلم و‌تجربه حضور در این فیلم چگونه بود؟
یکی از چالش‌های تولید این فیلم روایت قصه در جغرافیا و کشورهای مختلف بود؛ پس باید شکل بصری واحدی ایجاد می‌شد. تجربیات کار کردن با چند دوربین در فضای مستند آتلان و فضاسازی فیلم متفاوت دایان و سال‌ها مستندسازی به من در مسیر به‌وجود آوردن فضاهای مدنظر کارگردان کمک کرد. در این فیلم کارگردان راه‌حل ویژه‌ای انتخاب کرده بود؛ واقعه‌ای برگزار می‌شد و فیلمبردار آن‌را در مقام شاهد دنبال می‌کرد و آن را ثبت می‌کردیم.
تجربه‌گرایی همیشه چالش‌ها و خطراتی دارد. چگونه با این چالش‌ها مواجه شدید؟
ما نسلی هستیم که سواد و دانسته‌هایمان بعد از فراگرفتن فرمول‌ها و دانش آکادمیک از مسیر تجربه کردن به بلوغ می‌رسد. اگر مورد نقد یا گاها به واسطه تفاوت سلیقه مورد توهین قرار می‌گیریم نباید به مسیر شک کنیم یا کم بیاوریم، شاید دستاوردهای کوچکی از دل این رویکرد تجربه‌گرایانه و جسارت نصیب ما شود اما محصول موجب بلوغ است. ما چیزی به سینما اضافه کردیم و این لذتبخش است.
پیش‌بینی‌ها بر این است که امسال «شبی که ماه کامل شد» در بخش فیلمبرداری نامزد سیمرغ خواهد شد. نظر خودتان چیست؟
از دید من مهمترین دستاورد این فیلم تجربه‌گرایی متفاوت از دیگر آثار معمول سینمای ایران در حوزه بصری بود. ویژگی مهم این فیلم که خوشبختانه دیده شده، این بود که درام و موقعیتی ساخته شد که همه ارکان فیلم در خدمت انتقال پیام آن تلاش کردند؛ بدون آنکه بازیگران، تیم تصویر و صحنه محدود شوند. کارگردان راه‌حل ویژه‌ای انتخاب کرده بود، واقعه‌ای برگزار می‌شد و ما آن را در مقام راویان و شاهدان آزاد در سراسر سکانس‌های پیچیده فیلم دنبال و ثبت می‌کردیم. به‌رغم سلایق مختلف و نقدها، فیلم روی پرده دیده می‌شود و خودمان در کنار مخاطبان از به ثمر رسیدن آن تجربه لذت می‌بریم؛ البته که جوایز همیشه بخش جذاب جشنواره‌ها بوده و هست.